Na jaren van eenzijdige nadruk op bezuinigen en krimpen lijkt de knop in Europa langzaam om te gaan. Niemand minder dan de voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, heeft het thema overheidsinvesteringen weer op de agenda geplaatst. Hij heeft een voorstel gelanceerd om in drie jaar tijd €300 miljard in de economie van de eurozone te injecteren. Het positieve is, dat het voorstel niet op voorhand door regeringsleiders is afgeschoten, maar dat is ook weer geen reden voor overdreven optimisme.
Door de jaren heen heeft Europa steeds opnieuw met het idee van grootschalige overheidsinvesteringen gespeeld om de werkgelegenheid en het concurrerend vermogen te stimuleren. De eerste voorstellen stammen alweer uit 1993. Jacques Delors publiceerde toen een zogeheten white paper over groei, concurrentiekracht en werkgelegenheid. Het voorstel viel in goede aarde, maar wacht nog steeds op de benodigde financiën om het ten uitvoer te brengen. Daar wil het nog weleens aan schorten in Europa; om de daad bij het woord te voegen.
Volgens Juncker zou het een goed idee zijn om de Europese Investeringsbank (EIB) het voortouw te laten nemen. Maar het gevaar is dan reëel, dat de bank teveel hooi op haar vork moet nemen en zodoende haar creditrating op het spel zet. Een ander nadeel is, dat de bank private investeerders gaat verdringen. Het is immers aantrekkelijker/goedkoper met de EIB te werken dan met privaat geld.
Beter zou het zijn om de investeringen budgettair in te plannen. Overheden met bestedingsruimte moeten die benutten voor het doen van investeringen in economisch gezonde projecten. Dan kan dat met een beetje geluk en vakmanschap extra investeringen losweken. Investeringen in infrastructuur zoals wegen en snel breedband kunnen een economisch verantwoorde follow-up genereren.
Een tweede voorwaarde waar publieke investeringen aan moeten voldoen is voorspelbaarheid in regelgeving en toezicht. Als de markt het toezicht en regelgeving als voorspelbaar en betrouwbaar beoordeelt, dan kan dat ook extra investeringen ontlokken. Veel projecten in de publieke sector hebben een heel lange doorlooptijd voordat er iets terugverdiend wordt. Denk inderdaad opnieuw aan transport en infrastructuur in al zijn verscheidenheid.
En dan is er natuurlijk de aanpassing van het huidige financiële systeem. Investeringen zijn niet aangetrokken, ondanks een extreem lage rente. Het is de risico-aversie bij banken die de voornaamste oorzaak is. Banken moeten wel, omdat de toezichthouder hogere buffers van hen eist. De belastingbetaler mag niet opnieuw slachtoffer worden van het onverantwoorde gedrag van bankiers.
Het resultaat is wel, dat het huidige financiële systeem meer markt georiënteerd moet zijn. Dat vraagt echter om meer ondernemerschap en bereidheid risico’s te nemen. Ook in dat opzicht zou de overheid een rol kunnen spelen door een deel van de risico’s op zich te nemen. In dat opzicht zou de EIB of welke andere ontwikkelingsbank een rol van betekenis kunnen spelen.
Of het voldoende is om Brussel en de Europese hoofdsteden in beweging te krijgen, valt nog te bezien. Niets doen lijkt echter steeds minder een optie. Een derde recessie lonkt alweer om de hoek!
Cor Wijtvliet
BELANGRIJK:
- Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected]
- Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen
- U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen!
- Ontvangt u het Journaal niet rechtstreeks? Abonneert u zich dan hier!
