Reuters heeft een interactieve applicatie op haar website gezet die in één oogopslag laat zien welke landen het schuldpapier bezitten van welke Europese landen. Ook toont de de omvang van de positie in staatsobligaties, die in het bezit zijn van banken, pensioenfondsen en beleggers. De afgelopen maanden ging het vooral over Griekenland, dat volgens de cijfers van Reuters nog $56,7 miljard moet betalen aan Frankrijk en $34 miljard aan Duitsland.
Het gedeeltelijk afschrijven op de Griekse staatsobligaties op de balansen van de banken werd door beleggers niet enthousiast ontvangen, want op de Franse beurs moesten de usual suspects als Société Générale, BNP Paribas, Crédit Agricole weer harde klappen incasseren. Ook in andere Europese landen gingen de banken hard onderuit, waarbij ING op een bepaalde dag 14,4% lager de dag uit ging. Maar dit is nog kinderspel vergeleken bij de gevolgen van een Italiaanse schuldencrisis. Italië is te groot om te laten vallen, maar tegelijkertijd ook te groot om te 'redden' via het EFSF. Van de plannen om het noodfonds via garanties en een hefboomconstructie op te pompen naar €1.000 miljard is nog niets gerealiseerd en buitenlandse investeerders zullen nu wel twee keer nadenken voordat ze geld in het noodfonds gaan storten.
Franse en Duitse banken hebben een enorme blootstelling aan Italiaans schuldpapier, dat een veelvoud is van de blootstelling die ze hebben aan de Griekse schuld. Zo hebben Frankse banken en beleggers in totaal voor $392,6 miljard aan Italiaanse obligaties in de boeken staan en hebben de Duitsers gezamenlijk ook nog een claim van $162,3 miljard op Italië. Vergeleken met de omvang van de Griekse schulden zijn de posities in Italiaans schuldpapier dus ruim 5 tot 8 keer zo groot (voor respectievelijk Duitsland en Frankrijk). Ook Nederland houdt het niet droog bij de Italiaanse schuldencrisis, want wij bezitten met elkaar voor $45,3 miljard aan obligaties.
Zodra banken op hun Italiaanse staatsschuld moeten afschrijven komen we in een acute bankencrisis terecht, die zich over heel Europa zal verspreiden. Daar komt dan nog eens bij dat ook de pensioenfondsen beleggingen hebben in bankaandelen en Italiaans staatspapier, die beide flink in waarde kunnen dalen.
De Europese beleidsmakers doen ons geloven dat de schuldencrisis houdbaar is als landen maar genoeg bezuinigen, terwijl dit juist de economische groei ondermijnt. Een krimpende economie en een hoge rente op de staatsobligaties is een gevaarlijke cocktail, die zichzelf kan versterken zoals dat in Griekenland en Ierland is gebeurd. Door hard te bezuinigen en niet tegelijkertijd de belastingen te verlagen hebben mensen minder te besteden, met als gevolg dat er ook minder werkgelegenheid is en de belastinginkomsten voor de overheid terugvallen.
Klik op afbeelding voor de interactieve versie op Reuters
Om de schuldenlast van een land weer draaglijk te maken zijn er een aantal opties:
1. Door economische groei kan het begrotingstekort worden weggewerkt en wordt de schuldquote lager, met als gevolg een lagere rente op nieuwe staatsobligaties.
2. Door schulden van een land (deels) kwijt te schelden kan het land makkelijker haar begroting rond krijgen en komt er weer ruimte voor economische groei.
3. Door een zeer hoge inflatie wordt de schuld minder waard, maar komen tegelijkertijd spaarders en pensioenfondsen zwaar onder druk te staan. Ook stijgen de kosten van levensonderhoud bij hoge inflatie, wat een drukkend effect heeft op de economie.
Betreft de economische groei: De Italiaanse economie groeide in de afgelopen tien jaar nauwelijks, gemiddeld werd er minder dan 1% per jaar aan het BBP toegevoegd. Er zijn drastische hervormingen nodig om de economie te versterken en die zullen onder het huidige politieke klimaat in Italië niet snel van de grond komen.
Betreft het kwijtschelden van schulden: Dit is niet haalbaar in de toestand waarin Europa nu terecht is gekomen. Alle landen in de Eurozone hebben een hoge staatsschuld, overal zijn begrotingstekorten, banken kunnen door te kleine kapitaalbuffers nauwelijks verliezen incasseren en het EFSF blijkt een lege huls te zijn.
Betreft het inflateren: Dit lijkt de meest gemakkelijke oplossing voor politici en banken. Ze hebben allemaal belang bij rust op de obligatiemarkten en daarvoor kan de geldpers van de ECB worden ingezet. Natuurlijk is dit in strijd met de doelstellingen van de ECB (inflatie beperkt houden en onafhankelijk blijven), maar deze doelstellingen zullen snel het onderspit delven als de stabiliteit van de Eurozone op het spel staat. Ook kan het IMF met hrt uitgeven van SDR's de financiële markten ondersteunen.
Voor het EFSF is geen rol weggelegd als het gaat om het ondersteunen van Italië. Daarvoor zijn de getallen simpelweg te groot. Daar komt bij dat het EFSF is opgebouwd uit garanties en middelen van andere Europese landen, die dankzij de kredietwaardigheid van Frankrijk en Duitsland de AAA-status mag dragen. Een crisis op de obligatiemarkt zal de positie van Europese banken en overheden nog meer onder druk zetten, waarbij het besmettingsgevaar ook de AAA-status van die landen in gevaar kan brengen. Zo lang politici niet met een fundamentele oplossing komen zullen de problemen zich blijven opstapelen. Het is de vraag hoe lang dat nog goed kan gaan.
Update:
Zero Hedge neemt ons wat werk uit handen door de een lijst samen te stellen van de banken die de grootste blootstelling hebben aan de Italiaanse staatsschuld. Natuurlijk komen hier ook veel Italiaanse banken in voor, die veel 'veilige' staatsobligaties uit eigen land hebben.
- Intesa €60.2 milljard
- UniCredit €49.1 milljard
- Banca Monte €32.5 milljard
- BNP Paribas €28.0 milljard
- Dexia €15.8 milljard
- Banco Popolare €11.8 milljard
- Commerzbank €11.7 milljard
- Credit Agricole €10.8 milljard
- UBI €10.5 milljard
- HSBC €9.9 milljard
- Barclays €9.4 milljard
- SocGen €8.8 milljard
- Deutsche Bank €7.7 milljard
