Dagelijkse kost 8 mei 2012

Nieuws uit Nederland

Vestia: de bedragen van de derivaten
Allereerst: kuddo's voor Elisa Hermanides, Hans Verbraeken van het Financieele Dagblad! Ere wie ere toekomt want deze twee joualisten verdienen een grote pluim voor hun onophoudelijke berichtgeving over het Vestia-schandaal!

De bedragen die zij boven tafgel hebben gekregen zijn allesbehalve kattenpis. Hermanides en Verbraeken spraken de 'puinruimer' en interim-bestuursvoorzitter Gerard Erents en zij komen met de bedragen omtrent de 'Vestia-derivaten':

Om zijn woorden kracht bij te zetten wijst hij op de omvang van de derivatenportefeuille eind 2011: € 24 mrd voor het afdekken van een renterisico van € 4,5 mrd tot € 5 mrd aan onderliggende leningen. ‘Zet dat eens af tegen een eigen vermogen van maar € 700 mln’.

Erents is niet te spreken over de rol van de banken. Die hebben willens en wetens Vestia derivaten gesleten waarvan men wist dat die overbodig waren. Erents vergelijkt het met het verkopen van race-fietsen aan mensen in een rolstoel. Als er een vergelijking is te bedenken die klopt als een bus, dan bezit Erents dit talent: hier is geen speld tussen te krijgen.

Ondertussen bemoeit het ministerie van Financiën zich vanaf de zijlijn; ambtenaren zijn bereid om te bemiddelen zodat er met de banken geschikt kan worden. Hoe de banken in dat geval water bij de wijn kunnen en willen doen is voorlopig niet duidelijk, maar wat mij betreft zal het glas wijn dat gedronken wordt door deze bankiers, met bakken zeewater worden aangelengd.

De bottom-line is dat bankiers hebben verzaakt toen het op hun fiduciaire verplichting jegens Vestia en belangrijker, de Nederlandse belastingbetaller aankwam. Men heeft een kalende kip nog verder kaalgeplukt, wetende dat de diepste broekzak die er is, Vestia uiteindelijk zou dekken: en dat betreft uw broekzak en mijn broekzak.

• Puinruimer bij corporatie Vestia: banken medeschuldig aan drama (FD)
• [Of lees:] 'Banken nalatig bij Vestia' (NU.nl)

Gemeenten geraakt door vastgoedcrisis
Wat jarenlang niet te zien was, wordt nu duidelijk zichtbaar: gemeenten leven op veel te grote voet en konden dat jarenlang financieren door de steeds groter opgeblazen huizenzeepbel. Deze financieringsconstructie had nooit mogen gebeuren, maar dat is toch gebeurd. De standaardreactie is er snel één van 'huilie, huilie', maar bezint eer ge begint want dit moet de Nederlandse overheid zichzelf aanrekenen.

De overheid speelde vals door het bankiers toe te staan om een vastgoedzeepbel te blazen en dat heeft het de overheid mogelijk gemaakt om aan alle kanten graantjes van deze vastgoedzeepbel mee te pikken. Nu het vastgoedfeest over is, moet men de vinger naar zichzelf wijzen.

Persoonlijk..
Ik ga er iets persoonlijks aan toe voegen. Mijn moeder overleed in 2005 en dat was het jaar dat de huizenmarkt in Nederland piekte. Daar mijn ouderlijke huis erfrechtelijk meer op mijn moeder's naam stond dan mijn vader's naam (ondanks het trouwen in gemeenschap in goederen) werd mijn familie verrast met de belastingdienst die hun erfdeel kwamen opeisen. Gevolg? Een illiquide vastgoedwaarde werd belast met als gevolg dat er ofwel verkocht moest worden, ofwel een opeethypotheek moest worden afgesloten: zoveel geld was er domweg niet. Het zat immers in stenen. Stenen die overigens op een plek gemetseld zijn en die reeds vijf generaties van mijn familie van een thuis hebben voorzien (het vorige huis dat er stond, is tijdens WOII volledig plat geschoten en later opnieuw gebouwd..).

