Wanneer rekent Rusland af met de dollar?

Met de daling van de olieprijs en de Russische inval in de Krim is een interessant geopolitiek schouwspel begonnen. In de reguliere media worden vooral de problemen in Rusland genoemd, zoals de vlucht van kapitaal uit het land en de dalende opbrengsten uit olie en gas. Gisteren besloot de centrale bank van Rusland de rente zelfs te verhogen tot 17% in een poging de roebel te redden. Het land zou aan de vooravond staan van een grote crisis. Maar is Rusland werkelijk zo kwetsbaar en weerloos als de berichtgeving in de media suggereert? Laten we een aantal fundamenten van de economie onder de loep nemen.

Rusland heeft al sinds 1998 een structureel overschot op de handelsbalans, wat betekent dat het land meer goederen exporteert dan importeert. Ook produceert het land meer dan genoeg olie en gas om naast zichzelf ook tal van landen in Europa en Azië van energie te voorzien. Dat is een machtspositie die zeker niet onderschat mag worden door het Westen. Uit dit rapport van Clingendael Energy blijkt dat Europa in 2013 voor gemiddeld 30% van haar totale behoefte aan aardgas afhankelijk is van Rusland. Ook heeft Rusland een sterke bondgenoot aan China, een grote afzetmarkt voor energie en grondstoffen en een potentiële leverancier van technologie en machines die momenteel vooral door bedrijven uit Europa geleverd worden. Financieel gezien kan Rusland het ook nog wel even volhouden, want het land beschikt over een valutareserve van $373 miljard en een goudvoorraad van 1.168,7 ton. De goudreserve is bij de actuele goudprijs al meer dan $45 miljard waard.

Van valuta naar goud als reserve

De Russische centrale bank heeft dit jaar bijna $100 miljard aan valutareserves geliquideerd, terwijl de goudvoorraad van het land met meer dan 100 ton is toegenomen. Dat terwijl de dollar momenteel relatief hoog en de goudprijs relatief laag staat. Rusland kan op dit moment dus relatief veel goud kopen voor haar dollars. Als we de cijfers van de Russische centrale bank op een rij zetten komen we uit op de volgende grafieken. Merk op dat de Russische centrale bank de goudvoorraad iedere maand waardeert naar de marktprijs. Daardoor lijken de aankopen van goud door de centrale bank minder groot dan ze zijn.

De verkoop van dollars door Rusland wordt uitgelegd als een poging om de roebel te ondersteunen, maar we hebben eerder op Marketupdate al aangegeven dat het niet de bedoeling van Rusland is om stelselmatig de roebel te ondersteunen met de verkoop van valutareserves. In plaats daarvan laat de centrale bank de wisselkoers van de munt over aan de markt. Het lijkt er meer op dat Rusland en de Verenigde Staten in een valutaoorlog verzeild zijn geraakt. Rusland doet haar dollarreserves van de hand en geeft daarmee aan niet langer de Amerikaanse schulden te willen financieren. Tegelijkertijd voegt het land meer goud aan haar reserves toe.

Valutareserve versus goudreserve Rusland sinds 1994

Rusland verkocht dit jaar $100 miljard aan valutareserves

Euro

De transitie van dollars naar fysiek goud als reserve werd al eerder ingezet, namelijk door de Europese landen die besloten een gemeenschappelijke munt te introduceren. Het fundament voor deze nieuwe valuta zou niet primair bestaan uit de valutareserves van andere landen, maar uit de grote fysieke goudvoorraden van de deelnemende landen. Sinds de introductie van de euro hebben de deelnemende landen nog veel goud verkocht, maar van 2000 tot 2014 verdubbelde het aandeel goud in de totale reserves van het Eurosysteem van 30 naar ongeveer 60 procent. De volgende grafiek die we met hulp van @freegolds hebben samengesteld laat de verschuiving van valuta naar fysiek goud goed zien.

Europa geeft de aanzet voor een nieuw geldsysteem, waarin goud de rol van de dollar overneemt als reserve. Het is om die reden dat ook centrale banken van opkomende landen een groter deel van hun reserves in goud willen aanhouden. De volgende illustratie laat zien wat er met de samenstelling van de reserves van een centrale bank gebeurt in deze transitie van valuta naar goud als ultieme waardereserve. Landen die een aantal jaar geleden naar verhouding nog niet zoveel goud hadden, zoals China en Rusland, hebben de afgelopen jaren honderden tonnen goud aan hun reserves toegevoegd.

De transitie van valuta naar goud op de balans van de centrale bank

De-dollarisatie

Ook Rusland is bezig met een transitie van dollars naar fysiek goud als waardereserve. Dit is een langlopende trend die zichtbaar is in de woorden van Russische politici en in de daden van de Russische centrale bank. Zo liet Poetin al in 2010 weten dat dat het ‘goed mogelijk is’ dat Rusland zich op een dag bij de Eurozone aansluit om op die manier een einde te maken aan de Amerikaanse dollar als wereldreservemunt. Destijds suggereerde hij al dat er een einde moet komen aan “het excessieve monopolie van de dollar als wereldreservemunt”. Twee jaar verklaarde Dimitri Medvedev, de toenmalige minister-president van Rusland, tegenover de Franse krant Le Figaro dat zijn land de euro wel ziet zitten als nieuwe wereldmunt. In dat gesprek zei hij dat het gebruik van verschillende valuta in de wereldeconomie meer stabiliteit zou kunnen brengen dan het huidige dollarsysteem.

Dit jaar was er opnieuw een hooggeplaatste figuur in Rusland die zich kritisch uitliet over de dollar. Sergei Glaziev, een belangrijke adviseur van Poetin, zei eerder dit jaar in reactie op de Westerse sancties dat hij iedereen zou aanmoedigen dollars te dumpen. Sindsdien heeft Rusland tientallen miljarden aan dollarreserves geliquideerd en heeft Gazprom verschillende keren aangegeven dat ze aardgas in andere valuta dan Amerikaanse dollars wil afrekenen. In de reguliere media wordt Rusland neergezet als de grote verliezer, maar de signalen hoeven wat ons betreft niet veel duidelijker te worden!

Met deze informatie in het achterhoofd kijken we vol verwachting uit naar wat de Russische president Poetin morgen zal zeggen tijdens de jaarlijkse persconferentie…