Nieuws uit de Nederlandse media
CBS: Consument onverminderd somber
Het CBS komt bijna dagelijks met nieuwe cijfers die de stand van de economie proberen te peilen. Hoewel de cijfers van maand tot maand verschillen en soms beter zijn dan verwacht is de richting over het algemeen nog steeds neerwaarts. Vandaag schrijft het CBS dat consumenten nog steeds bijzonder somber zijn over het huidige economische klimaat. Het consumentenvertrouwen, een indicator die de financiële gezondheid en de verwachtingen over economische groei bij de consument meet, bleef in de maand augustus staan op -32. Het consumentenvertrouwen staat nu al bijna een jaar onder de -30, terwijl het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar slechts -8 is. De stemming over het economische klimaat was in augustus ongeveer gelijk aan juli, zo schrijft het CBS. Ook de koopbereidheid veranderende nauwelijks ten opzichte van de maand ervoor.
Iets beter nieuws kwam uit de hoek van de bedrijfsinvesteringen, want daar sloeg de krimp die in februari dit jaar weer werd ingezet in de maand juni weer om naar een kleine groei. Ten opzichte van een jaar geleden zijn de bedrijfsinvesteringen 3% hoger uitgevallen, maar ten opzichte van juni 2008 is het volume met 18% gezakt. Het CBS verklaart de plotselinge toename in juni als volgt:
''Dat de krimp van de bedrijfsinvesteringen in juni omsloeg in een groei, kwam vooral doordat de toename van de investeringen in transportmiddelen veel groter was dan in mei. In juni werd er veel meer geïnvesteerd in personenauto’s dan een jaar eerder. Dit hangt samen met een verandering van de belastingwetgeving. De grenzen voor CO2-uitstoot die gelden voor de bpm en de bijtelling voor personenauto’s voor de zaak zijn per 1 juli aangescherpt. Veel ondeemers hebben hierom besloten nog voor 1 juli een auto aan te schaffen. Daaaast was de krimp van de investeringen in bouwwerken in juni minder groot dan in mei.
De cijfers over de bedrijfsinvesteringen zijn niet gecorrigeerd voor werkdageffecten. Juni telde in 2012 een werkdag meer dan in 2011. In mei was er juist een werkdag minder dan een jaar eerder.''
'Nederlandse pensioenfondsen getroffen door koersval Facebook'
Het FD schrijft dat beleggingsfondsen zijn geraakt door de koersval van het inteetbedrijf Facebook. Bij de lancering van het aandeel in mei waren de meningen in de beleggerswereld al verdeeld, omdat werd ingezet op een openingskoers die omgerekend ongeveer tachtig keer zo groot was als de winst. Grote beleggingsfondsen, waaronder de pensioenfondsen PGGM en APG, verkregen via verschillende indexfondsen automatisch een positie in dit nieuwe aandeel. Dat pakte niet zo goed uit, want de koers van een aandeel Facebook staat op het moment van schrijven op ongeveer $19, een halvering ten opzichte van de openingskoers.
De krant deed onderzoek naar de beleggingen in Facebook bij Nederlandse pensioenfondsen en kwam op die manier te weten dat een onderdeel van pensioenuitvoerder APG in het tweede kwartaal van dit jaar 330.500 aandelen Facebook in de portefeuille had. Het FD rekent voor dat dit pakket aandelen bij beursgang $12,6 miljoen waard zou zijn en dat die waarde nu gehalveerd is. Ook het pensioenfonds PGGM hebben een groot aandeel in dit inteetbedrijf, want hier zouden aan het eind van het tweede kwartaal 316.226 aandelen in de boeken hebben gestaan. Bij de huidige koers is dat nog maar $6,3 miljoen waard.
Verder lezen we dat de woordvoerders van de pensioenfondsen geen mededelingen willen doen over individuele beleggingen. Ook willen ze niet zeggen wanneer de aandelen gekocht zijn en wat ervoor betaald is. Volgens een woordvoerder van PGGM is het ''niet in het belang van ons en onze klanten om dergelijke informatie prijs te geven''.