In onze familie geldt het oud-Hollandse adagium van hard werken, bescheiden leven en sparen voor de oude dag. En dan komt onze overheid er eventje tussendoor fietsen nadat de onverbiddelijke natuur heeft toegeslagen. Over bizarre prikkels gesproken: werk je hard, heb je na je pensioen de schaapjes op het droge en een schuldenvrij huis opgebouwd, verlies je je vrouw (en in mijn geval mijn moeder), en dan komt de overheid langs om de illiquide oude dagvoorziening af te tikken. Uw schuldenvrije huis is zoveel waard: mogen we even graaien?!

In dit land belasten en bestraffen we goed en prudent gedrag, en belonen en subsidiëren we slecht gedrag. Het faillissement van Nederland in het klein samengevat: graaien, graaien en nog eens graaien, zolang het maar uit de portemonnee van de 'buurman' komt.

• Crisis kan gemeenten miljarden kosten (NU.nl)

Nu gemeenten de enorme bezuinigingen zien aankomen, is er een eerste bestuurder die en publique zijn verantwoordelijkheid neemt!! Via de NOS:

Onderhandelaar Eric van den Burg van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten vindt dat de gemeenteambtenaren volgend jaar genoegen moeten nemen met een salarisverlaging van 1%. Hij zegt dat alleen op die manier het ontslag van 1800 ambtenaren kan worden voorkomen.

• Lees verder: VNG-onderhandelaar:onder de nullijn (NOS)

Analyse: Willem Middelkoop vs Warren Buffett, goud en inflatie?


Bij de collega's van Follow The Money verscheen een aardige reflectie over goud:

Willem Middelkoop vs Warren Buffett (FTM)

Ik heb enkele kanttekeningen bij de strekking van het artikel. Dat komt omdat de reden om in goud te beleggen zoals Willem die suggereert niet mijn motivering is; integendeel. Willem wijst doorgaans op inflatie en ondanks dat ik dit wel begrijpelijk vind, is dit niet zonder meer waar.

 Zeker als het op Europa aankomt, gaat de motivering om in goud te beleggen met het inflatie-argument niet op. Dat komt omdat er vanaf meet af aan een “deflatie-strategie” in Europa is gevolgd. Zelfs de liquiditeitsoperaties van de ECB, de Long Term Refinancing Operations (LTROs), volgen de doelstellingen van deze Europese “deflatie-strategie”. Het beleid is gericht op het beheersbaar maken van excessieve schulden bij banken en overheden en daarbij heeft Europa de weg naar minder ingeslagen, niet naar meer. Dan kan men wel inflatie roepen, maar dan slaat men de plank voor wat betreft Europa mis.

De nuance waar het wat mij betreft allemaal omdraait, kan men samenvatten met wat ik systeeminsolvabiliteit noem. Individueel hebben banken allemaal te maken met een 'liquiditeitsprobleem' en dat komt omdat de interbancaire leenmarkten zijn bevroren: banken lenen elkaar niet of nauwelijks geld uit en daardoor is er een dreiging van niet te herfinancieren leningen. Dat banken elkaar niet vertrouwen heeft een reden: banken weten van elkaar wat hun (eigen) probleem is: men heeft te veel slechte activa waarbij verliezen boekhoudkundig verstopt worden.

Wanneer zij dit probleem collectief hebben, dan impliceert dit het veel grotere probleem van 'systeeminsolvabiliteit'. Simpel gezegd komt het erop neer dat wanneer banken hun bezittingen (activa) liquideren (lees: verkopen) er te weinig overblijft aan het vereiste eigen vermogen, en wel nadat de extee geldschieters van banken (lees: spaarders en alle smaakjes obligatiehouders) terugbetaald zijn. Bovendien kunnen banken onmogelijk tegelijkertijd naar de exit rennen en activa liquideren en dus houdt men deze situatie in stand.

