Bron: Cor Wijtvliet
Voor een enkeling was de komst van een nieuwe pandemie geen verrassing. Mens en dier
leven in grote delen van de wereld simpelweg te dicht op elkaar. Dat moet geregeld wel
misgaan. Maar de huidige pandemie bedreigt niet alleen de gezond van de mens, maar ook
die van de wereldwijde economie. Het is goed denkbaar dat er een crisis in aantocht is die
de financiële crisis van 2008 – 2009 ver in de schaduw zal stellen.
Het is daarom van het grootste belang, dat centrale banken de vinger nauwkeurig aan de
pols houden. Wat dat betreft stellen de daden tot dusverre gerust. Het is echter ook van het
grootste belang, dat er een goed georganiseerde overheid is die handelend kan en zal
optreden daar waar het nodig.
Uiteindelijk draait alles om de vraag hoe lang de huidige crisis van de gezondheid zal
aanhouden. Duidelijk is al wel, dat er niet één succesvolle aanpak is. Het blijft passen en
meten. Ook is onduidelijk hoeveel doden er gaan vallen. Er moet ook gevreesd worden, dat
het virus niet van de ene op de andere dag gaat verdwijnen, maar dat het met een zekere
regelmaat de kop gaat opsteken. Het lijkt geen gewaagde voorspelling dat de gevolgen van
de crisis tot 2021 goed merkbaar zullen zijn. Beleidsmakers moeten hier rekening mee
houden.
De gevolgen van de pandemie zijn dagelijks en voor iedereen merkbaar. Vraag en aanbod
functioneren niet meer. Lockdowns maken het onmogelijk om noodzakelijke aankopen te
doe of om voorraden aan te vullen. De entertainment sector en de reisbranche worden
zwaar getroffen. Het ligt nu al voor de hand dat de economische activiteit over het 1 ste
halfjaar van 2020 een scherpe daling zal laten zien.
De dreiging is heel reëel dat in verschillende delen van de wereld huishoudens en bedrijven snel door hun spaarcentjes heen raken.
Ook in zogeheten welvaartstaten heeft het overgrote deel van de bevolking weinig of geen reserves. De private sector, zeker de non-
financial sector, heeft zich overladen met schulden om bijvoorbeeld eigen aandelen in te
kopen.
Het resultaat zal kunnen zijn dat het faillissementen gaat regenen en dat de
consumentenvraag stelselmatig gaat afnemen. Banken vertrouwen bedrijven niet meer en
de burger verliest opnieuw het vertrouwen in de banken en andere partijen. De impact van
het coronavirus is dan niet alleen een bedreiging van de volksgezondheid wereldwijd, maar
ook en nog veel meer een stilvallen van het economisch leven.
De verspreiding van het virus zal ook onbarmhartig de zwakke plekken van een samenleving
blootleggen. Kan de burger terugvallen op een sociaal vangnet. Is er iets van een sociale
controle. In dat opzicht zakt een land als de VS door de bodem. Zieke mensen weigeren naar
het ziekenhuis te gaan, omdat ze onverzekerd zijn. Ze zullen ook naar hun werk moeten
blijven gaan, omdat er anders geen inkomen is.
Terug naar de centrale baken. Hun rol en mogelijkheden zijn beperkt. Ze moeten er in de
eerste plaats voor zorgen dat er op financiële markten geen gebrek aan liquiditeit is. Op die
manier blijven de leenkosten laag en blijft de kredietverstrekking op peil. Ze kunnen echter
niet de solvabiliteit van bedrijven garanderen, noch het inkomen van de burger en al
evenmin bedrijven verzekeren tegen het wegvallen van de vraag.
Hier is een belangrijke rol weggelegd voor de overheid. De omstandigheden om op te treden
zijn niet ongunstig. Geld is nagenoeg gratis en er hoeft derhalve geen angst te zijn om
schulden te maken. Anders gezegd, we hebben hier waarschijnlijk te maken met een crisis
die in de tijd beperkt is. Het is daarmee aan de overheid om de economische en
gezondheidsproblemen te lijf te gaan. Dat betekent dat er een goed functionerend sociaal
net opgetuigd moet worden voor zieken en werklozen en dat ook de zzp-er, de freelancer en
noem maar op van een inkomen verzekerd blijven. In het uiterste geval kan de overheid
iedere burger een cheque toesturen.
Misschien moet de overheid nog een stap verder gaan. Misschien moet de overheid gaan
acteren als een centrale bank. Die is lender of last resort. De overheid kan gaan optreden als
buyer of last resort. Op die manier kunnen werknemers in dienst blijven en bedrijven blijven
functioneren in plaats van om te vallen. Omdat een pandemie extreem weinig voorkomt zal
die gulheid van de overheid geen onverantwoordelijk gedrag bij bedrijven en burger
uitlokken. Als bedrijven te zwak en met te veel schuld beladen zijn, gaan ze uiteindelijk toch
failliet.
Er is echter nog meer nodig dan het verschaffen van inkomen en het stutten van bedrijven.
Binnen Europa zal er meer solidariteit tussen landen moeten komen. Niet iedere staat kan
even gemakkelijk terecht op financiële markten. Hetzelfde geldt voor veel Opkomende
Landen. Ook die zijn niet in staat voldoende middelen op te halen om de economische en
gezondheidscrisis het hoofd te bieden. Uiteindelijk zal de crisis overgaan, maar niet morgen
al. Te weinig doen kan de wereld doen belanden in een depressie. Overheden doen er goed
aan de bestrijding van het coronavirus in oorlogstermen te zien. In tijden van oorlog heeft
niemand het over schulden of aflossing daarvan! Gewoon doen!