De mogelijke verliezen op het aandeel Facebook zijn in de totale vermogenspositie van pensioenfondsen maar kleingeld, maar desondanks mogen we wel vraagtekens stellen bij de kwaliteit van het vermogensbeheer. Het aandeel Facebook had een buitengewoon hoge waardering en er waren genoeg mensen die ook voor de beursgang al sceptisch waren over het verdienmodel van dit inteetbedrijf.
- Facebook treft pensioenen ambtenaren en zorg (FD)
Onderzoek Iraans geld bij Deutsche Bank
Alle vormen van overheidsingrijpen hebben naast het beoogde doel ook een aantal onbedoelde gevolgen. Zo ook de Amerikaanse sancties tegen Iran. Deze legden ook beperkingen op aan de Iraanse centrale bank, door de toegang tot het inteationale SWIFT betalingssysteem af te sluiten. Door het land financieel te isoleren denkt Amerika de houding van president Ahmedinejad ten aanzien van het atoomprogramma in zijn land te kunnen sturen. Makkelijker gezegd dan gedaan, want het kost Amerikaanse autoriteiten de nodige moeite om het embargo waterdicht te houden. Onlangs werd duidelijk dat de Britse bank Standard Chartered diensten verleende aan Iran en nu blijkt dat ook vier andere Europese banken zich mogelijk niet aan het embargo hebben gehouden.
De New York Times schrijft op basis van een 'goed ingevoerde bron' dat de Deutsche Bank mogelijk miljarden dollars via haar Amerikaanse tak heeft overgemaakt naar rekeningen in Iran en Soedan. Vanwege de Amerikaanse sancties tegen deze landen is dat illegaal. Volgens de bron van de New York Times buigen de Amerikaanse ministeries van Financiën en Justitie zich over de zaak, net als de Federal Reserve en de openbaar aanklager van Manhattan.
Een woordvoerder van Deutsche Bank wilde niet in details treden en zei dat de bank sinds 2007 geen zaken meer heeft gedaan met Iran, Syrië, Soedan en Noord-Korea. Welke Europese banken nog meer diensten zouden hebben verleend aan Iran is ons nog niet duidelijk.
In een ander bericht, dat eveneens afkomstig is van de New York Times, wordt gesteld dat Irak het buurland Iran helpt om de Amerikaanse sancties te ontduiken. Een netwerk van banken zou geld witwassen van onder meer oliesmokkel vanuit Iran, waarmee het geïsoleerde land aan Amerikaanse dollars weet te komen. RTL-Z schrijft:
''Volgens sommige bronnen profiteren mensen dicht bij de Irakese premier Nuri Kamal al-Maliki direct van de praktijken. De Amerikaanse regering is er echter niet happig op om nog geen jaar na de terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit Irak een publieke confrontatie met Maliki aan te gaan.''
Op dit moment lijkt vooral de Iraanse bevolking de dupe te worden van de sancties tegen het land. Voor het belangrijkste exportproduct – ruwe olie – kan het steeds minder kopers vinden, met als gevolg dat het land een zwakke onderhandelingspositie heeft bij het afsluiten van contracten met de resterende afnemers. Daaaast wordt het transport bemoeilijkt, omdat schepen die Iraanse olie vervoeren niet op de normale manier verzekerd kunnen worden en er dus minder materiaal beschikbaar is om olie op de plaats van bestemming te krijgen.
Griekse exit is duur, maar beheersbaar
ECB-bestuurder Jörg Asmussen verklaarde in een interview met de Duitse krant Frankfurther Rundschau dat een eventueel vertrek van Griekenland uit de eurozone hoge – maar beheersbare – kosten met zich meebrengt. Hij waarschwut dat een eventueel 'exit' niet zo ordelijk zal verlopen als soms wordt verondersteld. ''Het zal heel duur zijn'' en ''het zal gepaard gaan met een verlies aan groei en hoge werkloosheid'', aldus Asmussen. En dat zou niet alleen gelden voor Griekenland, maar voor heel Europa inclusief Duitsland. Hij geniet dan ook de voorkeur voor een scenario waarbij Griekenland in de eurozone kan blijven.
