Dat landen elkaar bespioneren is gebruikelijk. De VS staan echter de komende maanden voor een zware taak om de woede van Europese bondgenoten te sussen. Die zijn verontrust en kwaad over de omvang
van het spionageschandaal en ook over het gedrag dat de Amerikanen daarbij aan de dag hebben gelegd. Het ziet er naar uit, dat president Obama nog heel veel herstelwerkzaamheden zal moeten verrichten.
Natuurlijk, ook in het recente verleden hebben Europeanen en Amerikanen heftig gebotst over een scala aan onderwerpen, variërend van de inval in Irak tot de aanpak van de klimaatverandering. Deze keer is het echter anders. Er is sprake van een snelgroeiend wederzijds wantrouwen. Dat komt ook nog op een moment, dat nadere samenwerking politiek, economisch en om veiligheidsredenen meer dan ooit gewenst is.
Bagatelliseren
Het is ook een tactische blunder van jewelste, de ene bondgenoot na de andere werd in zijn thuisland een blauwoog bezorgd. Mevrouw Merkel reageerde zo furieus op het afluisternieuws, omdat juist zij het in eerste instantie voor de Amerikanen had opgenomen. Juist mevrouw Merkel trachtte het gedrag van de NSA te bagatelliseren. Het nieuws was daarmee politiek een dreun en persoonlijk een slag in het gezicht.
De houding van president Obama heeft de verhoudingen onnodig verder op scherp gezet. Hij heeft niet persoonlijk de telefoon gepakt om met mevrouw Merkel het schandaal te bespreken. Hij liet het over aan zijn Pr-man Jay Carney om een weifelachtige verklaring de wereld in te sturen.
En mevrouw Merkel was niet de enige Europese politicus, die zwaar op de ziel getrapt is. François Hollande werd volledig verrast door het Amerikaanse besluit niet op te treden in Syrië. Er kon blijkbaar niet eens een seintje af. Ook dit is een inschattingsfout of pure Amerikaanse arrogantie.
Leiderschap
De Amerikanen hebben daarmee voor zichzelf onnodig een extra groot probleem geschapen. Hoe denkt president Obama eigenlijk nog de EU te kunnen overtuigen van de noodzaak het zogeheten TTIP verdrag (Transatlantic Trade and Investment Partnerschip)af te sluiten? Veel, vooral Duitse en Franse, politici voelen hier nog bijzonder weinig voor. Het is een eerste bewijs, dat de Amerikaanse geloofwaardigheid in het geding is. Geen enkele politicus betwijfelt de grote wederzijdse economische voordelen, die aan TTIP verbonden zijn. Het gebrek aan daadwerkelijk leiderschap van president Obama kan ertoe leiden, dat de VS geïsoleerd komen te staan op het wereldtoneel. Niet alleen in Europa is het wantrouwen jegens de VS sterk gegroeid, maar ook in een land als Brazilië. Daar is in eerste instantie het land zelf, maar in tweede instantie ook Europa niet bij gebaat. Het oude continent is te zwak om zelfstandig een rol van betekenis op het wereldtoneel te spelen.
Kwaad kersen eten tussen Merkel en Obama
Het is daarom aan Obama zelf om zijn blunders te herstellen. Om te beginnen zou hij oprecht zijn excuses aan mevrouw Merkel moeten aanbieden. Maar voor velen in de VS is een excuus het ultieme bewijs van zwakheid. Tegelijkertijd vinden meer en meer Europeanen dat het eigenlijk al te laat is voor een Amerikaans gebaar van verzoening. Ooit zei Henry Kissinger, dat hij niet wist wie hij in Europa in tijden van nood en crisis moest bellen. Vandaag de dag is dat duidelijk. Mevrouw Merkel is de absolute nummer Een in Europa. Als zij niet als zodanig behandeld wordt, dan is het kwaad kersen eten met haar. Dat maakt een gemakkelijke oplossing nagenoeg onmogelijk. President Obama had allang gewaarschuwd moeten zijn.
Bron: Karl-Theodor zu Guttenberg, Merkel’s American minders. Project-syndicate. October 28 2013
