De rente op staatsobligaties zakte deze week naar een nieuw dieptepunt. Veel Europese landen kunnen daardoor bijna gratis of zelfs tegen een negatieve rente lenen. Waarom zijn beleggers bereid om tegen negatieve rente hun geld uit te lenen? Het is voor velen een raadsel, maar politicoloog Sander Boon legt uit dat het een logisch gevolg is van de manier waarop ons financiële systeem werkt.
In deze presentatie voor het Beleggingsinstituut Event legt Boon uit dat staatsobligaties in de twintigste eeuw langzaam maar zeker de rol van goud hebben overgenomen als fundament van het financiële systeem. Staatsleningen worden binnen dit geldsysteem gewaardeerd als risicovrije bezittingen, die als onderpand gebruikt worden voor financiële transacties.
Waarom staatsobligaties?
Een consument kan zijn spaargeld zonder zorgen op een bankrekening parkeren, omdat zijn of haar vermogen tot €100.000 per bank gedekt wordt door het depositogarantiestelsel. Voor verschillende grote partijen in het financiële systeem – denk aan centrale banken, pensioenfondsen, verzekeraars en grote multinationals – worden banktegoeden niet gegarandeerd. Om die reden parkeren zij allemaal vermogen in staatsobligaties, omdat die zeer liquide zijn en een zeer laag tegenpartij risico kennen
De consequentie daarvan is dat er binnen dit systeem een zeer grote vraag is naar veilig onderpand. En dat is volgens Boon de belangrijkste reden waarom de rente de afgelopen dertig jaar per saldo alleen maar omlaag is gegaan.
“De interne dynamiek van dit systeem – de staatslening als veilig onderpand – zorgt er zowel in goede als in slechte tijden voor dat de rente omlaag gaat. In goede tijden omdat de economie groeit en de vraag naar onderpand toeneemt, in slechte tijden omdat de participanten in het financiële systeem vluchten naar veiligheid. De veiligheid van staatsleningen, want dat is het meest veilig. Dus dalende rente.”
De extreem lage rente is niet alleen vervelend voor spaarders en pensioenfondsen, maar heeft ook andere maatschappelijk onwenselijke gevolgen. Boon zegt daar het volgende over.
“Wat hier gebeurt is dat grote bedrijven en overheden kunnen lenen – gisteren kwam het CPB met een nieuw onderzoek ‘Bankier van de overheids’ dat banken de nieuwe ronde van financiering van de ECB gebruikten om staatsleningen te kopen van de eigen landen. Dus overheden kunnen altijd lenen, grote ondernemingen kunnen lenen. En uiteindelijk bij het MKB – waar de innovatie zit – kan niet worden geleend, omdat het risico voor banken daar juist te groot is. Er is dus een concentratiegevaar. Dus eigenlijk worden grote bedrijven groter, terwijl er bloedarmoede is in de reële economie.”
Centrale banken zullen blijven stimuleren
Volgens Boon zullen centrale banken er binnen hun mogelijkheden alles aan doen om de veiligheid van staatsobligaties te garanderen, omdat dat het fundament is waar ons huidige financiële systeem op is gebouwd. Ze weten dat staatsobligaties niet risicovrij zijn, maar zullen er toch alles aan doen om de markt daarvan te overtuigen.
Centrale banken zijn daarom ook het meest bevreesd voor schulddeflatie, een situatie waarin het aanbod van ‘veilig’ onderpand krimpt. Dat gebeurde in de aanloop naar de crisis van 2008, toen bleek dat er veel herverpakte hypotheekleningen toch niet zo veilig waren als eerst werd aangenomen.
“Schulddeflatie, het leeglopen van die laatste bubbel, is het grootste gevaar. Centrale banken zullen er alles aan doen en zullen ook de opdracht krijgen om die schulden nominaal in ieder geval – hopelijk reëel – als het moet in stand te houden. En dan is mogelijk de geldpers een remedie.”
Goud als verzekering van je vermogen
Volgens Boon doen vermogende particulieren en beleggers er goed aan om in deze onzekere tijden een kapitaalverzekering af te sluiten. Niet omdat het financiële systeem binnen een paar jaar gegarandeerd uit elkaar zal vallen, maar omdat er wel een kans is dat er grote schokken zullen plaatsvinden in het systeem.
Met een kapitaalverzekering doelt Boon op het kopen van fysiek goud en zilver, omdat dat tastbare bezittingen zijn die zonder tegenpartij risico buiten het financiële systeem bewaard kunnen worden. Ook andere tastbare bezittingen als vastgoed, kunst en grond kunnen interessant zijn, maar die zijn lang niet zo liquide als fysiek edelmetaal. Boon raadt mensen af om papieren afgeleiden van goud te kopen, omdat die wél binnen het financiële systeem verhandeld worden en daardoor ook een tegenpartij risico dragen.
Sander Boon geeft in deze podcast van Geotrendlines inzicht in de evolutie van het internationale monetaire en financiële systeem over de afgelopen honderd jaar. Van het loslaten van de goudstandaard na WO1 tot het ontstaan van het eurodollar systeem na WO2.