Een eventuele exit van Griekenland wordt soms aangedragen als oplossing voor de Griekse ellende, omdat het land dan terug kan keren naar een eigen valuta waar ze zelf de volledige controle over heeft. Die denkbeeldige nieuwe valuta zal waarschijnlijk veel waarde verliezen ten opzichte van de euro, met als gevolg dat Grieken makkelijker goederen kunnen exporteren, investeringen in het land door buitenlandse partijen aantrekkelijker worden en dat een vakantie naar Griekenland dan ook goedkoper wordt. Tot zover de voordelen, want nadelen zijn er natuurlijk ook. Als eerste zijn er de vele schulden op publiek en privaat niveau, die in euro's in de boeken zullen blijven staan. Deze schulden worden ondraaglijk groot, met als gevolg dat er vroeg of laat afgeschreven moet worden op alle leningen aan de Griekse overheid, bedrijven en aan particulieren. Ten tweede zal een zwakke munt de import van goederen erg duur maken, en dat zijn er nogal wat. Of het nou gaat om brandstof, elektronica of auto's, allemaal zullen ze een stuk duurder worden voor de gemiddelde Griek.
- ECB: Griekse exit is duur, maar beheersbaar (RTL-Z)
Spaanse rente daalt verder
De Europese Centrale Bank overweegt volgens Der Spiegel een soort maximum te stellen aan de rentes die 'zwakke eurolanden' moeten betalen voor staatslening. De krant noemt geen concrete bronnen voor dit plan. Het maximum zou betrekking hebben op het renteverschil met Duitsland, het land dat binnen de eurozone het goedkoopst kan lenen en als meest kredietwaardig wordt beschouwd. Het maximum zou gehandhaaft moeten worden met steunaankopen door de ECB, maar zoals Jaco eerder al vele malen geschreven heeft op Marketupdate is de centrale bank van Europa (met opzet) beperkt in haar mogelijkheden om landen te ondersteunen. Monetaire financiering van de staatsschuld behoort niet tot de mogelijkheden en eventuele aankopen van staatsobligaties kan de ECB alleen doen via het SMP programma, dat elders ook weer geld uit de markt weghaalt om prijsstabiliteit te waarborgen. De ECB heeft inmiddels ook al ontkennend gereageerd op de plannen waar Der Spiegel over schreef. In een korte verklaring laat de centrale bank weten dat ''renteplafonds geen onderwerp van gesprek zijn geweest'' en dat de bank zal ''vasthouden aan haar mandaat''.
Hoe dan ook, het nieuws kwam goed aan bij de obligatiebeleggers en drukt de rente op 10-jaars Spaanse staatsobligaties terug tot 6,21%. Ook de Italiaanse rente is al behoorlijk aan het zakken en staat op maandag rond het middaguur op 5,73% voor een 10-jaars lening. In juli zagen we de rente op deze leningen nog pieken tot 7,62% (Spanje) en 6,6% (Italië).
Rente op Spaanse en Italiaanse 10-jaars leningen (Bron: Bloomberg)
Ewald Engelen neemt het op voor de verkiezingspraat van Emile Roemer
Ik mag graag naar Ewald Engelen luisteren, omdat hij naar mijn mening op een nuchtere wijze naar de verschillende facetten van de economie kijkt. Hij durft de vinger op de zere plek te leggen en blijft daarbij genuanceerd in zijn uitspraken. Bij zijn optredens in Pauw en Witteman legde hij verschillende aspecten van de financiële crisis in begrijpelijke taal uit. Vandaag verscheen een column van zijn hand op Follow The Money, waarin hij de koers van Roemer verdedigt. Volgens Ewald Engelen doen de 'in beton gegoten' regels van maximaal 60% staatsschuld en 3% tekort meer kwaad dan goed, omdat deze regels landen dwingen om meer te bezuinigen en nieuwe lastenverzwaringen door te voeren. De gevolgen van het bezuinigingsbeleid zouden al te zien zijn aan de stijgende werkloosheid in veel Europese landen en de terugval in een recessie door de krimp van de economie.
