Japan laat de geldpers in 2014 nog harder draaien

Uit onderzoek van de Bank van Japan (BoJ) blijkt dat 31% van de Japanse huishoudens amper of geen financiële reserves heeft. Dit is het hoogste percentage sinds 1963, toen de BoJ het onderzoek startte. Deze situatie zal eerder verergeren dan verbeteren. Looninkomens van de Japanse werknemer dalen al 16 maanden op rij.

In april van dit jaar maakte de nieuw gekozen premier Shinzo Abe zijn herstelplan, genaamd Abenomics, bekend. Het programma bestaat uit een combinatie van stimulerende overheidsmaatregelen, monetaire verruiming en structurele hervormingen van de economie, waaronder hervormingen van het belastingstelsel. De premier stelde zijn plannen op in samenspraak met de Haruhiko Kuroda, de nieuwe gouverneur van de Bank of Japan.

Inflatie

Het uiteindelijk doel van Abenomics was en is om de inflatie in Japan naar 2% te brengen. Al bijna 20 jaar verkeert de Japanse economie in een staat van deflatie en dit heeft een verwoestende uitwerking gehad. Er is sinds jaar en dag geen economische groei van belang meer. De meest in het oog schietende maatregel is de monetaire stimulering van de economie met een bedrag van $70 miljard. Het is de bedoeling van de centrale bank van Japan dat de geldhoeveelheid in het land tegen 2015 verdubbeld is. Abenomics heeft tot dusverre redelijk succes gehad. Voor het eerst in twintig jaar zijn in Tokio de prijzen voor duurzame goederen weer gestegen en in oktober steeg de inflatie naar 0,9%. De kerninflatie kwam uit op 0,3%. Dat is het hoogste niveau sinds 1998.

Binnenlandse bestedingen

Het monetaire en fiscale stimuleringsbeleid van centrale bank en overheid heeft de waarde van de yen van meet af aan onder druk gezet. Al bij de aankondiging viel de yen 3% in waarde ten opzichte van de dollar. Daar heeft tot dusverre vooral de exportsector van geprofiteerd. De stijging van de Nikkei 225 in de loop van 2013 is voornamelijk te danken aan het succes van de exporterende bedrijven. De trends in het binnenland zijn echter minder bemoedigend. De werkgelegenheid neemt maar mondjesmaat toe, evenals de bedrijfsinvesteringen en de loonontwikkeling. Uit definitieve cijfers over het derde kwartaal van dit jaar spreekt dat die investeringen niet gestegen zijn ten opzichte van het tweede kwartaal. Het uitblijven van investeringen was ook de voornaamste oorzaak van het neerwaarts bijstellen van het groeicijfer over het derde kwartaal van 1,9% naar 1,1%.
Zonder hogere lonen en meer binnenlandse bestedingen lijkt Abenomics gedoemd te mislukken. Daar komt nog bij dat de regering voornemens is om in april van 2014 de omzetbelasting op consumptieve goederen te verhogen. Zonder groei van de inkomens zal na april de consumptie wel moeten dalen, zo vreest men.

Extra maatregelen

Toch is het wel erg voorbarig om Abenomics nu al naar de schroothoop van de geschiedenis te verwijzen. Er zijn nog steeds reële kansen, dat het programma alsnog zijn doelstellingen gaat bewerkstelligen. De regering heeft al extra maatregelen aangekondigd om de pijnlijke effecten van de belastingverhoging te verzachten. Er is een steunpakket aangenomen ter waarde van ¥18,6 biljoen. Dat geld wordt gebruikt om de bestedingen te ondersteunen en om 250.000 nieuwe banen te scheppen. Deze stimulering moet in 2014 één procent toevoegen aan het Bruto Nationaal Product.

Het is ook de verwachting dat de Bank van Japan in 2014 opnieuw een stevige duit in het zakje gaat doen. Volgens JP Morgan zal de centrale in april van volgend jaar besluiten om de monetaire stimulering met een tandje te verhogen naar omgerekend $97 miljard per maand.

Japan krijgt hulp van buitenaf

Deze extra geldschepping zal ongetwijfeld de waarde van de yen verder aanvreten. De extra monetaire stimulering komt waarschijnlijk op een gunstig tijdstip. Sterke cijfers over de Amerikaanse groei en over de Amerikaanse arbeidsmarkt maken het erg waarschijnlijk dat Janet Yellen al kort na haar benoeming in maart zal besluiten te starten met het afbouwen van het Amerikaanse monetaire stimuleringsprogramma. De kracht van de Amerikaanse economie lijkt nu zo groot, dat verdere ondersteuning niet noodzakelijk meer is. Financiële markten lijken dit ook te beseffen en daarmee lijkt de kans op een serieuze verstoring van de markt kleiner dan in 2013. De combinatie van een sterkere Amerikaanse economie en afbouw van de monetaire stimulering vis-á-vis een sterkere monetaire stimulering in Japan kan de yen in de loop van 2014 fors verder laten verzwakken ten opzichte van de dollar. Zelfs voorzichtige analisten in het Land van de Rijzende Zon voorzien in dit scenario aan het einde van 2014 een wisselkoers van 110 yen tegenover de dollar.

Cor Wijtvliet

Opmerkingen en reacties kunt u richten aan: [email protected]

Japan gaat nog meer monetair stimuleren in 2014