Afgelopen vrijdag werden de resultaten van de stresstest voor Europese banken vrijgegeven door de Europese Bankenautoriteit (EBA). Waarschijnlijk heeft u daar al het een en ander over meegekregen op het journaal of in andere media. We vatten de belangrijkste resultaten voor u samen en kijken vervolgens nog eens kritisch welk scenario de Europese toezichthouder voor de banken precies heeft doorgerekend.
Resultaten
De resultaten van de stresstest bevestigen dat Monte dei Paschi di Siena er inderdaad beroerd voor staat. In het scenario dat door de EBA werd doorgerekend zou de kapitaalbuffer van deze bank dalen van het huidige niveau van 12% naar -2,23%. Van alle 51 banken die in de stresstest werden meegenomen was Monte dei Paschi die Siena de enige met een negatieve kapitaalratio. Zie ook onderstaande grafiek uit het rapport.
Een andere bank die de laatste tijd veel aandacht op zich weet te vestigen is Deutsche Bank, de grootste financiële instelling van Duitsland. Deze bank ziet haar kapitaalbuffer in het ongunstige scenario dalen van 13,19% naar 7,8% in 2018. Daarmee doet de bank het niet slechter dan een concurrent als Commerzbank, die haar kapitaalratio ziet dalen van de huidige 13,77% naar 7,42% in 2018.
Kapitaalratio banken in stresstest (Bron: EBA)
Monte dei Paschi di Siena
De Italiaanse probleembank moet snel haar kapitaalbuffer versterken om het vertrouwen van de financiële markten te winnen. Volgens de laatste berichten heeft de bank een plan bedacht om een deel van haar slechte leningen van de balans te halen en onder te brengen in het Italiaanse reddingsfonds Atlante. Ook zou de bank van plan zijn €5 miljard aan nieuw kapitaal op te halen. We zullen deze ontwikkelingen de komende tijd voor u in de gaten blijven houden. Barclays schetste de contouren van dit reddingsplan…
Monte dei Paschi die Siena wil slechte leningen verkopen (Bron: Barclays, grafiek via Holger Schaepitz)
Hoe zwaar was de stresstest?
Als we de resultaten van de stresstest mogen geloven staan de belangrijkste Europese banken er nu inderdaad beter voor dan een aantal jaar geleden. Zelfs de minder sterke Spaanse en Italiaanse banken weten in het crisisscenario hun kapitaalratio boven de 7% te houden. Maar betekent dat ook dat we ons geen zorgen meer hoeven te maken over de Europese bankensector?
- Als eerste merken moeten we opmerken dat de Griekse en Portugese banken niet in het onderzoek zijn meegenomen. Juist in deze landen is het percentage slechte leningen op de balans van banken relatief hoog. Had de toezichthouder deze wel meegenomen, dan waren er waarschijnlijk meer banken door het ijs gezakt.
- Ten tweede is op voorhand moeilijk te zeggen hoe spaarders en beleggers zullen reageren op het omvallen van een bank als Monte dei Paschi. Volgens de Europese regels moet de bail-in in werking treden om een bank overeind te houden, wat betekent dat vermogende spaarders een deel van hun geld verliezen. Welke gevolgen heeft dat voor het gedrag van spaarders? Dat soort secundaire effecten zijn in een stresstest lastig te meten.
- Ten derde is er in het scenario van de Europese Bankenautoriteit geen rekening gehouden met landen die hun schulden niet meer kunnen betalen. Dat is binnen de Eurozone natuurlijk wel een risico, omdat landen binnen een muntunie zelf geen geld kunnen bijdrukken. Dreigt een land toegang tot de kapitaalmarkt te verliezen – zoals Griekenland in 2011/2012 – dan is er zeker kans op een zogeheten default. Dat kan weer gevolgen hebben voor de zogeheten ‘credit default swaps’, waarmee beleggers het risico op een default kunnen afdekken. Toen de financiële crisis in 2008 uitbrak bleek al snel dat verzekeraar AIG haar verplichtingen niet na kon komen en door de staat gered moest worden. Deze risico’s zijn dus niet onder alle omstandigheden af te dekken.
Systeemrisico
De stresstest geeft een interessant inzicht in hoe de banken er in verhouding tot elkaar voor staan, maar het geeft heel weinig zekerheid over de stabiliteit van de bankensector als geheel. We hebben in 2008 gezien dat de verwevenheid van banken zeer groot is en dat het omvallen van één bank als een domino-effect kan doorwerken op andere banken.
Weliswaar is het depositogarantiestelsel in de Eurozone verruimd tot €100.000, maar dat is nog steeds een bedrag dat door de banken zelf opgehoest moet worden. Komt een grote bank in moeilijkheden, dan krijgen andere banken daarvoor de rekening gepresenteerd. De garantie van uw spaargeld is dus geen harde garantie. Ook brengt de bail-in nieuwe risico’s met zich mee die het gedrag van spaarders kan beïnvloeden.
Welk scenario heeft de EBA getest?
Begin dit jaar maakte de Europese Bankenautoriteit al bekend hoe de stresstest eruit zou komen te zien. De toezichthouder gaat uit van een scenario waarbij de economie de komende jaren in totaal 2,5 tot 5 procent minder groeit dan verwacht, waarin de rente op staatsleningen stijgt en waarin de aandelenkoersen en huizenprijzen dalen. Ook werden schommelingen in de wisselkoers en een daling van de export in het scenario meegenomen.
We hebben de belangrijkste variabelen uit de stresstest op een rij gezet. Zo kunt u zelf beoordelen of de stresstest zwaar genoeg is geweest of niet. Naar ons oordeel is het scenario veel milder dan de crisis die ons in 2008 getroffen heeft. Zou er dus weer zo’n crisis komen, dan kunnen de resultaten nog veel slechter uitpakken.
- Rente op Amerikaanse staatsobligaties stijgt met 250 basispunten (2,5 procentpunt)
- Rente Duitse staatsobligaties stijgt met 80 basispunten
- Lange termijn rente in de hele EU stijgt met 71 basispunten in 2016, 80 basispunten in 2017 en 68 basispunten in 2018
- Wisselkoers van Oost-Europese valuta dalen met 8 tot 24 procent tegenover de euro
- Wisselkoers Zwitserse frank stijgt met 23% tegenover de euro
- Aandelen dalen in 2016 wereldwijd met 36% en in Europa met 25,4%. In 2018 staat Europese aandelen nog maar 16,4% lager
- Olieprijs daalt met 48% in 2016 en blijft in 2017 en 2018 44% lager
- Interbancaire rente voor periode van drie maanden stijgt met 33 basispunten
- Europese export 8% lager dan verwacht in 2017 en 6,5% lager dan verwacht in 2018
- Huizenprijzen in 2018 liggen 21% lager dan de verwachting
- Commercieel vastgoed ligt in 2018 23% beneden verwachting
- Werkloosheid EU stijgt 11,6% in 2018, dat is 2,8 procentpunt meer dan verwacht
Economische groei (Bron: EBA)
Ontwikkeling rente staatsleningen (Bron: EBA)
Daling aandelenmarkten in stresstest (Bron: EBA)
Ontwikkeling huizenprijzen (Bron: EBA)
Prijsontwikkeling commercieel vastgoed (Bron: EBA)
