Bron: Jilles van den Beukel
Afgelopen vrijdag ging de olieprijs met 10% omlaag nadat duidelijk werd dat de OPEC (onder leiding van Saoedi-Arabië) en Rusland het niet eens konden worden over een verdere vermindering van de olieproductie. Dit kwam bovenop de zorgen over een snelle vermindering van de olievraag ten gevolge van het zich steeds verder uitbreidende coronavirus.
Maandagochtend daalde de prijs verder, nadat Saoedi-Arabië signalen heeft afgegeven dat het de productie wil opvoeren. De prijs voor een vat Brent beweegt zich nu (9 Maart, 09.00) rond de $30 tot $35. Daarmee is de prijs sinds begin van dit jaar gehalveerd.
Russen liggen dwars
Het voorstel van OPEC was om de productie, nu al 2,1 miljoen vaten per dag lager, met nog eens 1,5 miljoen vaten per dag te verminderen. Voorwaarde was dat Rusland hiervan 0,5 miljoen vaten per dag voor zijn rekening zou nemen. Dit plan werd op donderdag naar buiten gebracht, voordat er achter de schermen met de Russen overeenstemming was bereikt. Hiermee werd de Russen het pistool op de borst gezet: take it or leave it!
Het was een tactiek die op spectaculaire wijze faalde. De rol van de bully op het speelplein heeft Vladimir Putin voor zichzelf gereserveerd en die zal hij niet zomaar uit handen geven.
Boven de vergadertafel hing de schim van schalieolie
Niet bij de besprekingen aanwezig, maar wel van grote invloed op de besluitvorming waren de producenten van schalieolie uit de VS. De afgelopen jaren werd het grootste deel van de stijging van de olievraag opgevangen door een verhoging van het marktaandeel van schalieolie uit de VS. Daarmee was het minst winstgevende (in de praktijk vaak verlieslijdende) segment van de olie-industrie tegelijkertijd het snelst groeiende, waarbij de groei in hoge mate afhankelijk was van de olieprijs.
Er is nog iets anders dat in onderstaande figuur tot uitdrukking komt: waar waren toch die productieverminderingen van Rusland de afgelopen jaren? De reeks van Russische uitvluchten was indrukwekkender dan het daadwerkelijk terugschroeven van de productie. Bedrijven als Rosneft trokken zich weinig aan van quota en dat realiseerde de politieke top in het Kremlin zich heel goed.
Maar ook voor Saoedi-Arabië was de pijn tot nu toe te overzien. De totale OPEC-productie mag dan de afgelopen vijf jaar met zo’n 5 miljoen vaten per dag verminderd zijn; het leeuwendeel hiervan kwam voor rekening van landen als Venezuela (totale ineenstorting van het land), Iran (sancties) en Libië (interne machtstrijd). Dat zou bij een reactie op de nu snel teruglopende vraag naar olie anders worden: nu moest het land echt aan de bak (net als eind 2008, bij de toenmalige financiële crisis).
Olieproductie van de VS, Rusland en Saoedi-Arabië (in 1.000 vaten per dag). De olieproductie in de VS is nu gestegen tot boven de 12 miljoen vaten per dag. Bron: John Kemp
Putin’s gok: dit is het moment om schalieolie aan te pakken
Maar waarom deden de Russen dan niet mee? Tenslotte konden zij toch hetzelfde spel spelen als voorheen (ga akkoord met een beperkte vermindering en kom met zes maanden vertraging zuchtend en steunend op de helft uit)? Dat was de niet onredelijke verwachting van een meerderheid van de analisten.
Uit hun nu gekozen aanpak kan alleen maar geconcludeerd worden dat zij de strijd om marktaandeel serieus willen aangaan met de schaalolie uit de VS. Putin kan het zich permitteren; het Russische staatsbudget speelt dit jaar quitte, met een gemiddelde prijs van $42 per vat (ter vergelijking: de Saoedi’s hebben daarvoor ongeveer $80 nodig). De Amerikaanse sancties tegen de Nordstream2 pijpleiding zitten hem ook niet lekker.
Het is een riskante strategie die eerder in 2016 niet was vol te houden. Maar als er een moment is om het te proberen is het nu. Schalieolieproducenten zaten afgelopen jaar toch al in de hoek waar de klappen vallen; ook zonder een dalende olievraag door het coronavirus.
Wall Street heeft er genoeg van steeds meer geld te pompen in een tot nu toe meestal verlieslatende activiteit. De productie van schalieolie brengt steeds meer gas met zich mee, wat weinig oplevert maar wel ten koste gaat van de olieproductie. De ruimte voor nieuwe putten in de beste gebieden wordt kleiner. Verdere technische vooruitgang, met kleinere stapjes, kan hiervoor maar met moeite compensatie bieden.
Zolang het coronavirus niet is ingedamd blijft voorzichtigheid geboden
Zonder vermindering van de productie gaan we een periode met een groot overaanbod van olie tegemoet. Daarbij is een prijs van rond de $20 per vat niet denkbeeldig. Misschien gaat er nog overleg plaatsvinden tussen de OPEC en Rusland, of voert Saoedi-Arabië op een gegeven moment in zijn eentje verdere verminderingen door. Maar het kwaad voor de olieprijzen is al geschied.
Veel zal nu afhangen van de verdere verspreiding van het coronavirus. In China neemt het aantal nieuwe besmettingen nu snel af. Wat gaat er gebeuren in Europa en de VS? Het is mogelijk, maar geen gegeven, dat warmer weer de verdere snelle verspreiding van het virus zal tegengaan.
Hoe effectief zullen de maatregelen in Europa zijn? Niet alle landen zullen in staat zijn dezelfde, soms draconische, maatregelen door te voeren als China.
Hoe groot de invloed van het virus op de gemiddelde olievraag in 2020 zal zijn, is nog volstrekt onduidelijk. Bij een snelle indamming kan dit nog beperkt blijven tot 0,5 miljoen vaten per dag. Veel analisten gaan nu uit van ongeveer 1 miljoen vaten per dag. Dat zou betekenen dat de olievraag, voor het eerst sinds lange tijd, niet stijgt. Een veel grotere daling kan niet worden uitgesloten.
Probeer geen vallend mes te vangen
Op dit moment is er grote onzekerheid en zijn er verschillende scenario’s mogelijk. Saoedi-Arabië mag weliswaar aankondigen dat het de productie wil opvoeren, maar Rusland zal een prijsoorlog veel langer kunnen volhouden dan Saoedi-Arabië. Het is Poetin die in dit spel de beste kaarten in handen heeft.
Schalieolieproducenten zijn een diverse groep. De zwakke broeders, zoals Chesapeake, kunnen relatief snel failliet gaan. De financieel sterkere bedrijven, zoals EOG, kunnen het lang volhouden. Voor de majors, zoals Shell en ExxonMobil, zal – als dit lang gaat duren – de vraag opkomen of zij het dividend hoog kunnen houden. In tegenstelling tot 2016 liggen de gasprijzen nu ook uitermate laag.
Uiteindelijk zal deze crisis tijdelijk zijn. Dat betekent dat er ergens een koopmoment komt voor aandelen in financieel solide olieproducenten. Buy the dip klinkt mooi maar wanneer is de dip? Zolang er geen zicht is op productieverminderingen en het aantal dagelijkse nieuwe besmettingen in Europa nog zo snel stijgt, lijken we eerder te zitten in de fase die vooraf gaat aan de dip: die van het vallend mes. Een bekende beurswijsheid leert dat u dit niet moet proberen op te vangen.
