Een paar weken geleden schreef ik in mijn column dat centrale banken eigenlijk niet meer weten wat ze moeten doen. Het bewijs daarvan werd deze week geleverd, toen de Federal Reserve bekendmaakte dat er dit jaar helemaal geen renteverhogingen meer zullen volgen. Voor volgend jaar houdt de centrale bank rekening met slechts één renteverhoging. Het was een 180 graden draaien ten opzichte van vorig jaar, toen de rente nog gestaag werd opgeschroefd.
We hadden dit eigenlijk al kunnen zien aankomen. Het herstel van de economie sinds de financiële crisis van 2008 kan namelijk voor een belangrijk gedeelte worden toegeschreven aan het ruime monetaire beleid van centrale banken. Door de lage rente hebben huishoudens, bedrijven en overheden op grote schaal geld geleend.
Schuld gedreven economische groei
De rente bleef langdurig laag, met als resultaat een periode van schuld gedreven economische groei. Aandelen, obligaties en vastgoed, alles leek wel in prijs te stijgen. Het creëerde een gevoel van welvaart, precies wat de voormalig voorzitter van de Federal Reserve Ben Bernanke het ‘wealth effect’ noemde.
De Federal Reserve heeft de afgelopen jaren de rente gestaag verhoogd, dus het was slechts een kwestie van tijd voordat de negatieve effecten daarvan zichtbaar zouden worden. En dat moment kwam eind vorig jaar, toen de beurzen wereldwijd opeens hard onderuit gingen. Beleggers werden nerveus en de vrees was dat het over zou slaan op het economische sentiment.
Federal Reserve draait geldkraan dicht
Door het verkrappende beleid van de Federal Reserve kwamen ook opkomende economieën in de problemen, omdat deze ook erg afhankelijk zijn van de beschikbaarheid van dollarliquiditeit. Neemt de beschikbaarheid van dollars af, dan komt dat in de rest van de wereld hard aan. Maar ook in eigen land stuitte de verhoging van de rente op veel weerstand, onder meer bij president Trump. Hij ziet een stijgende rente als een directe bedreiging voor de economie.
Een economie die verslaafd is aan goedkoop krediet kan zich niet zo makkelijk aanpassen aan een hogere rente. En zeker als de rente langdurig laag is beginnen huishoudens en bedrijven daarop te anticiperen. Zij doen investeringen die nu nog rendabel zijn, maar die dat niet meer zijn bij een hogere rente. Daarmee wordt het op een gegeven moment zelfs onverantwoord om de geldkraan verder dicht te draaien.
Centrale banken hebben hun hoop gevestigd op een geleidelijk aanpassingsproces, waarbij schulden langzaam door inflatie wegsmelten. Een risicovol beleid, omdat het op de lange termijn het vertrouwen in de waarde van het geld ondermijnt. We hoeven alleen maar naar de prijzen in de supermarkt te kijken om te zien dat de inflatie in werkelijkheid veel hoger is dan wat de officiële statistieken laten zien.
Obligatiemarkt voorspelt nieuwe recessie?
De onzekerheid over de economie kunnen we ook aflezen aan de ontwikkelingen op de obligatiemarkt. De laatste maanden zit de rente op langlopende staatsleningen in een sterk dalende trend. De Duitse 10-jaars rente dook voor het eerst sinds 2016 weer onder nul, terwijl de Amerikaanse rentecurve voor het eerst sinds 2007 weer is omgekeerd. Dat laatste wordt door velen gezien als voorbode voor een nieuwe crisis, zoals ik beschreef in mijn column van eind vorig jaar.
Een dalende rente op langlopende staatsobligaties betekent dat beleggers weer vluchten naar veiligheid, omdat staatsleningen het meest liquide zijn in tijden van crisis. Maar hoe moeten we deze ontwikkeling duiden, als tegelijkertijd de aandelenmarkt omhoog gaat? Zo is de AEX-index is sinds het begin van dit jaar al met 10% gestegen. Op basis daarvan zou je zeggen dat er niets aan de hand is…
Omgekeerde rentecurve voor Amerikaanse staatsleningen (Bron: Bloomberg)
Een oude beurswijsheid leert dat wanneer de aandelenmarkt en de obligatiemarkt verschillende signalen afgeven, dat de obligatiemarkt in de meeste gevallen gelijk krijgt. Welke kant het nu op zal gaan, dat moeten we nog maar zien. Het lijkt erop dat de goudmarkt de kant van de obligatiemarkt heeft gekozen, want de goudprijs is de afgelopen maanden ook al behoorlijk gestegen. We gaan het zien!
Deze column verscheen eerder op Goudstandaard
