Dagelijkse kost 23 augustus 2012

Nieuws uit de Nederlandse media

Crisis bij de pensioenfondsen: minder uitkering en hogere premies

De pensioenfondsen zijn door de financiële crisis behoorlijk in de problemen gekomen. Veel van hun bezittingen zijn in waarde gedaald en door de lage rente wordt het voor de fondsen ook moeilijker om de dekkingsgraad op peil te houden. Ondanks het feit dat aandelenkoersen weer een beetje in de lift zitten en de staatsobligaties van veilig geachte landen in waarde gestegen zijn ontkomen pensioenfondsen er toch niet aan om hun deelnemers te korten op de uitkering.

De Volkskrant wist de hand te leggen op 'strict vertrouwelijke' ambtelijke memo's van het Ministerie van Sociale Zaken, die geadresseerd zijn aan Henk Kamp (VVD). Uit deze memo's blijkt dat in de komende twee jaar naar schatting 12,6 miljoen deelnemers in pensioenfondsen (zowel werkenden als gepensioneerden) zullen merken dat hun opgebouwde pensioen met gemiddeld 8,2% daalt. Concreet houdt dat een denkbeeldige pensioenuitkering van €10.000 per jaar nog maar €9.180 zal bedragen. De uitgelekte memo's laten ook verschillende scenarios zien waarmee Kamp een 'acute pensioencrisis' aan kan pakken, maar daar zal de minister pas na de verkiezingen op terug komen.

De korting op de pensioenen raakt vooral de groep die al relatief veel heeft opgebouwd, omdat de korting in procenten wordt verrekend. Door versoepeling van de regels hoeft er in het meest gunstige geval gemiddeld 6% gekort te worden op de pensioenen van 5,7 miljoen deelnemers. Woensdag maakte het ABP pensioenfonds voor 2,8 miljoen (semi-)ambtenaren al bekend dat het bij ongewijzigd beleid in de komende twee jaar in totaal 14,5% moet korten op de pensioenen. Daarvan zou slechts 0,5% in 2013 doorberekend worden en 14% in 2014. De premies zullen in dat geval verder omhoog moeten, in het ergste geval zelfs met 25%. Het behoeft geen toelichting dat een dergelijke ingreep slecht is voor de koopkracht van de consument en daarmee het herstel van de economie.

De Volkskrant schrijft dat Henk Kamp de kortingen kan beperken door pensioenfondsen te laten rekenen met een gemiddelde rente over een nog langere termijn van twintig tot zestig jaar. Door deze boekhoudkundige truc zal de dekkingsgraad van pensioenfondsen in één klap stijgen van gemiddeld 94,1 procent (peildatum 30 juni) naar 98,9 procent. Uiteraard brengt de aangepaste rekenwijze geen extra euro's in de pensioenpotten. Die vlieger gaat alleen op indien de rente weer gaat stijgen en dat is de komende jaren zo goed als uit te sluiten.

Vier verschillende scenarios die ambtenaren hebben doorgerekend voorspellen een korting van gemiddeld 6,5 tot 8 procent voor minimaal 8,1 en maximaal 11,3 miljoen deelnemers. De Volkskrant weet ook te melden dat, indien Kamp niet ingrijpt, de pensioenpremies met gemiddeld bijna 14% zullen stijgen. Indien de rekenrente wordt aangepast hoeven de premies niet zo hard te stijgen, maar komen pensioenfondsen later alsnog in de problemen als blijkt dat de rente zo laag blijft als die nu is.

• Verlaging pensioenen raakt vrijwel iedereen (Volkskrant)
• Mogelijk 14,5 procent korting op pensioen ABP (NU.nl)

'Rente piekt na uitspraak Roemer'

Jan Kees de Jager doet op geheel eigen wijze mee aan de verkiezingsstrijd. In Knevel en van denk Brink maakte hij deze week al kenbaar dat de koers die de SP wil varen (minder bezuinigen en hogere tekorten op de begroting) onwenselijk en onverstandig is. Vandaag trok hij opnieuw de aandacht, vooral van de politiek zelf. Hij toonde na afloop van beraad in het kabinet over de begroting een grafiek van de rente op Nederlandse staatsobligaties. Daarin wees hij een piek aan, die veroorzaakt zou zijn door de uitspraak van Emile Roemer ten aanzien van de Europese begrotingsregels en de boete. NU.nl schrijft:

''''Je ziet gewoon dat er een behoorlijke piek is na de uitspraken'', zei De Jager. De CDA-minister benadrukte geen ''olie op het vuur'' meer te willen gooien, maar zei dat hij als minister van Financiën iedereen aanspoort tot financieel degelijk beleid.''

