De groei van de wereldeconomie leunt te veel op het maken van schulden, zo waarschuwt de Bank for International Settlements (BIS) in het nieuwe jaarverslag dat afgelopen zondag naar buiten werd gebracht. In een 130 pagina’s dik rapport wijst de ‘centrale bank der centrale banken’ op de gevaren van een op schuld gebaseerde economische groei en op de ongewenste effecten van langdurige monetaire verruiming.
“Er is bijna geen speelruimte meer in het monetaire beleid. Het is de vraag in hoeverre extra monetaire stimulering nog kan bijdragen aan groei van de reële economie, zonder ongewenste verstoringen uit te lokken”, zo schrijft Hyun Song Shin, hoofd van de research afdeling bij de BIS. “Het beleid van extreem lage rente en het opkopen van staatsobligaties – waardoor het rendement op $8 biljoen aan staatsobligaties nu negatief is – heeft de waardering van financiële activa verstoord.”
Schuld gedreven groei
Door schulden te stapelen heeft de wereldeconomie een lange tijd het gebrek aan productiviteitsgroei en inkomensgroei kunnen verhullen. Het gebrek aan inkomensgroei werd jarenlang opgevangen door meer schulden te maken, maar dat is volgens de BIS een groeimodel waar we zo snel mogelijk van af moeten stappen.
De torenhoge schulden die we maken om de economie door iedere crisis heen te loodsen maakt het volgens de BIS steeds moeilijker om de wereldeconomie op een robuuste en gebalanceerde manier te laten groeien. Schulden kunnen bijdragen aan een hogere productiviteit van de economie, maar de praktijk heeft uitgewezen dat ongecontroleerde kredietgroei juist een averechts effect kan hebben. Zo kan de economie als gevolg van een te hoge schuldenlast in een vicieuze cirkel terechtkomen, waarbij niemand meer durft te investeren en productiviteitsgroei uitblijft. Dat terwijl die productiviteitsgroei juist nodig is om de schuldenlast te dragen.
Door de extreem lage rente blijven onproductieve bedrijven overeind staan en worden activaprijzen opgedreven. Daardoor daalt de productiviteit en stapelen de schulden zich verder op. Dat maakt het op termijn steeds moeilijker om de rente weer terug te brengen naar een normaal niveau, zo waarschuwt de BIS.
De rente had al veel eerder verhoogd moeten worden (Bron: BIS)
Verdienmodel banken
Door het uitblijven van economische groei zagen centrale banken zich genoodzaakt de rente omlaag te brengen, met alle gevolgen van dien. Door de extreem lage rente is het verdienmodel van banken fundamenteel aangetast, waardoor ze nog terughoudender worden met het verstrekken van kredieten. Ook is het voor banken als gevolg van de negatieve rente veel minder lucratief geworden staatsobligaties op de balans te houden. Dat heeft grote impact, omdat banken in het verleden altijd een goede liquiditeit in de obligatiemarkt konden garanderen. Nu banken hun obligatieportefeuilles verkleinen wordt het veel moeilijker om grote hoeveelheden staatsobligaties te verhandelen.
Verdienmodel banken onder druk door negatieve rente (Bron: BIS)
Volatiliteit
Door de extreem lage rente nemen beleggers meer risico’s om rendement te maken. “Onzekerheid over de hoge waarderingen, gecombineerd met onzekerheid over de groei van de wereldeconomie, zorgt voor terugkerende verkoopgolven en momenten van hoge volatiliteit”, zo schrijft de BIS in haar rapport. De financiële markten zijn daardoor erg kwetsbaar geworden voor een scherpe correctie.
Meer dan $8 biljoen aan staatsobligaties met negatieve rente (Bron: BIS)
