Het jaar is bijna afgelopen en dat betekent dat het tijd is om terug te blikken op de belangrijkste trends en ontwikkelingen van het afgelopen jaar. Een daarvan is de toenemende financiële repressie, die zich uit in verdere beperkingen op het gebruik en het bezit van contant geld.
Onder het mom van terrorismebestrijding en belastingontduiking proberen overheden en banken alle geldstromen te digitaliseren. Om dit proces te versnellen worden er steeds meer maatregelen genomen om het bezit of gebruik van contant geld te ontmoedigen. Er worden steeds meer beperkingen opgelegd aan de hoeveelheid contant geld die je mag opnemen of uitgeven en in academische kringen gaan er geluiden op om alle grote bankbiljetten te verbieden. Hier een overzicht van alle opzienbarende ontwikkelingen van het afgelopen jaar.
Beperkingen op contant geld
Dit jaar zijn er in verschillende Europese landen maatregelen genomen om het gebruik van contant geld te beperken. Zo mag je in Spanje mag je binnenkort niet meer met cash betalen voor uitgaven groter dan €1.000 en moeten banken in Italië voortaan de belastingdienst informeren als je meer dan €1.000 per dag of meer dan €5.000 per maand uit de geldautomaat haalt.
In Griekenland gaat de financiële repressie nog een stapje verder. Particulieren mogen bedragen boven de €500 niet meer met contant geld afrekenen, terwijl die grens voor bedrijven zelfs op €50 ligt. Om het gebruik van contanten verder te ontmoedigen willen de Griekse banken een belasting invoeren op het pinnen van cash.
De Griekse belastingdienst wil het gebruik van contant geld ontmoedigen, omdat dat op grote schaal gebruikt zou worden om belastingen te ontduiken. Vanaf volgend jaar wil Griekenland het vermogen van iedereen tot in detail in kaart brengen, waarbij zelfs bezittingen van minder dan €100 geregistreerd moeten worden.
Voor overheden is het beperken van contant geld een manier om de zwarte economie aan te pakken en meer belastinginkomsten binnen te halen, zodat ze de kostbare verzorgingsstaat in stand kunnen houden. Maar het digitaliseren van alle geldstromen betekent ook meer controle. Het is de opmaat naar een cashloze samenleving, waarin je als individu niet meer kunt ontsnappen aan maatregelen als een mogelijke spaardersheffing of negatieve rente.
Bankbiljetten afschaffen
Het afgelopen jaar kwamen verschillende academici met voorstellen om het gebruik en het bezit van contant geld te beperken. Kenneth Rogoff pleitte voor het afschaffen van alle bankbiljetten groter dan $10, nadat oud-bankier Peter Sands in februari een paper met soortgelijke strekking publiceerde. Onderzoeksbureau Stratfor schreef in maart dat de cashloze samenleving onvermijdelijk is.
Daarmee was de aanzet gegeven voor het uit omloop halen van grote bankbiljetten. De ECB besloot in mei het bankbiljet van €500 uit productie te halen. Dat leek een vrij symbolisch en onschuldig besluit, maar de toon werd hiermee wel gezet. Het zal ons niet verbazen als op de langere termijn ook de biljetten van €100 en €200 gaan verdwijnen. Deze bankbiljetten worden nu al vaker niet dan wel geaccepteerd in de winkels.
In Europa gaan deze stappen heel geleidelijk, waardoor de gevolgen nauwelijks opgemerkt worden. Heel anders ging het dit jaar in India, waar van het ene op het andere moment alle grote bankbiljetten onwettig verklaard werden. Meer dan 80% van al het cash geld in de samenleving was opeens niet meer te gebruiken. Het tegenpartij risico van de overheid en de centrale bank blijkt dan opeens levensgroot. Luke Rudkowski van WeAreChange was in India en deed verslag van de grootste geldsanering in decennia.
We verwachten dat ook deze trend de komende jaren voortgezet zal worden. Onder het mom van terrorismebestrijding en belastingontduiking wordt de controle op alle geldstromen verder aangescherpt en zal het bezit van grote bankbiljetten verder ontmoedigd worden. De Zwitserse centrale bank gaat niet mee in deze trend. Zij schrijven op hun website dat cash geld ook in aanzienlijke mate als waardeopslag wordt gebruikt.
Vlucht in contant geld
Door de extreem lage rente werd het bewaren van contant geld een interessant alternatief voor de spaarrekening. Commerzbank speelde met het idee om een deel van haar reserves in bankbiljetten te bewaren om de depositorente van -0,4% bij de ECB te ontwijken. Ook in Zwitserland, waar je boven een bepaald bedrag al rente moet betalen over spaargeld, nam de belangstelling voor het opslaan van cash geld toe. De negatieve rente zorgde eerder dit jaar ook in Japan voor een stormloop op kluisjes.
Eerder dit jaar publiceerde Goudstandaard een reeks grafieken, waaruit blijkt dat het bezit van grote bankbiljetten vooral na 2008 sterk toename. Is de terreurdreiging vanaf dat moment toegenomen? Of heeft het misschien toch meer te maken met het uitbreken van de grootste financiële crisis sinds de Grote Depressie?
Contant geld of goud?
Het bezit van contant geld is een manier om negatieve rente te ontwijken, maar het is de vraag of het de beste manier is. Je hebt nog steeds de centrale bank en de overheid als tegenpartij risico. In een noodtoestand kunnen zij maatregelen nemen om dit vermogen in beslag te nemen, denk aan de geldzuivering in Nederland na de Tweede Wereldoorlog.
Wil je als spaarder een deel van je vermogen in veiligheid brengen, dan kun je dat doen door contant geld aan te houden of door anoniem goud te kopen. Fysiek goud draagt niet het merk van een staat. Het edelmetaal staat boven overheden en centrale banken, omdat ze haar waarde niet ontleent aan de betrouwbaarheid van de staat maar aan het feit dat miljoenen mensen wereldwijd waarde toekennen aan het edelmetaal. Goud is bij uitstek een manier om vermogen buiten het financiële systeem te bewaren en dat zal met toenemende financiële repressie steeds moeilijker worden.
