Donald Trump zou als nieuwe president van de Verenigde Staten wel eens een grote verandering teweeg kunnen brengen in de geopolitieke verhoudingen en de handelsbetrekkingen met de rest van de wereld. Op veel belangrijke internationale thema’s heeft Trump immers een radicaal ander standpunt ingenomen dan zittend president Obama.
Of het nou gaat om de betrekkingen met Rusland en China, militaire samenwerking of terrorismebestrijding, op vrijwel alle punten wil Trump een andere koers gaan varen. Wat mogen we van de nieuwe president verwachten?
Rusland
Donald Trump heeft tijdens zijn campagne meerdere keren aangegeven dat hij de relatie met Rusland wil herstellen. Daarmee vaart hij een andere koers dan de huidige Amerikaanse regering, die gebaseerd is op een zeker wantrouwen ten aanzien van Poetin. De Amerikaanse regering heeft onder leiding van Obama sancties opgelegd aan Rusland, vanwege de gebeurtenissen in de Krim.
Volgens Trump mogen de gebeurtenissen in Oekraïne een goede verstandhouding met Rusland niet in de weg staan. Hij ziet geen Russische dreiging en verwacht niet dat Poetin meer gebied in Oekraïne zal innemen. Trump heeft ook gezegd dat hij overweegt de Krim te erkennen als onderdeel van Rusland.
Als Trump doet wat hij in de verkiezingscampagne gezegd heeft, dan zou er wel eens heel snel een einde kunnen komen aan de sancties tegen Rusland. Ook in Europa groeit de weerstand tegen de sancties, vooral bij ondernemers die als gevolg van dit beleid een belangrijke afzetmarkt voor hun producten zijn kwijtgeraakt. De Italiaanse premier Renzi wist nieuwe Europese sancties op Rusland zelfs te voorkomen.
Het beëindigen van de sancties zal ook hoog op de agenda staan bij Poetin, die vrij snel na de verkiezingsuitslag al een handreiking deed aan Trump om de relaties te herstellen.
NAVO
Ook op het gebied van militaire samenwerking beloofde Trump verandering aan te brengen. De Republikein liet weten dat hij de NAVO niet langer wil ondersteunen, indien de Europese lidstaten niet snel hun defensiebudgetten verhogen. Van alle militaire uitgaven die de NAVO doet neemt de VS ongeveer 75% voor haar rekening en dat is volgens Trump veel te veel. Hij overweegt zelfs militairen weg te halen uit Europa als deze situatie niet verandert.
Houdt Trump zich aan zijn woord, dan kan dat grote gevolgen hebben voor het Europese defensiebeleid. Dat dit een belangrijk vraagstuk is blijkt wel uit het feit dat de NAVO meteen een persconferentie hield, waarin ze de verplichtingen van de VS aan de NAVO benadrukte. Dat het voortbestaan van de NAVO ter discussie staat blijkt ook wel uit het feit dat Jean-Claude Juncker als voorzitter van de Europese Commissie gisteren meteen de volgende oproep deed aan de Europese landen.
De VS zal niet voor onze veiligheid zorgen. Dit is een verantwoordelijkheid die in Europa ligt. We hebben een Veiligheidsunie nodig.
In november publiceerde de Duitse denktank ‘Institute for International and Security Affairs’ (SWP) al een rapport, waarin staat dat Europa op het gebied van veiligheid en buitenlands beleid minder afhankelijk moet worden van de Verenigde Staten. Het rapport concludeert dat de Verenigde Staten onder leiding van president Trump meer onafhankelijkheid van Europa zal verlangen ten aanzien van het buitenlandse beleid.
.@JunckerEU "US will not take care of our security. This is Europe's responsibility. We need a #SecurityUnion" https://t.co/1eirzJFjcB pic.twitter.com/CQfBSDuppf
— European Commission ?? (@EU_Commission) November 9, 2016
Handel
Trump heeft zich zeer kritisch uitgesproken over het TTIP handelsverdrag, omdat dit verdrag volgens hem niet in het belang is van de Amerikaanse werknemers en de concurrentiekracht van de VS. Aan beide kanten van de oceaan is er al meer dan drie jaar onderhandeld, maar het lukte niet om op tijd alle handtekeningen onder het verdrag te krijgen. En als Trump zijn woord houdt gaat dit omstreden verdrag misschien zelfs in de prullenbak. Of dat goed of slecht nieuws is, dat moet iedereen voor zichzelf bepalen.
Het is nog lastig te voorspellen hoe de relatie tussen China en de VS zal veranderen. Trump heeft zelf een aantal uitspraken gedaan die suggereren dat de VS een meer protectionistische koers zal gaan varen. Maar als we dan het ingezonden stuk van zijn adviseur James Woolsey in de South China Morning Post lezen, dan zouden we juist precies het tegenovergestelde kunnen concluderen.
James Woolsey noemde het besluit van de regering Obama om de Asian Infrastructure and Investment Bank (AIIB) niet te ondersteunen een “strategische vergissing”. Hij pleit voor een samenwerking tussen de Verenigde Staten en de Chinese investeringsbank, waar inmiddels 57 verschillende landen bij aangesloten zijn. Bondgenoten als Groot-Brittannië, Australië, Zuid-Korea en tal van Europese landen sloten zich al aan bij de Chinese initiatief, terwijl de VS en Japan zich al die tijd afzijdig hielden.
Aan de ene kant streeft de Republikein naar meer samenwerking, maar aan de andere kant heeft hij ook een aantal protectionistische beloftes gemaakt aan de kiezers. In zijn verkiezingsprogramma van Trump lezen we ook dat hij China verdenkt van het manipuleren van de munt en het subsidiëren van de handel. Daarmee zou China volgens Trump de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WHO) overtreden. Het is dus even afwachten wat Trump gaat doen, maar het is zo goed als zeker dat hij niet iedereen tevreden kan stellen en misschien zelfs verkiezingsbeloftes moet verbreken.
Syrië
Ten aanzien van Syrië belooft Trump ook een andere aanpak dan Clinton en Obama. In zijn verkiezingsprogramma lezen we dat Trump wil stoppen met het buitenlandse beleid van landen binnenvallen en eindeloos oorlogvoeren. Ook wil hij met bondgenoten in de regio samenwerken om ISIS te bestrijden.
Dat laatste zal nog een lastige klus worden, omdat bondgenoten als Saoedi-Arabië en Qatar een andere agenda hebben dan de VS. Wikileaks onthulde in oktober dat Saoedi-Arabië en Qatar financiële steun verlenen aan bepaalde radicale Soennitische groepering, waaronder ook ISIS. Als dat echt waar is, dan wordt het voor Trump erg lastig om deze terreur te bestrijden.
Afgelopen zomer zei Trump in een toespraak dat hij bereid is met Rusland samen te werken in de strijd tegen ISIS, een samenwerking die tot frustratie van Poetin nog niet van de grond gekomen is. We zijn benieuwd welke kant Trump zal kiezen en welke gevolgen dit zal hebben voor de relatie tussen de Verenigde Staten en haar bondgenoten in het Midden-Oosten.