Deze 'systeeminsolvabiliteit' hangt samen met het afnemende aantal onderpanden die bovendien een steeds slechtere kwaliteit hebben. Voor de monetaire grootheden heeft dit als gevolg dat de privaat gecreërde kredieten per saldo een neerwaartse druk hebben. In de reële economie geldt dat de neerwaartse beweging die is ingezet, versterkt wordt omdat niemand een huis gaat kopen wetende dat de prijzen nog een heel stuk verder kunnen en daadwerkelijk zullen dalen (en uiteraard de 'greater fool' of in termen van Goldman Sachs te spreken muppets daargelaten). Dit fenomeen van 'onderinvestering' – dat betekent dat de contante waarde van schulden hoger zijn dan de reële waarde van het onderpand (denk dus aan dalende huizenprijzen en gelijkblijvende hypotheekschulden) – draagt bij een versterking van deze onderkapitalisering van banken en deze systeeminsolvabiliteit.



Ook spelen de overheidsbegrotingen een belangrijke rol. En dan geldt er in Europa een regel die elders niet geldt: het is de ECB statutair verboden om staatsobligaties te kopen. Dat doet men al vijf jaar niet! Zelfs onder het SMP-programma waarbij Spaans, Italiaans en Grieks papier werd gekocht, werd dankzij (of ondanks) de bijzondere constructie waarop de ECB dit deed, het geld direct opgedweild. Daarmee werd – in ieder geval praktisch bezien – elke vorm van monetaire financiering èn monetaire inflatie voorkomen: de ECB houdt zich strikt aan haar enkelvoudige mandaat van prijsstabiliteit.

Oneerbiedig gezegd, de ECB heeft banken en overheden zogezegd “bij hun ballen”. Banken moeten hogere kapitaalbuffers aanhouden en overheden worden gedwongen om te bezuinigen. De enige vraag betreft het tempo waarop dit moet geschieden. Dit betekent al met al dat het gevaar van inflatie met een Europese bron nagenoeg afwezig is.

U zult denken, maar prijzen stijgen toch. Ja, maar daarvan is sprake omdat productprijzen, met name olie, via importkanalen een prijsstijging laten zien. Let wel, dit betreft geïmporteerde inflatie. Elders staat namelijk wel de geldpers monetair te verruimen en dat brengt met zich mee dat op inteationale markten, met name grondstoffenmarkten, vers geld gaat jagen op fysieke grondstoffen. Dat maakt dat er sprake is van hogere prijzen en die wordt uitgedrukt als zijnde inflatie, maar hoe je dit wendt of keert, die treedt in Europa niet op als gevolg van het beleid van de ECB.

Systeeminsolvabiliteit staat in beginsel ook los van verdere inflatie of deflatie. Inflatie en deflatie zijn het gevolg van specifieke knoppen waaraan centrale bankiers èn overheden draaien. Nu zijn er twee categorieën te geven omtrent het type knop waarmee centrale bankiers 'spelen' (en politici voor wat betreft wet- en regelgeving: denk aan de strengere bancaire regels onder Basel III).



Wet- en regelgeving: deflatoir of inflatoir?!


Door wet- en regelgeving aan te passen kan zowel inflatie als ook deflatie bespoedigd worden. Wanneer beleningsvoorwaarden en de kwaliteitseisen van onderpanden worden aangepast, dan heeft dat gevolgen. In Europa zijn de kwaliteitseisen van onderpanden sterk verlaagd. Dit heeft als doel om een te snelle krimp in uitstaande kredieten te voorkomen, niet om die te bespoedigen. Hier kleven echter wel gevaren aan want als het fout gaat, dan komen verliezen mogelijk niet te liggen daar waar zij horen en komen die terecht bij de belastingbetaler. Ook voor wat betreft  kapitaaleisen voor het bankwezen geldt dat de knoppen twee kanten op kunnen worden gedraaid. Moeten de kapitaalbuffers omhoog, dan kan er minder krediet worden verleend, en vice versa, als de buffers verlaagd worden, dan kunnen banken een grotere hefboom ten opzichte van hun eigen vermogen hanteren.

