Het afgelopen jaar, 2013, was ongetwijfeld het jaar van de centrale bankiers. Hun meest in het oog springende optreden viel in de zomer. Vooral Ben Bernanke, de eerste man van de Fed, stal wereldwijd de show met zijn aankondiging om het Amerikaanse monetaire stimuleringsprogramma geleidelijk te gaan afbouwen.
In zijn kielzog maakte de gouverneur van de People’s Bank of China (PBOC), Zhou Xiaochuan, bekend de kredietverlening in zijn land te gaan inperken. De markten vertoonden echter zoveel koudwatervrees, dat beide centrale bankiers hun voorstellen schielijk introkken. Het was duidelijk een schrikbeeld voor de financiële markten dat de bronnen voor nagenoeg onbeperkte liquiditeiten zouden gaan opdrogen.
Figuur 1 Stimuleren werkt verslavend
Het idee te moeten gaan afkicken stond geen enkele partij aan. Er zijn trouwens goede argumenten aan te voeren om niet te gaan afbouwen of taperen. Zo heeft de Amerikaanse hoogleraar economie, Larry Summers, nog in november van vorig jaar zijn vrees uitgesproken dat de wereld een lange periode van economische stagnatie tegemoet gaat. Er zijn ook veel economen, die bang zijn, dat Europa een periode van langdurige deflatie gaat doormaken met alle Japanse gevolgen van dien. Daar staan weer seinen tegenover die duidelijk op groen staan. Het Internationaal Monetair Fonds verwacht dat de wereldhandel in 2014 met bijna 3,6% zal groeien en in de jaren daarna met minimaal 4%. Als dat gebeurt, dan zou de groei hoger komen liggen dan in de afgelopen 30 jaar het geval was.
Dat is echter allemaal min of meer toekomstmuziek. Centrale bankiers zien zich voor 2014 in ieder geval voor de vraag gesteld hoe de economische mismatch tussen een onderpresterende Westerse wereld en het herstel van groei in de rest van de wereld op te lossen. Daarbij lijkt een goede onderlinge afstemming van beleid van groot belang. Beleidsbeslissingen in bijvoorbeeld de VS hebben effect in de rest van de wereld. Een Alleingang kan zeer negatieve gevolgen hebben.
De belangrijkste vraag, die antwoord nodig heeft, is wat de voornemens van mevrouw Yellen zijn. Zij is de nieuwe sterke vrouw van de Fed. Het is zeer aannemelijk, dat ze bij het taperen niet te hard van stapel zal lopen. Het gevaar is echter reëel, dat ze met het oog op de situatie op de arbeidsmarkt de rente te lang laag zal houden. De economie van de VS laat een duidelijk herstel zien met dank aan bijvoorbeeld de overvloed aan schalieolie. Het kan best zijn, dat de financiële markten dankzij meer goed nieuws het lage rentebeleid van de Fed gaan negeren. Het zou zomaar kunnen, dat ze alleen maar gaan letten op het proces van taperen en de lange rente geleidelijk omhoog duwen. Als dat gebeurt, is een scherpe correctie op de aandelenmarkten niet uitgesloten. Daar zijn in de geschiedenis meerdere voorbeelden van te vinden,
Een tweede vraag is natuurlijk hoe andere centrale banken gaan reageren op de wijziging in het monetaire beleid van de VS en de Fed? De ECB weet dondersgoed, dat de perifere landen nog lang niet gereed zijn voor een renetverhoging. Vooral de werkloosheid is nog veel te groot. En dan te bedenken dat er Europese verkiezingen in aantocht zijn. Veel populistische partijen lijken instaat goede verkiezingsuitslagen te gaan boeken op basis van een anti-Europa agenda. De geldpers zal daarom eerder harder gaan draaien, dan langzamer. Hetzelfde beeld zien we oprijzen in Japan. Wil Abenomics kans van slagen hebben, dan lijkt een verdere stimulering voor de hand te liggen, wat er ook in de VS gaat gebeuren.
Figuur 2 Japan gaat nog extra stimuleren
Maar noch Europa, noch Japan speelt een doorslaggevende rol als het om doorslaggevende beleidsuitkomsten gaat. Dat geldt zelfs ook niet voor de VS. Die rol is waarschijnlijk weggelegd voor China. Daar gaat de PBOC de strijd aan met de sterke schaduwbanken in dat land. Dat geschiedt door de uitbundige kredietverlening te gaan verkrappen. Dat beleid kan verreikende consequenties hebben. Het zou kunnen uitmonden is een structurele groeivertraging. Die kans is groot, omdat de kredietkrimp gepaard gaat met de structurele hervormingen die door de Partij aan het einde van 2013 zijn bekend gemaakt. Als dat gebeurt hoe zal dan de Chinese bevolking gaan reageren. Die hebben inmiddels aan de welvaart geroken en koesteren torenhoge verwachtingen voor de nabije toekomst. De Chinese overheid is zeer beducht voor groeiende ontevredenheid. Zij zou daarom zomaar haar toevlucht kunnen nemen tot veel wapengekletter op het internationaal toneel. Dat hebben de Chinezen in 2013 ook gedaan door het conflict met Japan nodeloos hoog op te stoken.
Afkicken, zeker cold turkey afkicken, doet pijn! Niet ieder land kan daar even goed mee omgaan.
Figuur 3 China wil hier een einde aan maken
Cor Wijtvliet
Bron: Niall Ferguson, rehab world, Project-syndicate, January 8 2014
