In 1992 werd in Maastricht besloten tot een invoering van een gezamenlijke Europese munt, de euro. Vanaf 4 januari 1999 werden beurskoersen, de waarde van obligaties en opties aan de beurs weergegeven in euro’s. Munten en bankbiljetten werden op 1 januari 2002 gelijktijdig ingevoerd in twaalf landen die deel uitmaken van de Europese Unie.

Marketupdate blikt met een aantal gastschrijvers terug op deze periode. Wat heeft de euro ons gebracht? Was er een alternatief? En hoe ziet de toekomst van de munt eruit? We spraken met Herman Meester, docent Hebreeuws en kenner van de Modern Monetary Theorie (MMT). Vanuit deze invalshoek geeft hij zijn visie op het europroject. Lees ook het uitgebreide interview dat we eerder hadden met Meester.

Wat heeft 12,5 jaar euro ons gebracht? – Herman Meester

1. De euro bestaat nu 12,5 jaar en heeft de grootste financiële crisis sinds de jaren dertig doorstaan. Had u dat verwacht?

Herman Meester: Ja, want uiteindelijk gaan financiële crises over getallen, niet over gebrek aan water, olie of voedsel. Een centrale bank kan elke bankencrisis het hoofd bieden en rentes omlaag brengen als die uit de klauwen lopen. Maar laten we eerlijk zijn, als de ECB zich echt aan de geest van de wet had gehouden was het voor Griekenland afgelopen geweest.

2. De gemeenschappelijke munt werd in 2002 in twaalf verschillende landen geïntroduceerd. Inmiddels maken 18 landen gebruik van de munt en de verwachting is dat meer landen zich bij de muntunie willen aansluiten. Is de euro daarmee een succes?

HM: Nee, het is een ramp voor heel veel mensen die worden opgeofferd aan het Stabiliteits- en Groeipact.
Het is een succes voor de drankomzet als iedereen zich in een coma zuipt, maar is dat ook een sociaal succes?

3. Kun u begrijpen dat steeds meer landen zich aan willen sluiten bij de euro?

HM: Het is onbegrijpelijk als je de prijs ziet die je ervoor betaalt. De enigen die dat willen zijn antidemocratische technocraten die niet willen snappen wat monetaire soevereiniteit inhoudt. Die geef je op en je krijgt er erg weinig voor terug.

4. De Europese centrale bank zegt dat ze prijsstabiliteit nastreeft en volgens Klaas Knot is ze daarin nog succesvoller geweest dan de Bundesbank in het tijdperk voor de euro. Herkent u zich in de uitspraak van Knot?

HM: Nee. Hoe definieer je prijsstabiliteit? Ik heb weinig vernomen van de centrale bankiers toen er zeepbellen werden geblazen op de vastgoedmarkt. Die meten ze niet als inflatie. Nu zitten we met de gebakken peren. Maar goed, hij heeft gelijk als hij bedoelt dat de inflatie niet zozeer in de consumentenprijzen zat. Maar dat is niet de verdienste van de centrale bank.

5. De wisselkoers van de euro tegenover de dollar staat op dit moment veel hoger dan tijdens de introductie van de euro. Wat zegt dat volgens u?

HM: De wereld probeert uit te vogelen hoe ze zonder de dollar internationaal handel kan drijven. Plus, de begrotingsdiscipline die in de euro ingebakken zit en de handelsbalans tussen Eurozone en buitenwereld dragen ook bij aan de schaarste van de euro. Uit die koers spreekt dus denk ik zowel de zwakte van de dollar als de relatieve kracht van de euro.

6. Hoe zou Europa door de financiële crisis zijn gekomen als er geen euro was en alle landen hun eigen munt hanteerden?

HM: Uiteindelijk met veel minder problemen, vooral voor de Mediterrane landen en Ierland. Begrotingstekorten en staatsschuldniveaus zouden ook door het dak gaan maar landen die hun eigen geld creëren hebben daar in principe geen last van. Alleen zie je ook in het Verenigd Koninkrijk en de VS dat er weer veel te snel bezuinigd werd. Begrotingsdiscipline is gewoon een soort geloof geworden.

7. Voorstanders van de euro zeggen dat de gemeenschappelijke munt geboren is vanuit de wens van vrede en welvaart binnen Europa. Hoe ziet u dat?

HM: Die vrede en welvaart gingen er ongetwijfeld op vooruit met een gemeenschappelijke markt. Maar zoals het nu gaat staat de euro in veel landen voor massawerkloosheid. Ideale voedingsbodem voor extremisme. In Griekenland hebben gewelddadige neonazi’s nu veel aanhang. In Spanje heb je separatisten die bijv. Galicië en Catalonië onafhankelijk willen. In Frankrijk groeit het Nationaal Front met elke verkiezing. Ik weet niet of vrede en welvaart er zo uitzien.

8. De euro is de eerste valuta die niet alleen haar koppeling aan goud, maar ook haar koppeling aan de natiestaat verbroken heeft. Dat betekent dat de goudprijs vrij kan bewegen en dat landen geen mogelijkheid hebben ‘de geldpers aan te zetten’. Wat vind u daarvan?

HM: “De geldpers aanzetten” klinkt erg dreigend, dus instinctief voelen mensen aan dat het goed is als dat niet meer kan. Maar in plaats van mensen bang maken moeten we uitleggen dat overheidstekorten nou net het spaaroverschot van de private sector zijn. Als ze maar de juiste hoogte hebben – niet te hoog en niet te laag – dienen ze de economie juist.

9. Terwijl andere centrale banken zoals de Federal Reserve en de Bank of England een stimulerend monetair beleid voeren is de ECB geneigd juist zo min mogelijk te doen. Wat vindt u van de aanpak van de ECB?

HM: De ECB haalt wat minder fratsen uit maar die zijn (zoals QE) toch bijna alleen een manier om “chemisch afval” van bankbalansen te halen. Ook de ECB houdt de rente laag. Wat kun je nog meer doen? Monetair beleid is niet het antwoord. Wat echt zou helpen – staatsschuldpapier opkopen om meer begrotingsruimte te maken – is verboden en doet de ECB alleen via een omweg, als het echt niet anders kan.

10. Wat wordt volgens u de grootste uitdaging voor de euro in de komende 12,5 jaar?
HM: Hoe we de financiering van de overheidsbegrotingen zo kunnen organiseren dat Euroland op een goede manier kan investeren in de toekomst. Zonder te hollen van crisis naar crisis. En zonder het privatiseren van de publieke sector. We kunnen niet concurreren met de VS, China of Japan als we in Euroland aan begrotingsdiscipline doen en zij niet.