Centrale banken kunnen met hun rente-instrument tevens de prijs zetten voor kort geld. De prijs van “lang” geld (lees: geld dat voor een zeer lange periode wordt geleend) wordt in Europa door de markt bepaald; niet door de ECB. In Amerika werkt dat overigens anders, daar wordt door de Fed de hele rentecurve – van kort geld tot lang geld – kunstmatig verlaagd. Het lage rentebeleid van de ECB is er met name op gericht om de liquiditeitspositie bij banken niet te laten imploderen zodat de problemen niet uit de hand lopen. Men handhaaft de status quo.
Daar inflatie in de eurozone achterwege blijft, en voor zover die bestaat, via importen de eurozone binnenkomt, is dit een manier om te snelle “deflatie” van de uitstaande kredieten te voorkomen. En dit geldt ook voor de liquiditeitsoperaties onder de LTROs. Daarbij leent de ECB geld uit. Let wel, de ECB creërt geen nieuw geld waarmee het schulden koopt (deze nuance wordt doorgaans niet expliciet vermeld maar is ontzettend belangrijk!).

De ECB heeft bij de LTROs er zelfs voor gekozen om de rente van de leningen onder het LTRO-programma variabel te maken: indien er via het private kredietkanaal inflatie dreigt, dan is die direct via een renteverhoging aan te pakken. Al deze getroffen maatregelen zijn met geen mogelijkheid te associëren met inflatie. Sterker, de gekozen maatregelen hebben een dempend effect: men moet dit associëren met het dempen van “deflatie”.

Worden de hierboven vermelde wettelijke regels de ander kant op 'gedraaid' dan moet men dergelijke maatregelen wel associëren met inflatie.

Geldpers: inflatoir!!


Het tweede type knop waaraan centrale bankiers draaien is een stuk directer. Een centrale bank kan ook beslissen om met nieuw geld schulden te kopen op de markt. Dit noemt men monetaire financiering (of QE). Hierbij ziet men tevens dat de lange rente wordt 'gezet' door middel van netto steunaankopen van de centrale bank door langlopende obligaties uit de markt te halen waardoor de waarde stijgt en de rente als direct gevolg daalt. De rentecurve over de hele loopduur wordt op deze manier naar beneden gedrukt. De markt wordt zogezegd vervangen door de centrale bank.

Deze aankopen hebben als gevolg dat de liquide reserves van het bankwezen vergroot worden (niet noodzakelijkerwijs de kapitaalreserves; ook al worden die gesubsidieerd vanwege de te benutten rentespreads). Met een dergelijk beleid wordt de 'systeeminsolvabiliteit' verzacht maar niet opgelost. Bovendien, en met name in de VS, wordt het bizar grote begrotingstekort van $1,5 biljoen, en belangrijker, het chronisch voortdurende handelstekort (al 36 jaar op rij..) gedeeltelijk gefinancierd met middelen die door de Fed uit het niets worden gecreëerd. Een van de belangrijkste redenen om dit te doen betreft de afnemende financiering vanuit het buitenland van Amerikaanse schulden. De Fed vangt deze vraaguitval op. Zie overigens FOFOA voor een wederom briljante uitleg (analyse van afgelopen weekend).

Goud en herkapitalisatie
Het huidige monetaire en financiële systeem kan feitelijk maar op een manier gered worden. En dit betreft niet een redding binnen de huidige kaders, maar een fundamentele herziening van het hele monetaire en financële systeem. Het systeem moet getransformeerd worden. Daarin is een terugkeer naar goud als zijnde de monetaire basis (en dat is niet per se een goudstandaard!!) onvermijdelijk.

Om van A (dit syteem) naar B (het volgende monetaire stelsel) te gaan, is een verandering nodig in het paradigma hoe goud wordt verhandeld. Onthoudt in dit kader het volgende heel erg goed: Fysiek goud biedt op papier (bv. euro's, dollars, ponden) en 'non-papier' (bv. vastgoed). En dat is nu nog niet zo. Vooralsnog geldt er dat “papier” (dollars, euros etc.) jaagt op “papier” (futures, opties, ETFs, swaps etc. etc. met goud als onderliggende 'waarde'). Beleggingsgeld dat naar goud (en zilver) stroomt, gaat in papier zitten en niet in fysiek edelmetaal.

