De ECB probeert de Europese economie met een rente van bijna nul procent en een nieuw stimuleringsprogramma weer op gang te krijgen, maar het lijkt allemaal niet veel uit te halen. Financiële markten zijn sceptisch en zien amper groei in de Eurozone. Zelfs Duitsland, de grootste pleitbezorger van een terughoudend monetair beleid, ziet haar economie vertragen.

Wat moeten we doen? En waarom blijft Europa zo achter bij de Verenigde Staten? En waarom werkt het bezuinigen niet? Marketupdate stelde Herman Meester tien vragen over het fiscale en monetaire beleid in de Eurozone. Herman Meester studeerde rechten en heeft zich daarnaast gespecialiseerd in de moderne geldtheorie, ook wel MMT genoemd.

Tien vragen aan Herman Meester

1. De ECB heeft een vorige maand een nieuw stimuleringsprogramma aangekondigd. Vandaag werden meer details over dat QE programma bekendgemaakt. De ECB gaat de komende twee jaar zogeheten asset backed securities kopen, wat volgens de centrale bank indirect een positief effect heeft op de kredietverlening binnen de Eurozone. Wat zijn jouw verwachtingen van dit stimuleringsprogramma?

Dit soort programma’s halen weinig uit voor de economie als geheel. Het is het zoveelste bewijs van de impotentie van de Europese (monetaire) politiek. Stel dat je kinderen wilt. Dat kun je op de “ouderwetse” manier doen. Bij de meeste mensen werkt dat. Maar stel, je hebt een of ander bijgeloof dat zegt dat seks zondig is en dat je daardoor niet naar de hemel gaat. Dan wordt het heel ingewikkeld. Je moet dan gaan werken met hormoonbehandelingen, reageerbuizen, injectienaalden en dat soort fratsen. De kans om zo een kind te krijgen is veel kleiner, zorgt voor allemaal ellende en je huwelijk kan zomaar op de klippen lopen.

Vooral de Duitse politieke elite, maar natuurlijk ook Dijsselbloem, de bureaucraten van de ECB en de Commissie denken precies zo. Ze hebben een of ander bizar geloof waarin seks (lees: directe fiscale stimulering van de economie door grote investeringen in duurzame groei en werkgelegenheid) zondig is, een taboe dus, maar waarin super-inefficiënte omwegen zoals IVF de beste manier is om kinderen te krijgen. En maar wachten tot je een ons weegt.

2. Vorige maand verlaagde de ECB ook al de rente, tot een historisch dieptepunt van 0,05%. Heeft dat nog enig positief effect op de economie van de Eurozone?

Als ik een nieuw, zuiniger Citroënnetje zou willen kopen en ik kan een lening krijgen met een bizar lage rente, dan zou ik dat misschien overwegen. Maar als mijn (niet-vaste) baan in de zorg op de tocht staat doordat er bezuinigd wordt op de zorg, gaat de financiële arm van Citroën echt niet zo dom zijn om mijn wanbetaling te riskeren. Dus ik koop in plaats daarvan voor €800 een vierdehands barrel van Hans Rammelbak BV uit Rijswijk.

Allemaal gerommel in de marge dus. Als iedereen in de schulden zit draait alles om koopkracht, niet om de verleiding tot het maken van nog meer schulden. Er is altijd een bepaald effectje van een rentewijziging, hoe klein ook, maar als je een paard wilt laten lopen moet je hem een flinke duw en een flinke wortel geven, niet kietelen.

3. Volgens critici verliest de ECB langzaam maar zeker aan geloofwaardigheid. De onafhankelijkheid van de centrale bank staat ter discussie en met het nieuwe stimuleringsprogramma begint de ECB meer op de Federal Reserve te lijken. Wat vindt u van deze ontwikkeling?

Als je één Europese munteenheid wilt hebben, zonder centrale overheid, dan moet je een centrale bank hebben die het geldkanon kan aanzetten om overheidstekorten te financieren, liefst altijd maar in ieder geval als de rente te hard stijgt. Je kunt geen “onafhankelijke” centrale bank hebben, want als die “onafhankelijk” is van de politiek, dan is ze afhankelijk van de financiële sector. Stel, de rente over Griekse overheidsschuld gaat weer de lucht in. Gaat de ECB de crisis van een paar jaar geleden nog eens dunnetjes overdoen? Zonder ingrijpen van de ECB valt Griekenland dan onherroepelijk om. Zelfs als de ECB graag “onafhankelijk” zou willen doen, staat ze voor de hele wereld voor gek als een land financieel zou imploderen.

