Onze Oosterburen liggen in de vuurlinie van het IMF en de Europese Commissie. De kritiek luidt dat de overschotten op de lopende rekening te groot zijn en dat gaat ten koste van de rest van Europa. Dit verhindert namelijk het felbegeerde economische herstel.
Het overschot is inderdaad te groot, maar dat heeft weinig van doen met de rest van Europa. De werkelijke oorzaak van het enorme overschot is het lage investeringsniveau van de private sector in Duitsland.
Kritiek
Het gevaar is nu, dat een geërgerd Duitsland zich meer en meer gaat afwenden van Europa onder het motto: wat goed is voor Europa moet wel slecht zijn voor Duitsland. Deze houding gaat al schuil achter de kritiek op de renteverlaging van de Europese Centrale Bank. Die verlaging is strijdig met de Duitse belangen.
Voor een deel hebben de Duitsers overigens het gelijk wel aan hun kant met hun verweer op de externe kritiek. Export is geen zero-sum game. De export van Duitsland richt extern niet louter schade aan. Het heeft ook zo zijn goede kanten. De sterk stijgende exporten van het land na de diepe crisis van 2008-2009 droegen wel degelijk bij aan het wereldwijde herstel.
Structureel
Eenzijdige kritiek op het overschot lijdt de aandacht af van een structureel probleem, dat steeds meer de toekomst van het land gaat bedreigen. Ondanks alle mooie economische successen en de lage werkloosheid is het toch voor een deel de schijn die bedriegt. De groei is en blijft zwak, de loonontwikkeling stagneert, de arbeidsproductiviteit is laag, veel banen hebben een laagwaardig en tijdelijk karakter en de overheid is financieel uitgehold.
De onderliggende oorzaak is in alle gevallen een gigantische investeringsachterstand. De investeringsquote is nu een van de laagste in Europa. Bedroeg het aan het einde van de vorige eeuw nog 23%, nu is het teruggevallen naar 17%. Volgens een studie van de Berlijnse denktank DIW schieten de investeringen jaarlijkse 3% oftewel € 80 miljard. Dat scheelt het land al snel 0,5% aan groei tekort. Het is vooral de private sector die het erbij laat zitten.
Pech
De oorzaak voor deze ongunstige ontwikkeling is een combinatie van pech en slecht beleid. De zegetocht van Duitse bedrijven heeft als gevolg, dat deze sector meer en meer in het buitenland gaat investeren. Op die manier willen bedrijven een stevigere voet tussen de deur te krijgen. Dat is de schaduwzijde van succes.
Maar binnenlands liggen de kaarten iets anders. De regelgeving is in Duitsland zo onduidelijk, dat bedrijven vaak niet weten wat er wel en wat er niet mogelijk is. Daarom blijven veel bedrijven maar op hun handen zitten. Een tweede hinderpaal is het rigide belastingstelsel. Ook dat bevordert de bereidheid om te investeren niet. In de derde plaats hebben ook de Duitsers te kampen met een tekort schietende arbeidsmarkt. Die levert niet wat bedrijven nodig hebben. Niet in de laatste plaats dalen de investeringen, omdat de ondernemerszin bij onze Oosterburen terugloopt. Nieuw ondernemerschap is vaak een sine qua non voor innovatie, wat weer de basis is voor hernieuwde groei en werkgelegenheid.
Zieke man
Het bevreemdende en onrustbarende is, dat het lage investeringsniveau met al zijn kwalijke consequenties geen onderwerp van gesprek is bij de regeringsonderhandelingen. Het is ook aantrekkelijk om het niet te doen. Het oplossen van dit probleem levert pas na jaren resultaten en zover reikt de blik van een doorsnee politicus niet. Niets doen heeft echter een prijskaartje. Duitsland kan zomaar weer de zieke man ven de eurozone worden.
Bron:
Marcel Fratscher, Investment, not the surplus is Germany ’s big problem. Financial Times, November 19 2013