Deze marktsituatie laat zich verklaren met de keuze van beleggers. Beleggers verkiezen papieren contracten met een claim op fysiek goud en doen dat zodat zij kunnen verdienen aan de prijsbewegingen. Maar hoe men dit vervolgens wendt of keert, het betekent niets minder dan dat goud verhandeld wordt als een synthetische grondstof. Wie de ontwikkelingen nauwgezet volgt, ziet dat wereldwijd fysiek goud geherintroduceerd wordt als monetaire basis. En hierbij zal een hele andere waarde worden toegekend aan het fysieke bezit; want al dit papier zal een keer verdwijnen; zo niet goedschiks dan wel kwaadschiks.



Inflatie, deflatie of herkapitalisatie?


Zolang u wat fysiek goud heeft, maakt al het bovenstaande eigenlijk helemaal niets uit. Echter, de enige manier om het maatschappelijke probleem van slechte en excessieve schulden fundamenteel op te lossen is door goud te herwaarderen. En met fysiek goud kunt u zogezegd een “monetaire-reset” een stap voor zijn. Wanneer deze oplossing niet gekozen wordt, dan resten er twee mogelijkheden: een scenario van “inflatie” of een scenario van “deflatie”.

Bij een scenario van deflatie zou dit betekenen dat men de excessieve schulden wegstreept dan wel laat failleren, waaa de economie in een zichzelf versterkende krimp terechtkomt. Dit is wat mij betreft financieel-economische en chaotische schoktherapie met als eindresultaat dat de economie zich na héél erg veel pijn kan herstellen. Of de oneerlijke spelregels van het huidige financiële stelsel in dat geval eerlijker worden gemaakt is overigens geen garantie. Indien deflatie materialiseert, dan bezit u met fysiek goud (of zilver) de mogelijkheid om met uw fysieke edelmetaal te bieden waarop u maar wilt bieden; wat ook “de koopkracht ervan zulle zijn”.

In het andere geval – het inflatie-scenario dus – laat men de geldpers draaien om met nieuw geld de economie, dus via centrale bank aankopen van schulden, te stimuleren. Dat nieuwe geld financiert direct dan wel indirect het begrotingstekort van de overheid die op haar beurt via fiscale tekorten de economie marginaal tracht te stimuleren. Het grote probleem met dit beleid is dat er een (mijn inziens zinloze) poging wordt gedaan om de oude en onhoudbare welvaart die in te hoog gewaarde financiële activa bij banken tot uiting kwam, te herstellen. Anders gezegd, de zeepbel loopt leeg en men probeert de zeepbel opnieuw op te blazen. Dit laatste is niet zonder risico's want men riskeert een algehele sociaal-economische en politieke destructie die men ook wel hyperinflatie noemt. In dit geval zou het bezit van fysiek goud u beschermen, mits u op tijd aan de lange arm van de allesverslindende spendeermacht (en tevens Wetgevende macht) weet te ontkomen.



Inflatie als reden aanvoeren voor goud: het kan, maar dat is afhankelijk van het type knoppen waar centrale bankiers aan draaien. En daarbij geldt ook dat men moet aanwijzen waar dat van toepassing is en waar niet. Europa voert een anti-inflatie beleid. Laat zoveel duidelijk zijn. Wat mij betreft krijgt iedereen die goud geroepen heeft in een zekere zin gelijk; maar of dat vanwege de juiste dan wel onjuiste redenen is? Dat is een hele belangrijke tweede. En dat geldt niet in de laatste plaats óók voor mij.