Volgens Sander Boon functioneert het geldsysteem al sinds het uitbreken van de kredietcrisis in 2007/2008 niet meer zoals het zou moeten. De interbancaire leenmarkt wordt in toenemende mate overgenomen door centrale banken, die met steeds agressievere interventies proberen het geldsysteem overeind te houden.
Van goud naar schuldpapier
De rode draad door het verhaal is dat de rol van goud als fundament van ons financiële systeem geleidelijk is overgenomen door schuldpapier, meer in het bijzonder door staatsobligaties. Daardoor zijn perverse prikkels ontstaan, die ervoor zorgen dat overheden heel goedkoop kunnen lenen.
Sinds 2008 zien we de schulden weer verder toenemen, terwijl de economische groei achterblijft. Ondertussen worden overheden steeds groter, met als gevolg dat de koopkracht van de middenklasse achterblijft.
Update: Deze podcast is nu ook via Spotify en Soundcloud te beluisteren.
De WRR publiceerde in januari een rapport over geld en schuld. De makers van het rapport deden niet alleen onderzoek naar de werking van ons geldstelsel, ook keken ze naar mogelijke alternatieven. Uiteindelijk kwamen de onderzoekers met een aantal aanbevelingen, zoals het verbeteren van de diversiteit in het bankenlandschap, het beperken van de schuldengroei en een betere verankering van de bankensector in de samenleving.
Zijn deze verbeterpunten toereikend? Of zijn er meer radicale hervormingen nodig om tot een stabiel en goed functionerend geldsysteem te komen? Een interessant gesprek tussen Paul Buitink (Stichting Full Reserve), Teunis Brosens (econoom bij ING) en Martijn van der Linden (voorzitter Ons Geld) bij Café Weltschmerz.
Waardeert u de artikelen en analyses op onze site, steun ons dan met een eenmalige of periodieke donatie. Met uw donatie kunnen we mooie artikelen blijven schrijven en worden we minder afhankelijk van inkomsten uit advertenties. Klik hier om te doneren!
Vorige week publiceerde de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) een uitvoering rapport over de werking van ons geldsysteem. Aanleiding voor dit rapport was burgerinitiatief ‘Ons Geld’, dat het onderwerp van geldschepping op de maatschappelijke en politieke agenda wist te zetten. Hun voorstel om geldschepping in publieke handen te brengen verzamelde 120.000 handtekeningen. Daarop volgde een Kamerdebat en een verzoek aan de WRR om ons huidige geldsysteem tegen het licht te houden.
Ook in de samenleving wist burgerinitiatief ‘Ons Geld’ het onderwerp in de kijker te zetten. Denk bijvoorbeeld aan de succesvolle theatervoorstelling ‘Door de bank genomen’ op initiatief van George van Houts. Deze voorstelling, die de scheve machtsverhouding tussen bank en burger in beeld bracht, trok meer dan 90.000 bezoekers.
Hoe kunnen we ons geldsysteem duurzamer maken?
Een kleine vier jaar na de première van deze voorstelling komt de raad met aanbevelingen over hoe we het geldsysteem duurzamer kunnen maken. Het driehonderd pagina’s dikke rapport beschrijft in hoofdlijnen de werking van ons op krediet gebaseerde geldsysteem. Ook legt het uit hoe ons geldsysteem door technologische en maatschappelijke ontwikkelingen stap voor stap geëvolueerd is.
Het gaat te ver om de volledige inhoud van het rapport hier te bespreken, maar de aanbevelingen zijn zeker interessant te noemen. Een van die aanbevelingen is dat er meer diversiteit in de financiële sector moet komen, zodat de burger echt wat te kiezen heeft.
De afgelopen decennia zijn er door verschillende fusies en overnames steeds minder banken overgebleven, met als resultaat dat de drie grootste banken inmiddels een marktaandeel van 75% vertegenwoordigen. Traditionele spaarbanken zijn verdwenen of volledig opgegaan in de drie grote banken, die qua structuur erg veel op elkaar lijken. Daardoor heb je als consument niet veel keuze meer.
Een bijkomend probleem van de machtsconcentratie in de bankensector is dat de banken erg groot zijn geworden ten opzichte van de economie. Daardoor is er een scheve machtsverhouding ontstaan. Komt een bank als de Rabobank, ING of ABN Amro in de problemen, dan zal de overheid moeten ingrijpen om een bankencrisis te voorkomen.
Tijd voor een depositobank?
Om daadwerkelijk meer diversiteit in de financiële sector te brengen zou er volgens de WRR een nieuw, publiek verankerd, alternatief moeten komen voor de gevestigde banken. Een soort depositobank, die zich alleen met sparen en betalen bezighoudt. Een dergelijke bank, die volledig gedekt wordt door reserves bij de centrale bank, zou spaarders kunnen aanspreken die minder risico willen lopen. De aanwezigheid van een dergelijk alternatief een disciplinerende werking hebben op andere banken en hun dominante positie verkleinen, zo concludeert de WRR.