Juist in deze tijd is het drastisch bezuinigen, wat zich volgens Ewald Engelen meer manifesteert in lastenverzwaringen dan in daadwerkelijke bezuinigingen, een rem op het economische herstel. Kort gezegd betoogt Engelen dat dit niet het juiste moment is om drastisch te snijden in de uitgaven en de lasten voor de burgers te verhogen, maar dat we daarmee moeten wachten tot de economie weer wat beter draait. Dit is het bekende model van Keynesiaanse denkers, die ervan overtuigd zijn dat de overheid kan bijsturen om de economie uit het slop te trekken. In theorie klinkt het model degelijk, maar in de praktijk blijkt keer op keer dat er in de hoogtijdagen volstrekt onvoldoende middelen opzij worden gezet om een toekomstige recessie op te vangen. Bezuinigingen zijn niet populair en politici die daarvoor pleiten staan bij de start van de verkiezingscampagne al op achterstand.
En juist omdat we er als land ook niet in slagen om in tijden van voorspoed het dak te repareren (of de schuilkelder in orde te maken), is het naar mijn mening onhoudbaar om aan te sturen op interventiebeleid van de overheid. Duurzame economische groei komt voor rekening van de vrije markt en die moet de kans krijgen om zich te herstellen in tijden van crisis. Dat had Amerika ervaring mee in de vaak vergeten depressie van 1920-1921, toen president Harding besloot om drastisch in eigen vlees te snijden met een forse verlaging van de inkomstenbelasting. Van 1919 tot 1920 waren de overheidsuitgaven al verlaagd van $18.5 naar $6.4 miljard en in 1922 had president Harding dat nog verder verlaagd naar $3,3 miljard. Tegelijkertijd was de centrale bank terughoudend met ingrijpen, het stimuleren van de economie werd aan de vrije markt overgelaten door het besteedbare inkomen van burgers te vergroten. Een paar jaar later was de economie weer uit het slop.
De overheid moet zich er naar mijn mening zoveel mogelijk van onthouden om als 'deelnemer' in de economie actief te zijn en moet zich beperken tot de ketaken die de veiligheid en vrijheid van burgers kunnen garanderen. Doordat er vanuit Europa een min of meer harde grens van 3% tekort wordt opgelegd worden politici geconfronteerd met een beperking die ze liever niet hebben, namelijk de beperking aan het vermogen om meer geld uit te blijven geven dan er binnenkomt en daarmee de lasten vooruit te schuiven naar de volgende generatie ten gunste van het hier en nu.
Net zoals een bedrijf en een huishouden over de lange termijn een gezonde begroting moet hebben zouden we dat naar mijn mening ook van de overheid moeten verlangen. En met de huidige lastendruk in Nederland kan ik me niet voorstellen dat er te weinig geld is om het land draaiende te houden. Dat de economie wat krimpt door de bezuinigingen is een logische correctie op vele jaren van voorspoed en het boven onze stand leven. De grens van 3% die vanuit Europa is opgelegd maximaal tekort dwingt politici tot het maken van moeilijke keuzes en het vinden van creatieve oplossingen. Ook laat het de kiezer zien dat de 'leuke dingen' die politici voor het volk willen doen niet gratis zijn. Naar mijn idee is dat juist een stap naar een gezondere overheid.
Interview met Sander Boon op Edelmetaal-info
Mijn collega Jaco Schipper heeft lang met Sander Boon samengewerkt en daarom was ik ook erg nieuwsgierig naar het boek 'De Geldbubbel' dat hij eerder dit jaar heeft uitgegeven. In dit boek legt Sander op bijzonder helder geformuleerde wijze de vinger op de zwakke plekken van ons huidige financiële systeem. Bepaalde aannames en theorieën die lang gewerkt hebben blijken gebaseerd te zijn op zwakke fundamenten en dat werd in 2008 duidelijk. Sander Boon legt in zijn boek uit hoe ons geldsysteem is uitgegroeid tot wat het nu is en verschaft ons daarbij een blik in hoe de toekomst eruit zal zien. Voor wie zijn werk nog niet gelezen heeft (ik kan het u zeker aanraden!), op het blog van Edelmetaal-info werd een interview met Sander Boon gepubliceerd. In tien vragen praat Sander Boon u bij over de huidige stand van zaken van ons financiële systeem en de belangrijke rol die goud zal gaan spelen. Hieronder een copy-paste van de eerste vraag, het hele interview leest u op Edelmetaal-info.
''1. DÉ crisis is pas net begonnen en we moeten nog een heel eind. Kun je deze stelling onderschrijven of denk je er anders over?