Jaco Schipper

PS. Dit is overigens al jaren mijn stellingname; zie bijvoorbeeld “A Catch 22” uit 2009. Overigens, en bij wijze van (terechte en de strikt noodzakelijke) zelfkritiek: ik heb één hele belangrijke revisie moeten maken (!) en dat betreft een onjuiste veronderstelling ten aanzien van de eurozone: de euro is vanuit het perspectief van het toekomstige monetaire bestel reeds 'orbiting the monetary cosmos' sun: gold' (zie nogmaals: hier). [En lees ook de quote aan het einde van Wim Duisenberg]. De onderliggende structuur van schulden en goud lenen zich bij uitstek voor de herkapitalisatie van het hele Europese financiële stelsel, en dan wel met geherwaardeerd goud. Toentertijd had ik dit niet volledig in de smiezen en dan sluipt een onjuiste veronderstelling voor je het goed en wel doorhebt, er zo in.

Disclaimer en ten overvloede: ik ben long fysiek goud en zilver. U bent zelf verantwoordelijk voor uw eigen keuze's en de beleggingsrisico's die u neemt. Ik schrijf exclusief ter educatie en ter reflectie; als zodanig is mijn schrijven per definitie en als vanzelfsprekendheid niet bedoeld als beleggingsadvies.

In ander nieuws:

• Club van Rome: we overleven zo niet (RTL-Z)
• Grieks hoofdpijndossier wordt EU-vuurdoop Hollande (FD)

Nieuws uit buitenlandse media

Iraanse olie voor Chinese renminbi's!
Zoals geanticipeerd: sancties werken averechts. Iran gaat de olie die zij exporteert naar China afrekenen in de Chinese munt. De Financial Times schrijft:

The trade is worth as much as $20bn-$30bn annually according to industry estimates, but a share of it is in barter form.

Nu vind ik die $20-$30 miljard niet zo heel belangrijk want ik wil weten wat er allemaal onder de 'barter' valt en wat de totale omvang is van de olie-exporten. Overigens betekent 'barter' directe ruil zonder dat er geld aan te pas komt. Ik vermoed dat de centrale banken van Iran en China een deal hebben in termen van goud.

De Verenigde Staten hebben overigens inmiddels sancties ingesteld tegen enkele Chinese bedrijven omdat zij de handelssanctie naast zich neer hebben gelegd. Alle waarschuwingen voor een heieuwde handelsoorlog en protectionisme ten spijt, het economisch-destructieve fenomeen is begonnen.

• Iran accepts renminbi for crude oil (Financial Times)

Japan
Hoe meer ik erover lees, des te minder ik van Japan begrijp. De Bank of Japan koopt naar verluid aandelen-ETFs op de Japanse beurzen als een manier van monetaire stimulering. Laat ik dit typeren als een nieuwe konijn uit de monetaire toverhoed..

• Bank Of Japan Goes Full Tilt, Buys Record Amount Of ETFs And REITs To Prevent Market Crash (Zero Hedge)

De wet van averechts economisch beleid
Een geweldig voorbeeld hoe het prutswerk van autoriteiten om de zeepbellen op hun huizenmarkten op te lossen als gevolg heeft dat de verloedering van huizen steeds erger wordt. Een verdieping van de crisis op de huizenmarkt wordt door het gevoerde beleid vergroot en – vanwege de criminaliserende wetgeving omtrent allerhande drugs – leidt tot averechtse effecten:

• Foreclosed Houses Become Homes for Indoor Marijuana Farms (New York Times)

In ander nieuws:

• Reinharts And Rogoff On Why The Debt Overhang Matters (Zero Hedge)
• Stock markets fall as Greek and French elections renew fears that Europe cannot solve debt crisis (Telegraph)
• Merkel says fiscal pact is not up for renegotiation (France 24)

Tot slot.

De reden dat ik vandaag zo laat ben, komt omdat ik mijn geredigeerde versie van de “DK” kwijt ben geraakt. Software-haperingen zijn van alle tijden en zo af en toe ben je in staat om je PC of in mijn geval MacBook het raam uit te “$#%@$%@”. Hopelijk heb ik mijn oplossing met de volgende uitleg gevonden. Een backup programma voor alles dat je op je “klembord” kopieert en dat terug gevonden kan worden ondanks dat er een nieuwe kopie naar het klembord is gekopieerd. Desalniettemin excuses voor het late tijdstip.

Overigens is dit (vermoed ik..) het alteatief als het mij nog een keer overkomt: