Dankzij de nog steeds voortdurende crisis van 2008 blijft de belangstelling voor die van de jaren ’30 alleen maar groeien. We weten natuurlijk allemaal hoe die crisis uiteindelijk is opgelost. Er was een wereldoorlog voor nodig, die zowel Europa als grote delen van Azië in de as legde. Uiteraard laat de situatie anno 2014 zich niet een op een vergelijken, maar er zijn wel degelijk overeenkomsten. Het aantal mensen, dat teleurgesteld raakt in het systeem is ook vandaag de dag hoog. Die wanhopen of verbitterd raken eveneens. Steeds meer burgers kijken angstig naar de toekomst en dat kan weleens verkeerd uitpakken.
Toekomst
Het zou zomaar kunnen, dat de crisis in Oekraïne zijn basis vindt in het gebrek aan vertrouwen in de toekomst. Zowel Rusland als Oekraïne beleefde gouden tijden in de periode 2002 -2008. In die vijf jaar groeide het inkomen per hoofd in Oekraïne met maar liefst 52% en in Rusland met 46%. Sindsdien is de verbetering van het inkomen gewoon opgehouden. Het zou zomaar kunnen, dat een uitblijven van verdere verbetering in beide landen ontevredenheid en wanhoop heeft gestimuleerd. Was het niet obligatiebelegger die voor het eerst een naam gaf aan de uitzichtloosheid: the new normalcy! In de jaren ’30 werd dit Secular Stagnation genoemd en beschouwd als een voedingsbodem voor veel onheil. Een ander begrip, dat opgang maakte aan het einde van de jaren ’30, was onderconsumptie. Burgers wilden steeds meer sparen als appeltje voor de dorst voor moeilijke tijden. Het bedrag aan gewenste besparingen overtrof bovendien de mogelijkheden voor investeringen. Dat betekent, dat de drang om te besparen de economie alleen maar afremde.
Begrippen als Secular Stagnation en onderconsumptie staan symbool voor een maatschappij, waar het pessimisme domineert. Dan ligt het niet voor de hand, dat er meer gespendeerd wordt. Veeleer worden angstige en pessimistische burgers intolerant en soms zelfs agressief. Dat onderstreept weer wel het belang van een stijgende levensstandaard. Dat is niet alleen prettig voor de individuele burger, maar dient ook als cement voor de samenleving. Een stijgende levensstandaard liefst gecombineerd met een stijging op de maatschappelijke ladder doet veel goeds voor het ego van de gemiddelde man of vrouw. Het wijst op maatschappelijk succes en daar is bijna iedereen gevoelig voor. We vergelijken nu eenmaal graag met onze buurman!
Vertrouwen
Ook het idee, dat we het nu beter hebben, dan vroeger of dan onze ouders streelt ons gevoel voor eigenwaarde. Dat gevoel van eigenwaarde staat al jaren onder druk. De angst is dat het alleen nog maar minder kan worden. Voor velen is het zeer denkbaar, dat de crisis in Oekraïne niet alleen dat land en Rusland in een nieuwe recessie kan storten, maar ook heel Europa. Voor veel Europeanen is dat een zeer onplezierige gedachte die het fragiele zelfvertrouwen nog verder aantast. Een fragiel zelfvertrouwen kan ook betekenen, dat steun aan democratische instituties niet langer vanzelfsprekend is. Die wetenschap zou beleidsmakers in de Verenigde Staten en zeker die in Europa moeten manen voorzichtig om te gaan met het sanctiebeleid. Het zou wel eens een boemerangeffect kunnen hebben.
Cor Wijtvliet
Bron: Robert J. Shiller, Parallels to 1937. Project-Syndicate, September 11 2014
BELANGRIJK:
- Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected]
- Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen
- U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen!
- Ontvangt u het Journaal niet rechtstreeks? Abonneert u zich dan hier!
