Bron: Cor Wijtvliet
Politici hebben vaak een ambivalente verhouding tot klimaatverandering. Neem bijvoorbeeld president Poetin. Aan de ene kant zegt hij niet zo heel erg te geloven in klimaatverandering door toedoen van de mens. Aan de andere kant zegt hij alles te willen doen om die klimaatverandering te bestrijden. Eenzelfde houding zie je bij Narenda Modi, de premier van India.
Maar waar Poetin het tot nu toe bij veel mooie woorden laat, heeft de Indiër de daad bij het woord gevoegd. India maakt heel veel werk van hernieuwbare energie en daar zijn goede gronden voor. India voert 80% van zijn olie en 40% van zijn gas in over potentieel kwetsbare en dus onbetrouwbare zeeroutes. India geniet dus door zijn hernieuwbare inspanningen zowel een economisch als een veiligheidsvoordeel. Er zijn heel veel meer landen als India die aangewezen zijn op de import van olie en gas. Veiligheidsoverwegingen kunnen een stevige aanjager zijn om de komende decennia te investeren in alternatieve energiebronnen zoals zon en wind. In India blijven kolen voor de energievoorziening voorlopig een grote rol spelen. De groei van de vraag naar energie wordt echter volledig opgevangen door hernieuwbare energie. Goed voordoen, doet goed navolgen. Dat geldt zeker in Azië.
India kun je nu al een slachtoffer van klimaatverandering noemen. Drinkwatervoorraden worden aangetast door langdurige droogte en vervuiling. Dat is ook een stimulans om meer maatregelen te treffen. De Russen kijken heel anders aan tegen klimaatverandering. Ze denken dat ze daar hun voordeel mee kunnen doen. Als het klimaat zachter wordt, dan is er straks landbouw mogelijk op de uitgestrekte bevroren vlaktes van Siberië. Ook beschikt Rusland over heel grote voorraden zoet water. Optimisten denken dat hun land een ‘water- en voedselgrootmacht gaat worden als de klimaatverandering doorgaat. Dat is verre van een gekke gedachte, zeker niet als je bedenkt dat de komende 50 jaar de vraag naar voedsel gaat verdubbelen.
De verschillende inzichten in en inspanningen tegen klimaatverandering laten zien dat klimaatverandering een verschuiving teweeg kan brengen in de (geo)politieke machtsverhoudingen binnen en tussen staten. Het kan zodoende de bron worden van grote politieke instabiliteit.
De dreiging van klimaatverandering heeft voor de nodige succesactiviteiten gezorgd op het vlak van energietransformatie. Sinds 2010 zijn de kosten voor zonne-energie met maar liefst 73% gedaald en die voor windenergie met een toch respectabele 22%. De kosten voor de lithium-ionbatterij zijn met meer dan 80% gedaald. En het einde van de prijsdalingen is nog niet in zicht. Dat betekent dat het belang van fossiele energie de komende decennia onvermijdelijk kleiner zal worden. Of dat snel genoeg gaat om de temperatuur met minder dan 2 graden te laten stijgen, is desondanks allerminst zeker.
Het groeiend succes van de nieuwe vormen van energieopwekking moet traditioneel olieproducerende landen, zoals Rusland en Saoedi-Arabië, grijze haren bezorgen. Zeker landen in het Midden-Oosten hebben nog een extra reden voor bezorgdheid. De VS zijn steeds minder afhankelijk van de olie uit die regio dankzij het succes van de schalie olie. Als straks het belang van olie nog minder wordt dankzij de renewables, dan zou het zo maar kunnen dat de VS deze regio definitief de rug toekeren. Dat zou in die regio voor snel stijgende spanningen tussen landen kunnen zorgen, maar ook kunnen uitmonden in grote interne politieke spanningen.
De kwetsbaarheid van Rusland voor een daling van de vraag naar fossiele brandstof zal voor de kortere termijn minder opvallen. Het belang van de Noordzee voor de Europese energievoorziening loopt snel terug. Russisch aardgas gaat dit gat opvullen. Voor de langere termijn mag je je afvragen of het belang van aardgas zo groot zal blijven of dat na pakweg 2050 ook de rol van aardgas is uitgespeeld.
Het is deze angst die staten in het Midden-Oosten ertoe aanzet om nu al te investeren in een economie die niet meer rust op fossiele energie. Het is overigens ook een kwestie van belang of dat deze staten en staatjes op de wat langere termijn nog bewoonbaar zijn als de klimaatverandering doorzet.
Hoe groter de landen, hoe groter waarschijnlijk de problemen. Neem Rusland! Op de wat langere termijn kan het inderdaad een grootmacht op het gebied van water en voedsel worden. Dat kan het verlies aan inkomsten uit de export van olie en gas compenseren. Maar hoe gaat het in de tussenliggende periode? Meer dan 40% van het Russische bruto nationaal product komt uit olie en gas. Die inkomstenbron zal door de opmars van renewables steeds meer onder druk komen. Prijzen gaan sterk dalen. Dat kan Rusland opnieuw in een politieke en economische chaos laten belanden, zoals in de jaren tachtig van de vorige eeuw!