We staan aan de vooravond van de grote crisis. Tot nu toe hebben overheden en centrale banken geprobeerd die crisis af te wenden met lapmiddelen. Omdat in ons systeem de schuld van de één het bezit is van de ander, zal een sanering van schuld automatisch leiden tot een krimp van het bezit. Met name pensioenfondsen, verzekeraars en banken zitten hier niet op de wachten. Vandaar dat er tot nu toe van alles aan is gedaan het systeem te stutten.Maar een combinatie van garanties, wijziging van boekhoudregels, gecoördineerde verlaging van de rentes, valutaswaps, financiële repressie en zelfs het aanzetten van de geldpers bleken niet genoeg om de economie te doen groeien en het vertrouwen te herwinnen. En dat is niet zo vreemd, want de economie kan niet autonoom groeien omdat de collectieve schuldenlast te hoog is.De combinatie van lage rente en hoge schulden maakt een catastrofe onafwendbaar. Het hangt van de verdere acties van beleidsmakers af of de crisis eindigt in (on)gecontroleerde schulddeflatie of in hyperinflatie. In mijn boek bespreek ik de meest waarschijnlijke scenario’s.''
- 10 vragen aan Sander Boon (Edelmetaal-info)
- Website van het boek (De geldbubbel)
De Geldbubbel door Sander Boon
Nieuws uit de buitenlandse media
'Adviseur Chinese centrale bank stelt voor om zilver toe te voegen aan reserves'
Een prominente adviseur van de People's Bank of China heeft onlangs kenbaar gemaakt dat Amerikaanse staatsobligaties niet meer veilig zijn op de middellange en lange termijn en heeft zijn voorkeur uitgesproken voor het toevoegen van goud én zilver aan de reserves an de centrale bank. Vooral dat laatste is opmerkelijk, omdat zilver wordt aangemerkt als grondstof voor de industrie en (vrijwel) niet meer wordt aangehouden door de centrale banken en overheden van deze wereld. Door zilver te erkennen als een reserve die op gelijke voet staat met staatsobligaties en goud krijgt het meer aanzien als veilige haven in tijden van crisis.
Indien de centrale bank van China het voorstel van adviseur Xia oveeemt kan dat volgens Silver Doctors een 'game-changer' zijn voor zilver. Doordat de markt voor zilver vele malen kleiner is dan die van goud kan een substantiële aankoop door een centrale bank de markt goed in beweging brengen. Toen India in 2009 200 ton goud van het IMF kocht steeg de prijs van het gele edelmetaal in één dag met tientallen dollars per troy ounce. De zilverprijs kan bij een eventuele aankoop van de PBoC eveneens flink stijgen, al durven we ons niet te wagen aan een koersdoel.
Silver Doctors rekent voor dat als de Chinese centrale bank voor $200 miljard aan buitenlandse reserves omzet in edelmetaal, en daarvan slechts 10% omzet in zilver en 90% in goud, dat er dan een budget van $20 miljard overblijft voor fysieke zilveraankopen. Met een huidige spotprijs van iets meer dan $28 per troy ounce komt dat neer op een totaal van ongeveer 710 miljoen troy ounce zilver, ongeveer de volledige zilverproductie wereldwijd in één jaar. Ter vergelijking: de jaarlijkse goudproductie van ongeveer 2.800 ton kent bij de huidige spotprijs van iets meer dan $1.600 per troy ounce een totale waarde van bijna $150 miljard.
Een grote aankoop van fysiek zilver zal deze markt verder onder druk zetten, mits het beleggers aanspoort om ook fysiek edelmetaal te kopen. Zo lang de massa nog blijft handelen in termijncontracten aan de COMEX en in ETF's als het SLV zal er niet gauw een krapte op de zilvermarkt zichtbaar worden. Vooralsnog is enige voorzichtigheid met dit soort berichtgeving geboden, aangezien centrale banken een goede reden hebben om goud te kiezen in plaats van zilver.
