De situatie op de Portugese obligatiemarkt is snel verslechterd. Een jaar geleden was de rente nog ongeveer 7% en nog een jaar eerder (begin 2010) betaalde Portugal 4% op haar 10-jaars staatspapier. De afwaardering door kredietbeoordelaars en de dreiging van een Grieks scenario maken beleggers ongerust. De vraag naar het staatspapier neemt af en de rentevergoeding op nieuwe obligaties loopt op, waardoor de grens van 17% op 10-jaars leningen vandaag gepasseerd werd. Met een Portugese staatsschuld die in omvang ongeveer 106% van de economie is (€161 miljard) lijkt het uitzicht op een oplossing volledig van de horizon verdwenen. Als het vertrouwen in Portugal niet snel terugkeert en de rente weer zakt is een 'default' onvermijdelijk. Griekenland zit al in een dergelijk proces, waarin gesproken wordt over het afschrijven van 50 tot 80% op Griekse staatsobligaties door banken en beleggingsfondsen.
Nieuwe ronde van noodleningen of afschrijvingen wacht
Volgens Société Générale is er nog steeds een substantieel risico dat Portugal, zelfs als het alle bezuinigingsdoelen voor 2012 haalt, niet in staat zal zijn de schuldenlast te financieren. Daarvoor moet de rente op de staatsobligaties heel wat lager worden, een mogelijkheid die vrijwel zeker uit te sluiten is in het huidige klimaat op de obligatiemarkten. Daardoor blijven er volgens de Franse zakenbank nog maar twee opties open: [1] een tweede noodpakket vanuit het EFSF of het IMF of [2] een zogeheten PSI (Private Sector Initiative). Die eerste optie is al in verschillende landen toegepast, zoals Griekenland, Portugal en Ierland, maar blijkt de problemen alleen maar uit te stellen. Het is een vorm van meer schulden stapelen, weliswaar tegen een kunstmatig lage rente. Daar komt nog eens bij dat de Portugese staatsobligaties die zijn uitgeschreven onder de Britse wetgeving (en dat is een aanzienlijk deel van de staatsobligaties) het officieel niet eens mogelijk maken voor Europa om een nieuw noodpakket van leningen aan Portugal te geven. Dat lezen we althans op Zero Hegde.
De tweede optie zal uiteindelijk de oplossing moeten worden voor Griekenland, en zoals nu blijkt, ook voor Portugal. Een 'Private Sector Initiative' houdt in dat alle obligatiehouders een overeenkomst bereiken met de Portugese overheid om een gedeelte van de schuld kwijt te schelden. Dat kan door simpelweg een gedeelte van de schuld niet terug te betalen of door de bestaande staatsobligaties om te vormen naar nieuwe obligaties met een lagere rente en langere looptijden. Hoe dan ook moeten er verliezen worden genemen, verliezen die alleen maar groter worden als we nog meer schulden gaan stapelen op technisch failliete landen.
Netto blootstelling Portugal aan andere Europese landen (bron: The Telegraph)
Gereedschappen van de ECB: OMO en LTRO
De ECB kan ook helpen om de Portugese problemen nog wat verder naar achteren te drukken op de agenda, door bijvoorbeeld te interveniëren in de Portugese obligatiemarkt (Open Market Operations) of door goedkope leningen aan banken te verstrekken (LTRO) die vervolgens daarmee Portugese staatsobligaties kopen.
Op de site van The Telegraph staat een handig overzicht, dat in één oogopslag laat zien welke landen het meeste moeten afschrijven als een land in de problemen komt. De Griekse staatsobligaties zitten bijvoorbeeld vooral in Franse en Duitse handen. De Portugese staatsschuld ligt daarentegen grotendeels op het bordje van Spanje, een land dat zelf ook al genoeg problemen kent (vastgoedcrisis en een zeer hoge werkloosheid). De netto schuld die Portugal open heeft staan aan Spanje is bijna €62 miljard. In mindere mate staat Portugal ook in het krijt bij Duitsland (€32,5 miljard), het Verenigd Koninkrijk (€19,4 miljard) en Frankrijk (€18,26 miljard).
De druk op het Europese schuldenweb wordt steeds groter nu meer landen verschuiven van een dragende functie naar een hulpbehoevende rol. Het is de vraag hoeveel spanning het Europese schuldenweb, dat met name door Duitsland, Frankrijk en Italië gedragen wordt, nog kan hebben voordat het scheurt. We sluiten af met een grafiek van de renteontwikkeling op Portugese 10-jaars staatsobligaties, afkomstig van Bloomberg.
Rente op Portugese 10-jaars obligaties naar 17%
Tegenlicht uitzending over de Occupy beweging. Start de video op minuut 3:40 en luister (gezongen door Deolinda)