Bijgevoegd een grafiek van Bloomberg van de rente op Nederlandse staatsobligaties met een looptijd van 10-jaar. Deze piekte inderdaad op maandag, maar van een grote schok was zeker geen sprake. Volgens Wilmer Heck van NRC-Next was er helemaal geen piek zichtbaar. De uitspraak van Roemer zou op 16 augustus al gedaan zijn en leverde op die dag geen koersstijging op (zie tweede grafiek).

De piek waar de Jager (CDA) op doelt in een grafiek van Bloomberg

Volgens NRC-Next had de uitspraak op 16 augustus al effect kunnen hebben en gebeurde er niks

• 'Rente piekte na uitspraak Roemer' (NU.nl)

Rabobank moet meer geld opzij zetten voor slechte leningen

De Rabobank kwam vandaag met cijfers over de eerste helft van 2012, waaruit bleek dat de bank meer geld opzij heeft gezet voor slechte leningen. In de eerste heflt van dit jaar heeft de bank voor €1,1 miljard aan voorzieningen getroffen, een stijging van $478 miljoen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Vergeleken met de tweede helft van 2011 namen de voorzieningen met €100 miljoen toe. Mede door de extra voorzieningen kwma de nettowinst 29% lager uit op €1,3 miljard. Vooral in de bouw, vastgoed en glastuinbouw ging het minder, sectoren waar de Rabobank een groot marktaandeel in heeft met haar hypotheekportefeuille. Volgens bestuursvoorzittter Piet Moerland is de stijging van de voorzieningen ''een weerslag van het economsch tij'', zo lezen we op de website van het FD. De kredietverlening loopt ook niet zo hard meer, die groeide met slechts 3%. En dat kwam vooral door de inlijving van de Friesland Bank, want de lokale Rabobanken verleenden volgens financieel bestuurder Bert Bruggink niet meer kredieten.

• Rabobank moet afschrijven, winst daalt fors (RTL-Z)
• Sterke stijging van voorzieningen bij Rabobank (FD)

Heleen Mees: China als veroorzaker van de crisis

Een kort maar merkwaardig berichtje vond gisteren zijn weg naar de website van de NOS. Volgens econome Heleen Mees zijn niet de problemen op de Amerikaanse hypotheekmarkt, maar de spaarzame Chinezen de echte oorzaak van de financiële crisis die in 2008 begon. Mees hoopt volgende week op dit onderwerp te promoveren aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Volgens Mees groeide het inkomen van veel Chinezen al jaren en zijn ze daardoor meer gaan sparen. Door het grote aanbod van spaargeld zou de rente wereldwijd zo laag zijn geworden dat men in de VS gemakkelijk een lening kon krijgen. Dat zou weer een vastgoedbubbel in de VS tot gevolg hebben gehad en daarmee het begin van deze crisis. Volgens Mees is dat niet met opzet gebeurd, maar moeten we er wel voor waken dat er in de toekomst niet weer zoiets zal gebeuren.

De gedachte dat Chinees spaargedrag heeft geleidt tot de vastgoedbubbel in de VS heeft naar mijn mening slechts betrekking op één kant van het verhaal. Naast de spaarzame Chinezen was er ook de Amerikaanse politiek, die onder het beleid van George W. Bush heeft aangestuurd op het stimuleren van het woningbezit onder de minder rijke Amerikanen. Doordat de Federal Reserve na het barsten van de inteetzeepbel en de aanslagen van 11 september de rente drastisch verlaagde en de politiek de regels voor banken omtrent hypotheken en creditcardleningen versoepelde konden Amerikanen veel meer lenen dan verantwoord was.

De rente werd in iets meer dan twee jaar tijd (van 2000 tot en met 2003) door de Federal Reserve verlaagd van 6,5% naar slechts 1%. Daardoor werd lenen heel erg aantrekkelijk gemaakt en kochten Amerikanen meer vastgoed en consumptiegoederen op krediet. Het gevolg was een alsmaar groeiend tekort op de handelsbalans (export van dollars richting onder andere China) en een stijging van de huizenprijzen in de VS. Doordat de Amerikaanse economie met het geleende geld meer kon groeien importeerde het land ook meer goederen, vooamelijk uit China.