Totale voorraden goud meest stabiel door hoge stock-flow ratio, zilver is runner-up met vooamelijk industriële toepassingen
- Canary in the coal mine for silver manipulation? PBoC advisor recommends China add silver to official reserves (Silver Doctors)
Consumentenvertrouwen in de VS op hoogste niveau in drie maanden
Het consumentenvertrouwen in de VS is, in tegenstelling tot die in Nederland, wel aan het stijgen. Door uitverkoop in veel winkels en door de bijzonder lage hypotheekrente zijn Amerikanen weer wat positiever geworden over de economie en hun koopbereidheid. Het consumentenvertrouwen steeg naar het hoogste punt sinds mei en kwam uit op 73,6. Ook over de stand van de economie waren de Amerikanen gemiddeld positiever geworden. Volgens 'macro-strateeg' Gary Thayer van Wells Fargo zien mensen dat de huizenprijzen in de VS beginnen te stabiliseren, maar zijn er nog wel grote zorgen over de arbeidsmarkt. De werkloosheid in de VS is officieel iets meer dan 8%, maar volgens de alteatieve berekening van Shadowstats ligt de werkloosheid in werkelijkheid dichter bij de 15% (breedste definitie) of 23% (alteatieve rekenmethode van voor 1994, waarin ook werklozen worden meegenomen die niet meer actief zoeken naar werk).
De tweedeling in de VS lijkt steeds groter te worden, want samen met de betere macro-economische cijfers over de stand van de Amerikaanse economie zien we ook nog steeds een stijging in het aantal werklozen en een stijging van de vraag naar voedselbonnen. De vruchten van het herstel worden niet altijd even eerlijk verdeeld.
- Consumer sentiment at three-month high in early August (Reuters)
Amerikaanse banken kopen meer Amerikaanse staatsobligaties
Bloomberg schrijft dat Amerikaanse banken de laatste tijd veel Amerikaanse staatsobligaties hebben gekocht. De grote Amerikaanse banken zagen in juni en juli samen een toename van 3,3% in spaartegoeden, terwijl er aan de andere kant slechts 0,7% meer werd uitgeleend aan personen en bedrijven. Dat verschil, dat volgens de Federal Reserve inmiddels een recordomvang kent van $1,77 biljoen, wordt voor een steeds groter gedeelde omgezet in veilig geachte staatsobligaties. Volgens vermogensbeheerder Michael Mata van ING Investment Management Americas stijgen de spaartegoeden bij de banken snel en is het door de dalende prijsinflatie en zwakke economische groei interessanter geworden om staatsobligaties te kopen. Hij voorziet dan ook geen betekenisvolle stijging van de rente op Amerikaanse treasuries.
Bloomberg schrijft dat de Amerikaanse banken gezamenlijk inmiddels $500 miljard aan Amerikaanse staatsschuld in de boeken hebben staan, de hoogste stand sinds juni 2011. Dat terwijl de gemiddelde rente op deze schuldbewijzen na aftrek van de officiele inflatie slechts 0,38% is. In de afgelopen tien jaar was de gemiddelde rentevergoeding na correctie voor inflatie nog 1,26%.
- Banks Use $1.77 Trillion To Double Treasury Purchases (Bloomberg)
Aantal Amerikanen met inkomen beneden de 125% van het armoedeniveau blijft stijgen
Even een grafiek van Zero Hedge als tussendoortje, een grafiek die betrekking heeft op het aantal Amerikanen dat moet rondkomen van 125% of minder inkomen ten opzichte van de officiele armoedegrens (dat is omgerekend een jaarinkomen van $28.800 of minder). Volgens de laatste projectie zal dit aantal in 2012 uitkomen op een all-time high van 66 miljoen Amerikanen. Ten opzichte van de totale Amerikaanse populatie is dat meer dan 20%. Om het cijfer in perspectief te plaatsen: in het jaar 2000 vielen ongeveer 44 miljoen Amerikanen in deze categorie en met uitzondering van 2004 laat deze grafiek een sterk stijgende trend zien.
- Chart Of The Day: Americans At Or Below 125% Of The Poverty Level (Zero Hedge)
In ander nieuws:
- Only 3 years behind the curve as usual: Moody’s was on Califoia city defaults (FT)
- China New-Home Prices Rebound After Interest-Rate Cuts (Bloomberg)
- The Growing Threat Of Soybean-Inspired Social Unrest In China (Zero Hedge)
- Reader Question: Why is the Euro So “Strong” in the Face of Break-Up Possibilities? (Mish)
Tot slot:
'Zilverbeleggers zijn geobsedeerde mensen met teveel tijd en geld'
