Allesomvattend..
Het 'allesomvattende' akkoord dat Europa moet behoeden voor een door etterende financiële crisis was de gelijkmaker die Europa minimaal een verlenging oplevert. Het akkoord lost helemaal niets op. Als het akkoord al iets heeft opgeleverd dan is het wel dat Europa wederom de problemen van een universeel insolvabel financieel systeem en onaflosbare publieke schulden vooruit heeft geschoven. De Amerikanen zouden zeggen: “Europe has kicked the can down the road”. Het Europese akkoord is een vorm van uitstel van executie. Van een definitief afstel is echter geen sprake.
Waanzin
Het Europese akkoord is eigenlijk te waanzinnig voor woorden; ik kan er niets anders van maken. De Griekse oplossing is geen oplossing, banken herkapitaliseren leidt tot een onvermijdelijk krimp in het saldo uitstaande kredieten en de fiscale hervormingen in zuid-Europa gaan niet ver genoeg om te voorkomen dat de fiscale tekorten ontsporen. De beloofde pensioenuitkeringen moeten elk jaar uit de belastingpot komen en met de toenemende veroudering van de Europese samenlevingen zullen de aanspraken alleen maar kunnen groeien.
Herkapitalisatie banken leidt tot economische stagnatie
De herkapitalisatie van Europese banken zal er voor zorgen dat er op z'n minst sprake zal zijn van een economische recessie en mogelijk uit zal draaien op een depressie in het ergste geval. De hogere kapitaaleisen zullen ertoe leiden dat banken enerzijds vers kapitaal zullen moeten aantrekken (dat betekent dat het eigen vermogen vergroot wordt via claim-emissies waarmee nieuwe aandelen worden geplaatst) en anderzijds hun hefboom verkleinen en minder vreemd vermogen zullen aantrekken en dat banken minder krediet gaan verlenen. In de praktijk zal dit een situatie opleveren waarbij aflopende leningen die opnieuw gefinancierd moeten worden strenger beoordeeld gaan worden. En indien de omstandigheden te ongunstig worden bevonden dan zullen banken besluiten om die leningen niet opnieuw te financieren.
Deflatoir scenario
Europa volgt een “deflatie” scenario en een dergelijk scenario werkt als een lawine. Het begint klein en eindigt groots. Wanneer het saldo aan uitstaande kredieten afneemt, dan zal de economische groei moet komen uit een hogere omloopsnelheid van geld en daar wringt de reëel economische schoen. De reële economie is namelijk scheefgegroeid. Daarmee bedoel ik dat er veel te veel economische activiteiten in de consumptieve sfeer zijn en er te weinig productieve activiteiten plaatsvinden. De oorzaak van deze misallocatie van financiële middelen is niet van gisteren; die vindt al ruim veertig jaar plaats. Doordat alles gefinancierd wordt met steeds meer geleend geld, consumeren we zogezegd ons kapitaal en besteden we die aan luxe die we ons eigenlijk niet kunnen veroorloven. Bovendien stijgen de kosten voor het levensonderhoud en die kosten werken door in de kostprijzen van wat wij produceren. Daarmee prijzen we onszelf en onze producten en diensten uit de markt. Maar omdat banken door middel van fractioneel bankieren en steeds ruimere wet- en regelgeving meer kredieten konden creëren, bleven de kosten van deze scheefgroei laag en zagen de meesten de huidige crisis niet aankomen.
Schijngroei
De economische groei die werd gefinancierd met steeds meer krediet zorgde jarenlang voor steeds betere vooruitzichten. Stijgende vastgoedprijzen, vaste aanstellingen en dus inkomensgaranties die nodig zijn om schuldverplichtingen aan te gaan en overheden die bij elk economisch facet een graantje meepikken en inmiddels zo groot zijn geworden dat zij verantwoordelijk zijn voor meer dan de helft van de totale economie, hebben eraan bijgedragen dat we nu in de problemen zitten. De economische opgang is een zichzelf versterkend proces van wat ik schijngroei noem. Zolang we met z'n allen doen alsof nominale waarden de reële onderliggende waarden weerspiegelen dan zijn er ogenschijnlijk geen problemen. En omdat de consensus nu eenmaal is dat de economie groeit, is verdere kredietgroei gerechtvaardigd. Echter, de verzadiging van schuldmarkten heeft er inmiddels voor gezorgd dat de geld- en kredietexpansie is gestokt. Als gevolg hiervan wordt er voorzichtiger omgesprongen met geleend geld, en dat betekent dat de onvermijdelijke neergang is ingezet. Het probleem waarmee we nu geconfronteerd worden is dat we de reële waarde niet kennen en dat we er ook niet naar zoeken.
Verkeerde diagnose leidt tot symptoombestrijding
De diagnose van de dominante stromingen in de economische wetenschap stelden in 2007-2008 dat er door de tegenvallende verhandelbaarheid van bijvoorbeeld huizen sprake was van een liquiditeitscrisis. De diagnose van economen die de Oostenrijkse school aanhangen, stelde iets anders. Zij stelden dat er sprake was – en nog steeds sprake is – van een solvabiliteitscrisis. Indien de bezittingen die zijn gefinancierd met krediet worden verkocht (indien ze verkocht kunnen worden), dan blijft er een verlies over. Dat is in beginsel geen probleem zolang er een inkomstenstroom is. Maar omdat tijdens een neergang de impact van dalende prijzen doorwerken in de hele economie, komt de zekerheid van een vaste inkomstenbron op losse schroeven te staan. Wat voor een particulier geldt met een hogere hypotheekschuld ten opzichte van de verkoopwaarde, geldt ook voor bedrijven en overheden. Op het moment dat de inkomsten tegenvallen dan verslechtert de kwaliteit van de lening die banken hebben verstrekt. En op die manier houdt iedereen elkaar in gijzeling en dat blijft voortduren totdat we schulden gaan herstructureren.