Amerikaanse centrale bank verlaagde rente al in 2001

Door lage rente konden Amerikanen meer lenen en meer goederen importeren (Bron: Tradingeconomics)

Tegenover die goederenstroom naar de VS stond een stroom van dollars richting China. Omdat de Chinese centrale bank de waarde van haar eigen munt had gekoppeld aan de dollar werden al deze overtollige dollars door de Chinezen omgewisseld voor lokale valuta, die in de Chinese economie bleven circuleren. De dollaroverschotten werden vervolgens weer belegd in de meest voor de hand liggende obligaties, die van de VS. Deze staatsobligaties worden immers al uitgedrukt in dollars, hebben een hoge mate van liquiditeit op de inteationale financiële markt en hebben voldoende omvang om grote aankopen van de Chinese centrale bank zonder grote prijsschommelingen op te kunnen vangen.

De Chinese centrale bank heeft voor zover ik weet niet belegd in de wildgroei aan nieuwe financiële producten, zoals de herverpakte hypotheekleningen (MBS), creditcardleningen (CDO's en CLO's), verzekeringen (CDS'en). Dit soort beleggingsproducten, die in hoog tempo werden 'aangeleverd' door Amerikaanse zakenbanken, vonden wel gretig aftrek bij beleggingsfondsen en particuliere beleggers over de hele wereld.

De stelling die Heleen Mees inneemt is dat spaaroverschotten van China (waarschijnlijk bedoelt ze daarmee het dollaroverschot dat voortvloeit uit de omvangrijke export richting de VS) werden belegd in de Amerikaanse huizenmarkt en dat daarmee de vastgoedbubbel werd opgeblazen die voor zoveel ellende heeft veroorzaakt. Mijn stelling is dat de schuld meer bij Amerika ligt, en wel bij de Federal Reserve, de banken, de politiek en de kredietbeoordelaars.

• De Federal Reserve omdat ze de rente van 2000 tot 2003 extreem heeft verlaagd, waardoor de economie een verkeerd signaal kreeg over de beschikbare spaarmiddelen en daardoor een bubbel in vastgoedprijzen faciliteerde.
• De Amerikaanse banken omdat ze leningen verstrekten aan mensen die dat niet konden veroorloven (het nalaten van een zorgplicht tegenover de klanten) en daarmee wisten dat ze een groot risico liepen.
• De politiek omdat die heeft aangestuurd op een versoepeling van de regels op de financiële markten, waardoor banken meer risicovolle producten mochten aanbieden die onvoldoende transparant waren voor de meeste beleggers 
• De kredietbeoordelaars omdat ze zich lieten betalen om onrealistisch hoge 'ratings' te geven aan financiële producten die juist zeer kwetsbaar en risicovol waren. Veel triple A producten bleken niet bestand tegen een systeemschok zoals we die zagen in 2008 en gaven daarmee verkeerde informatie aan beleggers.

Het is belangrijk om oorzaak en gevolg goed uit elkaar te halen. Door de verlaging van de rente door de Amerikaanse centrale bank werd er teveel geinvesteerd in vastgoed. De stijgende huizenprijzen trokken kopers en speculanten aan, waardoor de prijzen nog verder konden stijgen. Deze bubbel had zich niet (of niet zo snel) kunnen ontpoppen als de rente niet zo drastisch was verlaagd na de beurscrisis in 2000 en de aanslagen van 11 september. De Chinezen kan verweten worden dat ze hun munt jarenlang kunstmatig goedkoop hielden, waardoor dollars het land bleven binnenstromen en de onbalans in de handel tussen de VS en China nog groter werd. China profiteerde van de sterke export, want het bracht veel werkgelegenheid en welvaart binnen. De hoge inflatie en de opstapeling van dollarreserves nam China op de koop toe. De analyse van Heleen Mees gaat naar mijn mening niet terug naar de werkelijke bron van de problemen, maar beperkt zich tot de gevolgen die daaruit voortvloeiden.

