Volgens Jaim Caruana van de Bank for International Settlements (BIS) is de wereldeconomie nu kwetsbaarder dan tijdens de val van Lehman Brothers in 2008. We zitten veel dieper in de schulden dan zes jaar geleden en daar komt bij dat de economische groei in de opkomende markten sterk is afgezwakt. Door de lage rente durft men weer meer geld te lenen en te investeren, maar het gevaar schuilt volgens de BIS in de aanname dat het monetaire beleid nog heel lang zo ruim zal blijven als ze nu is.
Doordat centrale banken de rente nu al jaren achtereen op een historisch laag niveau houden zijn de markten zich anders gaan gedragen. De markt is ervan overtuigd geraakt dat het soepele monetaire beleid zal aanhouden, tot ongenoegen van centrale banken. Die beseffen maar al te goed dat een te soepel monetair beleid zal leiden tot nieuwe bubbels en mogelijk tot een nieuwe crisis. De vorige keer dat de Federal Reserve de rente langdurig laag hield werd een grote zeepbel op de huizenmarkt opgeblazen, een bubbel die begon leeg te lopen nadat de Amerikaanse centrale bank de rente weer verhoogde.
Meer schulden
Caruana wijst erop dat de schuldquote in de ontwikkelde landen momenteel 20 procentpunt hoger ligt dan in de aanloop naar de val van Lehman Brothers in 2008. De schuldquote ligt inmiddels op 275% van het bbp. De goedkope kredieten hebben de aandelenmarkt vleugels gegeven. Dat is niet alleen het gevolg van spaarders die een hoger rendement zoeken op de beurs, maar ook het gevolg van bedrijven die massaal eigen aandelen inkopen met geleend geld. Ook dat drijft de aandelenkoersen verder omhoog.
De kredietbubbels beginnen zich volgens de BIS ook steeds meer te manifesteren in opkomende economieën. In landen als China, Brazilië en Turkije is de schuldquote eveneens met 20 procentpunt gestegen, tot 175 procent van het bbp. De reële rente (gecorrigeerd voor inflatie) die bedrijven betalen over een lening met een looptijd van vijf jaar ligt ongeveer op 1%. Door de extreem lage rente zullen bedrijven meer risicovolle projecten uitvoeren die achteraf gezien misschien niet rendabel blijken te zijn. “We houden deze ontwikkeling nauwgezet in de gaten. Als we ons al zorgen maakten over de schuldniveaus in 2007, dan kunnen we het ons niet permitteren om nu gemakzuchtig te zijn”, zo verklaarde Caruana.
“Misschien is het zo dat de schuldenlast nu beter verdeeld is, omdat de landen waar de schuldquote het hoogst lag de laatste jaren schulden hebben afgebouwd. Denk bijvoorbeeld aan de private schulden in landen als Spanje en de VS. Bovendien zijn de banken nu beter gekapitaliseerd. Maar daar staat tegenover dat de markt nu gevoeliger is voor veranderingen in de rente.”
Optimisme overheerst
Onlangs nog waarschuwde de BIS dat schulden niet de belangrijkste drijfveer mogen en kunnen zijn voor duurzame economische groei. Een waarschuwing die komt op een moment waarop alles zo goed lijkt te gaan. Op de aandelenmarkt heerst een positieve stemming en de VIX-index laat zien dat de volatiliteit op dit moment uitzonderlijk laag is. Dat terwijl de economische groei dicht bij nul ligt en bedrijven hun winstverwachting naar beneden hebben bijgesteld. Ook op de obligatiemarkt lijken alle zorgen verdwenen, gezien de extreem lage rente op 10-jaars leningen van landen als Frankrijk, Spanje, Italië en Portugal. In de Verenigde Staten zijn de markten ook positief gestemd. De lange-termijn koers/winst verhouding van beursgenoteerde bedrijven bereikte in mei een niveau van 25, zes punten boven het gemiddelde over de afgelopen vijftig jaar.
Caruana merkt op dat er een soort ontkoppeling heeft plaatsgevonden tussen de wereldwijde economische ontwikkelingen en de positieve stemming op de beurzen. Het is de vraag hoe lang deze tegenstrijdige situatie kan blijven voortbestaan. Negatieve effecten van het soepele monetaire beleid in de VS, Europa en Japan zijn volgens de BIS al te zien in de rest van de wereld. Het gevaar is dat er nu – anders dan in 2008 – geen economisch blok is dat de kar kan trekken als de economie elders in de wereld krimp laat zien. Sterker nog, opkomende markten die het in crisisjaar 2008 nog goed deden beginnen nu zelf een risico te vormen voor de wereldeconomie.
BIS waarschuwt
De Bank for International Settlement werd in 1930 opgericht in Basel om de puinhopen op te ruimen van het Verdrag van Versailles. Sindsdien is deze organisatie uitgegroeid tot de bank der centrale banken en het bolwerk van orthodox monetair beleid. In de aanloop naar de Lehman crisis gaf de BIS al meerdere waarschuwingen. De Federal Reserve hield de rente in de ogen van de BIS te lang op een te laag niveau, waardoor toekomstige economische groei in toenemende mate naar voren werd gehaald.
De BIS stond in 2009 achter het stimuleringsprogramma van de Federal Reserve, maar waarschuwde toen al dat de rente binnen afzienbare tijd weer verhoogd moest worden. Het voornaamste risico is dat centrale banken als de Federal Reserve opnieuw achter de feiten aan zullen lopen. De BIS schreef in haar laatste rapport dat centrale banken een bias hebben richting een soepel monetair beleid. Na een crisis kunnen ze de rente heel snel drastisch verlagen, maar het duurt vaak te lang voordat ze de rente weer durven te verhogen.
Bron: Telegraph