Ook dit is weer meer een religieuze kwestie dan een rationele kwestie. Stel dat mijn God zegt dat ik op zaterdag of zondag geen arbeid mag verrichten, en er ligt een slachtoffer van een verkeersongeluk dood te bloeden op straat. Ik heb mijn EHBO-cursus gedaan maar ik zeg: jongens, vandaag even niet. Hoe ver kunnen dat soort “principes” je brengen? Maar misschien dat Dijsselbloem en de Duitse overheid nog wel respect hebben voor mijn principiële opstelling.

Begrijp me niet verkeerd: het is geen goed idee als de overheid geld stopt in zwarte gaten. Een gezonde overheid stopt geld in nuttige dingen. Het is heel normaal als er eisen worden gesteld aan de budgettering van overheden. Maar de huidige “van snoei komt groei” ideologie is niet de manier: van snoei komt geen groei als je de waterkraan dichtdraait en de plant in het donker zet.

4. De Federal Reserve bouwt haar stimuleringsprogramma af en heeft plannen de rente weer te verhogen. Is dat volgens u haalbaar?

Het is uiteraard haalbaar, en het zal de economie zelfs kunnen stimuleren – in zekere zin – want de overheid is een netto rentebetaler. Hogere rente betekent dus meer geld in “de economie”, nog even afgezien van of het ook wordt uitgegeven aan iets nuttigs. Maar met het huidige niveau van private schulden zitten consumenten niet te wachten op een hogere rente. Ik val in herhaling, maar het renteïnstrument is niet het paardemiddel waar we het van moeten hebben.

5. De economische groei in de Verenigde Staten lijkt aan kracht te winnen, terwijl Europa blijft kwakkelen onder de bezuinigingen. Kan Europa iets leren van het monetaire en fiscale beleid van de Verenigde Staten en omgekeerd?

Ja. Wat er vooral in de VS wordt geleerd van Europa is hoe het NIET moet, en dat je daadwerkelijk de economie in de vernieling kan helpen door midden in een schulddeflatie te proberen te bezuinigen (wat niet lukt, want zoals we allemaal weten van de spaarparadox: als iedereen probeert te sparen, wordt er minder gespaard). Europa kan van de VS leren, maar ook van zoveel andere landen bij de EMU, dat een soevereine overheid geen last heeft van hogere rentes bij hogere overheidstekorten, want zo’n overheid bepaalt die rente zelf (dus de VS is geen Griekenland).

6. Europese beleidsmakers hebben afgesproken hun overheidstekorten onder de 3% te houden. Is dat verstandig beleid in tijden van crisis?

Nee. Overheidstekorten zijn nu veel te laag – en overigens zijn overheidstekorten geen functie van de omvang van de overheid! Je kunt pleiten voor een liberale, kleine en efficiënte overheid, als je dat wilt, en toch pleiten voor oplopende begrotingstekorten, vooral tijdens schulddeflaties.

Ik zou er nog wel respect voor hebben als de krimp of bijna-krimp door Dijsselbloem c.s. werd verkocht op morele gronden, zo van: we zijn te rijk, we gebruiken teveel grondstoffen en energie, de files zijn te lang, DUS we moeten bezuinigen en een beetje armer worden. Dat zou nog consequent zijn. Maar in plaats daarvan wordt “de groei” juist verheerlijkt en tegelijkertijd wordt die groei belemmerd door het beleid.

In werkelijkheid kun je juist alleen door meer te investeren zowel rijker als schoner als efficiënter worden.

7. De rente op staatsobligaties van Europese landen is de afgelopen twee jaar ongekend hard gezakt. Hoe verklaart u deze ontwikkeling?

Dat is simpelweg het gevolg van dat de ECB eindelijk – veel te laat natuurlijk – verantwoordelijkheid heeft genomen en indirect staatsschuldpapier is gaan opkopen, en/of heeft aangekondigd dat ze dat zou gaan doen indien nodig. Iedere speculant weet dat je het nooit kan winnen van de centrale bank.