• Mees: China oorzaak van crisis (NOS)

Federal Reserve overweegt nieuwe stimuleringsronde als groei economie vertraagt

Gisteravond kwamen de bestuurders van de Federal Reserve bijeen om de stand van de economie en het toekomstige monetaire beleid van de centrale bank te bespreken. De FOMC-meeting leverde geen concrete besluiten op, maar gaf wel een aanwijzing dat meer monetaire stimulering in de pijplijn zit. De deelnemers van de bijeenkomst waren het erover eens dat de Amerikaanse economie was vertraagd ten opzichte van de vorige FOMC-meeting in juni. De cijfers over de industriele productie werden als zwak bestempeld en de deelnemers van de bijeenkomst waren het erover eens dat het rentetarief van de Federal Reserve nog tot ver in 2014 laag moet blijven. Opvallend is het statement dat de financiële markten nog 'voldoende capaciteit' hebben om een nieuwe 'QE' te kunnen verwerken. Wat ze daarmee precies bedoelen blijft onduidelijk, maar het zal ongetwijfeld te maken hebben met grondstoffenprijzen, de goudprijs en de prijsinflatie. Een nieuwe ronde van monetaire verruiming wordt door de bestuurders van de FED gezien als een middel om het herstel van de Amerikaanse economie te versterken.

Kort samengevat staat de Federal Reserve vrij positief tegenover een nieuwe stimuleringsronde, maar wil ze daar nog mee wachten tot er tekenen zijn dat de Amerikaanse economie niet aantrekt. Verder blijkt uit de notulen van de FOMC-meeting dat de inflatie dicht bij de 2% zal blijven of daar onder zal duiken. Eén lid maakte zich wel zorgen over een stijging van de inflatie als gevolg van het 'accomodatieve' beleid van de Federal Reserve. Uit de notulen blijkt ook dat de deelnemers van de FOMC-meeting gedachten hebben uitgewisseld over de kosten en baten van een 'nieuw grootschalig aankoopprogramma'. Daarbij werden aankopen van hypotheekobligaties vergeleken met aankopen van staatsobligaties. Hieronder de volledige PDF-versie van de notulen.

Het Pavlov-effect onder de aandelenbeleggers blijft uit, want na een hogere opening staat de AEX halverwege de middag toch weer een half procent lager. De goudprijs lijkt ook al de hele week omhoog te willen en staat inmiddels op $1663 en €1326 per troy ounce, een stijging van 1 á 2 procent in een paar dagen tijd. De belangstelling voor zilver lijkt sterker toe te nemen, omdat dit metaal door veel beleggers zowel wordt gezien als een bescherming tegen inflatie als interessante grondstof waar in betere economische tijden meer vraag naar zal zijn. De zilverprijs doorbrak vandaag de grens van $30 en staat nu al op $30,50, een stijging van 3,23% vandaag en 6,5% over de laatste drie dagen.

Fomc Minutes 20120801

• Fed-bestuurders bijna over de streep omtrent QE3 (RTL-Z)
• Federal Reserve klaar voor actie (FD)
• FOMC Minutes Indicate No Shift In Fed's Views, Even As Many Members See More Easing Likely Warranted (Zero Hedge)

In ander nieuws:

• Haussemarkt in grondstoffen nabij (FD)
• Langstudeerboete komt pas tijdens kabinetsformatie weer op tafel (FD)
• Qantas annuleert bestelling 35 Boeings (NU.nl)
• Britse winkeliers profiteren niet van Olympische Spelen (NU.nl)
• Rusland gaat export graan fors beperken (NU.nl)
• 'Restschuld voor huizenbezitters in nood kwijtschelden' (NU.nl)
• VS staan klaar om chemische wapens in Syrië veilig te stellen (Welingelichtekringen)

Nieuws uit buitenlandse media

PIMCO breidt goudpositie in grondstoffenfonds uit van 10,5 naar 11,5%

Het 'Commodity Real Retu Strategy Fund' van PIMCO heeft haar blootstelling aan de goudprijs in de afgelopen twee maanden vergroot van 10,5 naar 11,5%. Dat lijkt een klein stapje, maar gezien het totaal beheerde vermogen van ongeveer $20 miljard is een stijging van een procentpunt omgerekend ongeveer $200 miljoen. De aankoop werd gedaan toen de goudprijs onlangs richting de $1.500 per troy ounce aan het zakken was, aldus de co-portfolio manager Nic Johnson.

