Afgelopen week zijn de VS er maar ternauwernood in geslaagd om een default af te wenden. De dreiging is echter nog lang niet voorbij, want over 90 dagen begint de discussie over het schuldenplafond weer van voor af aan.
Zowel in de VS als in Europa neemt het thema schulden een belangrijke plaats in de publieke discussies. In Europa ligt daarbij de nadruk op de aard van de schuld. Hoe is die ontstaan en is ze in strijd met de regels? In de VS gaat het erom, waarvoor de schuld gebruikt wordt. In de onlangs afgesloten discussie ging het erom of die gelden gebruikt mochten worden om Obamacare te financieren.
Waar de discussie in feite om draait of in ieder geval om hoort te draaien is het toenemend belang van schuld voor het besturen van een land. De reden is, dat de belastingen al lang niet meer voldoende liquide middelen genereren om aan alle wensen van het kiezersvolk te voldoen.
Zeer liquide internationale markten voor schuldpapier stellen politici in staat, in hun streven het kiezersvolk te behagen, om moeilijke en lastige vragen te vermijden. Een lastige vraag is uiteraard of het niet verstandig is om belastingen te verhogen of om keuzes te maken bij het alloceren van financiële middelen.
Deze manier van werken lijkt nu echter tegen zijn grenzen aan te lopen. De schulden worden zowel in de VS als in Europa gewoonweg te hoog. Het wordt steeds moeilijker om de schuldenlast af te betalen. Er zit echter nog een aspect aan het stelselmatig opbouwen van schulden door overheden. Wat de overheid wel en niet kan, wordt niet langer door de kiezer bepaald, maar door het schema van afbetaling. Het is gebleken, dat de schuldeisers in tijden van nood de toon zetten. Het zijn niet langer de politici en de kiezers.
Door schulden aan te gaan, leveren overheden als het ware een stukje soevereiniteit in. Ze doen dat om lastige discussies met het electoraat te omzeilen. De schuldenlast ontneemt hen tegelijk wel de flexibiliteit om van koers te veranderen als het electoraat daar om vraagt.
Het probleem is ook, dat het Westen geen vitale instituties kent om schulden te beheren en te managen. In Europa bepaalt een verdrag de hoogte van de schuld. In de praktijk blijkt zo’n verdrag van nul en generlei waarde. In de VS is de hoogte van de schuld constitutioneel bepaald. Maar ook hier kleven grote nadelen aan, zoals nog onlangs gebleken is. Een kleine minderheid kan dankzij een effectief veto misbruik maken van deze grondwettelijke bepaling. Zeker als blijkt, dat de schuld vooral in handen is van het buitenland. De democratie moet leren omgaan met schulden. Zo niet, dan komt deze vorm van burgerlijk zelfbestuur in gevaar. De belofte om nooit de belastingen te verhogen, blijkt in de praktijk levensgevaarlijk. De regering en de overheid blijken dan gemakkelijk slachtoffer te worden van fanatici.
Cor Wijtvliet
Bron:
Katharina Pistor, America’s debt-ceiling debacle. Project-syndicate October 17 2013
