De Griekse bevolking heeft niet alleen het vertrouwen verloren in haar overheid, ook de Griekse banken worden niet meer als veilig beschouwd. Dat blijkt althans uit de maandelijkse uitstroom van spaartegoeden van burgers en bedrijven bij Griekse financiële instellingen. De laatste cijfers van november 2011 laten zien dat er opnieuw netto €3,5 miljard aan spaargeld is weggesluisd. Dat is een stuk minder dan de voorgaande maanden september en oktober, toen respectievelijk €5,45 en €6,78 miljard weglekte.
Over heel 2011 verdween er totnogtoe €36,7 miljard aan spaartegoeden bij de Griekse banken en in 2010 was het totaal nog een stuk groter met €64,6 miljard. In slechts twee jaar tijd zakte de hoeveelheid spaargeld bij banken (dat zijn de reserves de banken gebruiken als onderpand voor de leningen die ze uitschrijven) van €233 naar €173 miljard (zie rode lijn op onderstaande grafiek). Omdat banken met een fractioneel model werken moeten ze dus veel uitstaande leningen aan burgers en bedrijven afbouwen om de dekkingsgraad op peil te houden. Ook moeten ze het kapitaal aanvullen met nieuwe leningen, waarvoor ze kunnen vertrouwen op een gulle gever die we kennen als de ECB. De ECB knijpt immers een oogje toe als het onderpand van dubieuze kwaliteit is en verstrekt het geld ook nog eens tegen een bijzonder gunstige rente van 1%.
Als de Griekse spaarders hun geld in hetzelfde tempo blijven opnemen als ze in de maand december deden (€3,5 miljard), dan zouden de Griekse banken in theorie in vier jaar tijd helemaal leeg zijn. In theorie, want in de praktijk is het een zichzelf versterkende functie die veel eerder tot een climax zal komen. De duimschroeven voor de Griekse banken worden flink aangedraaid, want naast de uitstroom van spaardeposito's enerzijds (de reserves van de bank) dreigt er anderzijds ook een afboeking op de Griekse staatsobligaties die ze in de boeken hebben. Deze verliezen moeten technisch gezien van het eigen vermogen afgetrokken worden, zie daar de problemen die de Griekse banken hebben en de reden waarom verstandige Grieken hun vermogen inmiddels elders onderbrengen.
Uitstroom spaartegoeden bij Griekse banken blijft doorgaan (Bron: Zero Hedge)
Spaargeld zoekt veilige havens
Waar dat elders is blijft onduidelijk, maar bekende vluchthavens die in aanmerking komen zijn spaarrekeningen bij buitenlandse banken (Zwitserland?), staatsobligaties van relatief sterke landen en tastbare bezittingen zoals goud, zilver, contant geld in huis, grond en vastgoed. Ook hier kleven risisco's aan, maar die worden door sommige Grieken kleiner ingeschat dan de risico's die ze lopen door het geld op de bank te laten staan. Een zogeheten bank holiday, waarin de banken hun deuren sluiten en mensen niet meer bij hun geld kunnen is immers nog steeds niet uit te sluiten in Griekenland. In het geval dat Griekenland de Europese muntunie echt zal verlaten en een Drachme invoert zullen de banken waarschijnlijk ook kortstondig gesloten worden, waaa de munt gedevalueerd kan worden tot een veel lagere koers tegenover de euro. Een dergelijk scenario voltrok zich in Argentinie in 2001, toen het land de koppeling aan de Amerikaanse dollar niet meer kon handhaven en de munt sterk overgewaardeerd was. Spaarders verloren in korte tijd driekwart van hun koopkracht en keken machteloos toe omdat de banken gesloten bleven en het spaargeld tijdelijk onbereikbaar was.
Gevolgen van verlaten eurozone en invoering Drachme
Als Griekenland in de nabije toekomst de Europese muntunie verlaat en daadwerkelijk een Drachme invoert zal dat zowel voor- als nadelen hebben. Nadelen zijn dat de Griekse bevolking via de devaluatie van de munt koopkracht verliest, dat de import veel duurder wordt en dat schulden uitgedrukt in euro's een zwaardere last zullen vormen. Voordelen zijn dat de Griekse staatsschuld in reële termen kleiner en dus draaglijker wordt, dat de export een impuls krijgt en dat toeristen uit het buitenland goedkoop op vakantie kunnen in Griekenland (factoren die allemaal kunnen resulteren in meer werkgelegenheid).
Het scenario van een Griekenland dat de Europese muntunie moet verlaten klinkt extreem, maar een andere oplossing lijkt er simpelweg niet te zijn. In de Eurozone blijven betekent voor Griekenland nog meer bezuinigingen, meer verlies van democratie, nog meer schulden en nog meer werkloosheid. De schulden zijn inmiddels zo groot geworden dat het land niet meer normaal kan functioneren. Het saneren van schulden is wat er moet gebeuren, maar de vraag is hoe. De schulden zijn immers tegelijk ook gelijk bezittingen in de portefeuilles van banken en pensioenfondsen in de rest van Europa, die er momenteel ook niet zo best voor staan.
Het nieuwe steunpakket voor de Grieken, ter grootte van een slordige €100 miljard is er vooral om de obligatiehouders te beschermen tegen verliezen. Dat bracht Zero Hedge eind vorig jaar al eens duidelijk in beeld. Van al het geld dat de Griekse overheid ontvangt uit het noodfonds gaat bijna 80% linea recta terug naar de houders van Griekse staatsschuld, de banken (inclusief de ECB), pensioenfondsen en andere beleggingsfondsen.
Waar gaan de noodleningen voor de Griekse overheid heen? Zero Hedge zocht het in november al eens uit.