Kwantiteit boven kwaliteit?
De afnemende kwaliteit van schulden speelt wereldwijd samenlevingen parten. Banken kunnen niet afschrijven zonder om te vallen; overheden kunnen eigenlijk niet bezuinigen omdat anders de economie zal krimpen en daarmee hun schuldenprobleem vergroten en particuliere huishoudens die teveel schulden hebben gemaakt kunnen niet uit de schulden komen. De gekozen oplossing om meer schulden de economie aan te jagen heeft er toe geleid dat de toenemende kwantiteit aan schulden, de kwaliteit is afgenomen. Schuldherstructurering verlaagt de kwantiteit aan schulden en dat komt de kwaliteit van de uitstaande schulden ten goede simpelweg omdat ze weer betaalbaar worden gemaakt. Tegen beter weten in hebben overheden toch geprobeerd om met meer schulden de crisis op te lossen. Nu zij zelf teveel schulden hebben, en iedereen zich afvraagt hoe die overheden hun schulden gaan aflossen, is het te laat voor een oplossing binnen de huidige monetaire kaders.
Amerika ligt dwars
De enige mogelijke oplossing noodzaakt een hervorming van het inteationale monetaire stelsel. Het probleem zoals ik het zie, is dat de Verenigde Staten daar helemaal niets voor voelen. Dat betekent voor de rest van de wereld, en met name Europa, dat zij binnen de huidige kaders van dit monetaire stelsel moeten blijven en niet kunnen herstructureren. Indien Europa anders beslist en fundamenteel hervormt, dan blaast Europa feitelijk de wereldwijde spaarreserve's op. Europa zou dan verantwoordelijk gehouden worden voor de implosie van de allergrootste zeepbel die ooit is gemaakt: de Amerikaanse schuldenberg.
De betekenis van de dollar als wereldreservemunt
De betekenis van de status van de dollar als wereldreservemunt is veel breder dan het gebruik van de munt in inteationale transacties. De dollar wordt nog steeds gebruikt in tenminste 60% van alle inteationale transacties, en derhalve bestaat er een noodzaak om dollars aan te houden. Echter, dat doet men niet in dollars, maar in schuldpapieren die met dollars worden gekocht: Amerikaanse schuldpapieren. Bovendien geldt dat er binnen dit stelsel van vlottende wisselkoersen, iedereen steeds meer geld en schulden moet maken om op een zelfde tempo de wisselkoers naar beneden te krijgen zodat zij niet benadeeld worden in de inteationale concurrentiepositie. De Amerikanen genieten het grote voordeel dat iedereen die dollars moet gebruiken en de Amerikanen zijn daarom gegarandeerd van de financiering van hun tekorten op de handelsbalans en een lage rente. Het is een regelrechte race naar de bodem want de wereld koopt met de eigen munt dollars om de wisselkoers te drukken en gebruikt vervolgens die dollars om Amerikaanse schulden te kopen en hierin te beleggen.
Herstructureren?
Europa kan eigenlijk maar op één manier uit deze crisis komen. Het gevoerde beleid is volstrekt onvoldoende maar begrijpelijk als men weet wat de consequenties zijn van een fundamentele oplossing. Soevereine schulden zijn voor zover die niet nationaal zijn, maar op één manier te vereffenen en dat is door middel van goud. Maar op het moment dat Europa haar goudreserve inzet en goud revalueert en daarmee de euro-schulden devalueert en naar een betaalbaar saldo terugbrengt, dan krijgen de financiële markten een keuze voorgelegd: spaar je in termen van goud of in termen van Amerikaanse schuldpapieren (die hun waarde verliezen)? De dollar en de Amerikaanse schuldenzeepbel kunnen en zullen die keuze niet overleven. De wereld is echter (nog) niet in staat om uit de dollar te stappen. Allereerst omdat men inlevert op de waarde van de belegging van de spaarreserve's en ten tweede omdat men grote problemen zal krijgen met de Amerikaanse overheid. Dit is het equivalent van een economische oorlogsverklaring; en niet alleen aan Amerika, maar aan iedereen die niet op de hoogte was.
Golden Goal of strafschoppen?
Europa bewandelt momenteel een middenweg: pappen en nathouden, een begin maken met het saneren, en het voorbereiden van een schuldherstructurering. Of en wanneer Europa de beslissende aanval inzet blijft een vraag, maar degene die als bovenliggende partij het WK-geldontwaarding wil 'winnen' zal letterlijk een golden goal moeten maken. De halve finalisten willen echter geen golden goal maken, maar onder auspiciën van inteationale kaders een strafschoppenreeks afwerken en in goed overleg de spelregels eerlijker te maken. De Amerikanen hebben daarvoor de sleutel in handen en weigeren die te gebruiken. Met de meest veelzijdige geldpers van de wereld in handen, kunnen zij hun zeepbel tot in de oneindigheid blijven financieren. Net zolang totdat de wereld hier niet langer aan meewerkt. Maar tot die tijd, blijft Europa pappen en nathouden. Geen golden goal en geen strafschoppen; dit is een permanente verlenging van het WK-geldontwaarding.
