Langdurige economische stagnatie wordt ons lot

Een nieuwe doemgedachte wint snel aan populariteit in kringen van vooral Angelsaksische economen. De wereld mag dan wel op de drempel staan van afscheid van de langdurige crisis. Maar het alternatief, wat zich nu aanbiedt, is niet veel aanlokkelijker. Volgens de Amerikaan Lawrence Summers is ons lot, dat na de crisis een periode van langdurige stagnatie aanbreekt.

Trage groei

Volgens Summers steunt zijn visie op goede argumenten. Hoewel in de VS vier jaar geleden al de belangrijkste financiële herstelwerkzaamheden hebben plaatsgevonden, is de economie sindsdien gegroeid in samenhang met de groei van de bevolking. In Europa kon zelfs dit lage groeitempo niet bijgebeend worden. Maar ook voor 2008 was het allesbehalve jubelen en juichen. Ondanks bubbels en extreem soepele kredietvoorwaarden groeide de economie ook toen niet echt hard. De rente is intussen al zo laag, dat die niet genoeg meer kan dalen om de gewenste investeringen uit te lokken. In de laatste plaats hebben lonen en prijzen in dit soort omstandigheden de neiging te dalen en krijgen consumenten meer en meer de neiging aankopen nog langer uit te stellen.

Figuur 1 Japans voorbeeld: wel kijkers, geen kopers

Wet

Uiteraard is Japan, waar de stagnatie al 20 jaar aanhoudt het afschrikwekkende voorbeeld voor Summers. Natuurlijk is het voor hem beslist geen wet van Meden en Perzen, dat de VS en Europa de weg van Japan gaan. De laatste economisch-statistische data zijn zeker bemoedigend en er is in de VS een einde gekomen aan de scherpe fiscale krimp onder invloed van de overheid. Ook de financiële markten tonen het nodige elan. Maar waar de wereld voor moet waken is vals optimisme. De afgelopen jaren is bij herhaling aangekondigd dat een sterk herstel eraan kwam, maar die voorspelling is nooit ingelost.|

Figuur 2 Wordt dit ons voorland?

Versnellen

En zelfs als de VS er in slagen de groei te versnellen, hoe groot is dan de kans dat dit blijvend is. De vooruitzichten in Europa en Japan zijn op zijn best mager. Daar staat echter tegenover, dat voor alle zogeheten industriële landen de inflatie extreem laag is. Dat wijst op een chronische vraaguitval. Bovendien blijven de investeringen al heel lang achter. Dat kan natuurlijk te wijten zijn aan een langzamere groei van de arbeidsmarkt of aan de geringe verbetering van de productiviteit. Als dat het geval is, dan is er beslist hoop. Hetzelfde geldt voor de consumptie. Die kan getemperd zijn, doordat steeds meer vermogen in minder handen terecht komt en het kapitaal een steeds groter deel van het beschikbare inkomen opeist. Ook hier kunnen maatregelen tegen genomen worden.

Risico-avers

Maar er kunnen ook andere factoren een rol spelen. De wereld wordt geteisterd door een groeiende risico-aversie als gevolg van de crisis. Die zadelde bedrijven, consumenten en overheden op met grote schulden. Tegelijkertijd dalen de kosten van vooral duurzame goederen in de sfeer van de informatietechnologie. Dat betekent, dat over een bepaalde periode van tijd met dezelfde besparingen meer gekocht kan worden. Een lage inflatie doet daar nog eens een schepje bovenop. Het rendement op beleggingen neemt alleen maar toe. Kortom, er is weinig wat ertoe uitnodigt om het risico-avers gedrag te wijzigen. De status quo blijft gehandhaafd en dat betekent dus stagnatie.

Cor Wijtvliet,

Bron:
Lawrence Summers, Why stagnation might prove to be the new normal. Financial Times, December 16 2013

Opmerkingen en vragen kunt u richten aan [email protected]