PIMCO verwacht dat de wereldwijde inflatie de komende drie tot vijf jaar hoger zal zijn dan wat de wereld over de afgelopen 25 jaar heeft gezien. Die inflatie zal het komende jaar echter nog niet echt zichtbaar zijn. Eerder verschoof dit grote obligatiefonds al vermogen van langlopende staatsobligaties naar inflatie-gecorrigeerde staatsobligaties met een kortere looptijd. Maar door de toenemende zorgen over verdere verslechtering van de economische situatie wil het fonds meer goud in de portefeuille hebben. Johnson verklaarde tegenover Dow Jones Newswires dat hij onder de huidige omstandigheden ''tastbare bezittingen prefereert boven financiële bezittingen''. Hij neemt een toekomstig scenario van valuta die in waarde dalen erg serieus, want hij ziet dat centrale banken de financiële markten hebben overspoeld met liquiditeit. Hij zei dat goud ''de valuta is die niet bijgedrukt kan worden'', waarvan akte.

PIMCO geeft tenslotte aan iedereen het advies om vermogen tegen de 'onzichtbare belasting' van inflatie te beschermen, door dingen te kopen die hun waarde weten te behouden. Daarbij noemt hij goud en platina, maar ook beleggingen in vastgoed.

• Pimco Adds to Gold Holdings on Inflation Conces (Foxbusiness)
• Pimco Increases Gold Allocation From 10.5% To 11.5% In Commodity Fund (Zero Hedge)

Ned Naylor-Leyland ziet spanning in zilvermarkt oplopen

Ned Naylor-Leyland van Cheviot Asset Management was te gast bij de show van Max Keiser en besprak daar het fenomeen van backwardation in goud- en zilvercontracten. Hij ziet de spanningen in de zilvermarkt oplopen, omdat de levering van grote hoeveelheden zilver uit het LBMA systeem bemoeilijkt worden. Hij zegt bewijs te hebben van twee recente aankopen van fysiek zilver in Londen (5 tot 10 miljoen troy ounce) die niet uitgeleverd konden worden door de LBMA. Zodra beleggers ontdekken dat toegewezen en niet-toegewezen edelmetaal niet gelijk aan elkaar zijn en het fysieke edelmetaal komen opvragen, ontstaat er een probleem. Het volledige fragment met Ned Naylor-Leyland op The Keiser Report is te vinden via SilverDoctors.

• NED NAYLOR-LEYLAND: GOLD & SILVER PARMANENT BACKWARDATION OMEN OF TOTAL MELTDOWN (SilverDoctors) 

Verkoop nieuwe woningen VS naar hoogste punt in twee jaar

Tussen al het slechte nieuws mag er ook aandacht zijn voor goed nieuws. In sommige delen van Amerika hebben de huizenprijzen inmiddels een bodem bereikt en begint de markt weer iets aan te sterken. Zo bericht Bloomberg dat de verkoop van nieuwe woningen in de maand juli is gestegen naar het hoogste niveau in twee jaar tijd. Dat is overigens nog steeds een stuk lager dan de cijfers die voor de crisis werden gerapporteerd. De mediaan van de huizenprijzen was in juli overigens wel weer gezakt, met 2,5% ten opzichte van juni naar een prijs van $224.200

De verkoop van nieuwe woningen steeg met 3,6% naar een geannualiseerd niveau van 372.000, terwijl dat in juni nog 359.000 was. Vergeleken met een jaar geleden zijn er 25% meer nieuwe woningen verkocht. Kopers worden aangetrokken door de lagere huizenprijzen en de zeer lage rente op hypotheekleningen. Toch blijft de economie als geheel nog vrij zwak in Amerika, getuige de stijging van het aantal werkloosheidsaanvragen vorige week.

• Sales Of New U.S. Homes Climbed In July To Match Two-Year High (Bloomberg)

Tot slot:

Weer een video vandaag, maar dit keer van Marc Faber. In dit college van drie kwartier geeft hij zijn mening over het Keynesiaans stimuleringsbeleid van verschillende overheden, verklaart hij waarom we ondanks de monetaire stimuleringsmaatregelen nog relatief weinig inflatie zien en waardoor we in deze crisis verzeild zijn geraakt. Ik moet de video nog kijken, maar kan Marc Faber eigenlijk op voorhand al aanraden.