In 1992 werd in Maastricht besloten tot een invoering van een gezamenlijke Europese munt, de euro. Vanaf 4 januari 1999 werden beurskoersen, de waarde van obligaties en opties aan de beurs weergegeven in euro’s. Munten en bankbiljetten werden op 1 januari 2002 gelijktijdig ingevoerd in twaalf landen die deel uitmaken van de Europese Unie.
Marketupdate blikt met een aantal gastschrijvers terug op deze periode. Wat heeft de euro ons gebracht? Was er een alternatief? En hoe ziet de toekomst van de munt eruit? We spraken met Arjo Klamer, Nederlandse hoogleraar in de economie van de kunst en cultuur aan de faculteit Erasmus School of History, Culture and Communication van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Klamer was voor de invoering van de euro al sceptisch over de gemeenschappelijke munt, met als belangrijkste argument dat de Europese politieke unie niet sterk genoeg is om een monetaire unie waar te maken.
Wat heeft 12,5 jaar euro ons gebracht? – Arjo Klamer
1. De euro bestaat nu 12,5 jaar en heeft de grootste financiële crisis sinds de jaren dertig doorstaan. Had u dat verwacht?
Arjo Klamer: Ja, dat heb ik al in 1991 voorspeld en later nog, in 2001, herhaald in een artikel voor de groene Amsterdammer. Gedurende haar bestaan heb ik echter steeds volgehouden dat de euro onhoudbaar is.
2. De gemeenschappelijke munt werd in 2002 in twaalf verschillende landen geïntroduceerd. Inmiddels maken 18 landen gebruik van de munt en de verwachting is dat meer landen zich bij de muntunie willen aansluiten. Is de euro daarmee een succes?
AK: dat is politiek gesproken een succes. De euro is een politiek verhaal met een economisch excuus.
3. Kun u begrijpen dat steeds meer landen zich aan willen sluiten bij de euro?
AK: Voor politieke redenen vooral. Voor economische redenen steeds minder.
4. De Europese centrale bank zegt dat ze prijsstabiliteit nastreeft en volgens Klaas Knot is ze daarin nog succesvoller geweest dan de Bundesbank in het tijdperk voor de euro. Herkent u zich in de uitspraak van Knot?
AK: Waar een recessie van zes jaar niet goed voor is… Zo kan iedereen het wel. Vlak voor het begin van de recessie, in het voorjaar van 2008, dreigden grondstof en voedsel prijzen te escaleren. Inflatie was in aantocht. De recessie maakte korte metten met die dreiging.
5. De wisselkoers van de euro tegenover de dollar staat op dit moment veel hoger dan tijdens de introductie van de euro. Wat zegt dat volgens u?
AK: Dat is een directe consequente van Draghi aanpak van de crisis. Door toe te zeggen alles te doen om de euro te redden, werden obligaties van zuid-Europese landen plotseling wel erg aantrekkelijk en zogen grote sommen kapitaal naar Europa waardoor de euro in waarde steeg. De koers is dus kunstmatig hoog, wat problemen geeft voor bedrijven die exporteren.
6. Hoe zou Europa door de financiële crisis zijn gekomen als er geen euro was en alle landen hun eigen munt hanteerden?
AK: Altijd moeilijk te zeggen, maar de problemen van Griekenland en Portugal zouden minder groot zijn geweest want zij hadden hun munten hebben kunnen devalueren. Er zouden stevige schokken zijn geweest, zeker ook in de financiële markten, maar ze zouden korter hebben geduurd.
7. Voorstanders van de euro zeggen dat de gemeenschappelijke munt geboren is vanuit de wens van vrede en welvaart binnen Europa. Hoe ziet u dat?
Antwoord: Dat is vast het geval. Dat is wat Kohl en Miterrand voor ogen hadden toen ze de uitruil maakten tussen een hereniging van de twee Duitslanden en de opoffering van de mark voor de euro met Frankrijk aan de teugels.
8. De euro is de eerste valuta die niet alleen haar koppeling aan goud, maar ook haar koppeling aan de natiestaat verbroken heeft. Dat betekent dat de goudprijs vrij kan bewegen en dat landen geen mogelijkheid hebben ‘de geldpers aan te zetten’. Wat vind u daarvan?
AK: De koppeling aan de goud is een disciplineringsmaatregel. Het blijft een afspraak. De ECB had zich gecommitteerd aan een beleid dat hetzelfde doel beoogde maar dat is toch anders uitgepakt in de hitte van de crisis. De gouden standaard had het ook begeven, net zoals in de jaren dertig en begin zeventiger jaren.
9. Terwijl andere centrale banken zoals de Federal Reserve en de Bank of England een stimulerend monetair beleid voeren is de ECB geneigd juist zo min mogelijk te doen. Wat vindt u van de aanpak van de ECB?
AK: De ECB heeft juist heel veel gedaan door haar feitelijke steun aan obligaties van zuidelijke landen waardoor monetaire financiering van overheidsschuld mogelijk wordt, een gotspe voor de voormalige Duitse centrale bankiers. Daarnaast houdt de ECB de rente wel erg laag. Het is wel waar dat de ECB overheidsbezuinigingen heeft afgedwongen.
10. Wat wordt volgens u de grootste uitdaging voor de euro in de komende 12,5 jaar?
AK: Wat toe doen als de euro valt? De grootste uitdaging is dus een goed alternatief te bedenken. Als teruggaan naar de oude situatie onwenselijk is, wat dan anders? Zou een systeem van meerdere munten, waaronder parallelle en complementaire munten, mogelijk zijn…?