8. De euro bereikte in de zomer nog een wisselkoers van meer dan $1,37. Twee maanden later staan we ongeveer 10 cent lager. Hoe verklaart u de snelle koersdaling van de euro?

Ik kan niet zoveel met die kortetermijnschommelingen op de valutamarkt, daar heb ik te weinig kennis voor in huis. Behalve dan de algemene observatie dat als de rente laag is, en er valt minder te verdienen aan het bezitten van euro’s, dan proberen sommigen er vanaf te komen. Het wachten is op de volgende Griekse stijl crisis en die euro kan zomaar weer flink stijgen.

9. Wat zou Europa volgens u moeten doen om de economie weer op gang te brengen en de werkloosheid in de periferie van de Eurozone structureel omlaag te brengen?

Ik heb niet de illusie dat ze naar me luisteren, maar laat ik eens wat ballonnetjes oplaten. Een begin zou zijn dat de ECB aan iedere burger van de Europese Monetaire Unie €30000 geeft. Die 3 is uiteraard redelijk willekeurig, net als “de 3%”. Met dat geld mogen al die burgers de volgende dingen doen:

• schulden aflossen
• de woning isoleren (dubbel glas, etc.)
• zonnepanelen op het dak zetten
• onzuinige en/of lelijke auto’s voorzien van LPG-installatie of naar de sloop brengen
• een opleiding volgen
• gaan sporten

Ik heb er geen enkele twijfel over dat dit de economie zal stimuleren, en met minimale inflatie, vooral omdat het aflossen van schulden juist deflationair is. Als de ene helft zijn schulden aflost terwijl de andere helft investeert, gaan we de goede kant op.

10. De goudprijs staat op het laagste niveau sinds begin dit jaar, terwijl de zilverprijs zelfs op het laagste niveau in vier jaar tijd staat. Hoe verklaart u de prijsdaling van beide edelmetalen? En wat verwacht u op de lange termijn van goud? En wat verwacht u van zilver?

Om heel eerlijk te zijn, het virus van de goudkoorts heeft mij nooit te pakken gekregen, misschien wel omdat ik niet de contanten had rondslingeren om er een paar kilootjes van aan te schaffen. Maar fundamenteel blijft het kopen en verkopen van goud, zilver etc. een speculatieve activiteit. De toekomst van speculatieve activiteiten is altijd onzeker. Wat je wel kunt zeggen: zolang er niet genoeg wordt geïnvesteerd in meer productieve industrieën, zodat er gewoon te weinig geld te verdienen valt in de “reële economie”, blijven veel mensen dan maar proberen geld te verdienen met het opblazen van de waarde van assets (papier of niet). En of dat nou bestaande aandelen Tesla of AAPL zijn, of goud en zilver maakt dan niet uit.

Als met name de westerse wereld wakker wordt en weer echt op veel grotere schaal gaat investeren in technologie, energie, onderwijs etc. dan valt er geld te verdienen in de productieve economie en zullen partijen die al hun vertrouwen op edelmetaal gevestigd hebben, vallen bij bosjes.
Maar stel dat al dat goud opeens nodig is voor nieuwe industriële toepassingen? Dan zullen centrale banken op aandringen van industrie en politiek een deel van hun goud op de markt brengen om de prijs te drukken.

Van zilver heb ik nog minder verstand, maar daar geldt in essentie hetzelfde voor: de toekomst voorspellen op speculatieve markten is bijna niet te doen, tenzij je over tien jaar voor gek wilt staan. De valkuil voor speculanten is vaak dat ze niet willen worden gezien als gokkers, maar als “investeerders”, met een plan, een verhaal, een visie enz. Als die visie dan niet klopt (zoals van bijv. Peter Schiff die geloof ik hyperinflaties, kelderende dollars en bizarre goudprijzen verwachtte, puur omdat hij niet begrijpt hoe geld werkt) word je slachtoffer van je eigen zelfbeeld. Wees dan eerlijk, wees een gokker! Die moeten er ook zijn.

Herman Meester ziet geen toekomst in monetaire koers ECB

Vond u dit artikel interessant? Lees dan ook deze artikelen uit het archief van Marketupdate…

• Marketupdate in gesprek met Herman Meester
• Video: Lex Hoogduin in gesprek met Herman Meester
• Wat heeft 12,5 jaar euro ons gebracht? – Herman Meester