Het idee van een depositobank is de laatste jaren al uitvoerig besproken, maar de Europese wetgeving vormt nog altijd een obstakel. Sinds de financiële crisis van 2008 hebben de landen van het Eurosysteem verschillende afspraken gemaakt over harmonisering van het depositogarantiestelsel. Zo kan een bank niet aan het betalingsverkeer deelnemen zonder mee te doen aan dit garantiestelsel. Dat betekent dat ook een veilige depositobank met een volledige dekking van reserves bij de centrale bank moet meebetalen aan deze verzekering.
Hervorm het depositogarantiestelsel
De aanbeveling van de WRR om een veilige spaarbank op te richten is een stap in de goede richting, maar het idee zal niet van de grond komen zo lang de spelregels niet veranderen. De voorbereidingen voor een Europees depositogarantiestelsel bieden een mooie gelegenheid om het speelveld geschikt te maken voor veilige spaarbanken. Banken waar je veilig je geld kunt stallen en betalingen kunt doen, zonder mee te betalen aan een garantiefonds voor banken die wél financiële risico’s nemen.
Door depositobanken een vrijstelling te geven voor het depositogarantiestelsel kun je een nieuw marktsegment bedienen van klanten die veiligheid belangrijker vinden dan rendement. Ook kan de introductie van depositobanken in heel Europa een bijdrage leveren aan de financiële stabiliteit. Het remt de kredietverlening af en dwingt kredietverlenende banken om minder risico’s te nemen. Zo valt er weer wat te kiezen voor de spaarder.
Vorige week publiceerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) haar langverwachte rapport over geldschepping. In het rapport werden verschillende adviezen aangereikt om het geldsysteem robuuster te maken. Een van de aanbevelingen van de denktank is de oprichting van een soort depositobank om de financiële sector meer diversiteit te geven. Een ander voorstel is om de fiscale stimulering van schuld te verminderen om de kredietverlening te beteugelen.
De aanbevelingen zijn nuttig, maar leverden niet de uitkomst op waar het burgerinitiatief Ons Geld op had gehoopt. Het idee om het geldstelsel radicaal om te gooien en de functie van geldschepping weg te halen bij commerciële banken werd wel besproken, maar niet serieus overwogen. De WRR noemt deze aanpassing te ingrijpend en te risicovol in een geglobaliseerde wereldeconomie. Niels Verduijn van Ons Geld schreef een reflectie op het rapport over geldschepping. Deze kunnen we nu alvast op Marketupdate publiceren.
Het WRR-rapport over geldschepping: een overwinning voor Ons Geld?
Donderdag 17 januari jl. was het dan eindelijk zover. Na bijna drie jaar onderzoek mochten we dan eindelijk het WRR-rapport over geldschepping in handen nemen. Onze verwachtingen waren niet hooggespannen. Iets wat in sommige opzichten maar goed is ook. De hoofdconclusie van het rapport is terughoudend en in die zin teleurstellend. Is er dan alleen maar teleurstelling? Zeker niet!
De probleemanalyse
Allereerst de probleemanalyse. De WRR erkent dat er in het huidige geldstelsel sprake is van ontspoorde private geldschepping als gevolg van een onbalans tussen publieke en private belangen. Daarmee sluit het aan op de probleemstelling die burgerinitiatief Ons Geld in Den Haag aan de orde heeft gesteld. Daarnaast erkent de WRR dat de uitleg van monetair beleid in introductieboeken economie niet klopt en dat de financiële sector, geld en schuld in het verleden in macro-economische modellen geen rol speelden. Iets waar Ons Geld in het verleden ook meerdere keren op gewezen heeft.
There is no alternative! Of toch wel?
Dat er op grote lijnen consensus is over het probleem is mooi, maar het zou veel mooier zijn indien er ook consensus is over de oplossing. Die is er slechts deels (hierover meer verderop in dit artikel). De WRR pleit namelijk niet voor een volledige overstap naar het geldsysteem zoals Ons Geld beoogt. Waar het rapport wel in slaagt is het doorbreken van het TINA-principe (there is no alternative; lees = er is geen alternatief mogelijk voor het huidige systeem). Een paar jaar geleden werden onze voorstellen door de gevestigde orde weggezet als ‘onzin’ en riepen bankierseconomen van de daken dat ‘schuldvrij’ geld niet bestaat. De onderzoekers van de WRR hebben geen last van dit soort vooringenomenheid. Het rapport beschrijft op een heldere manier hoe de hervormingsvoorstellen eruit zien en stelt net als Ons Geld dat geld niet per definitie schuld is (alhoewel geld ten allen tijden wel een claim is op de huidige en toekomstige productie). Ook benadrukken de onderzoekers dat het alternatief als inspiratiebron kan dienen voor hervormingen. Oftewel, wie het rapport op haar inhoud wil beoordelen dient zich niet blind te staren op de aanbevelingen!
Evenwichtig en eerlijk rapport
De evenwichtigheid van het rapport valt snel op . Zo begint het rapport met een eerlijke beschouwing van ons huidige geldstelsel. De onderzoekers stellen bijvoorbeeld dat er wel remmen zitten op de geldschepping, maar dat er van een begrenzing geen sprake is. En ook de extra financiële regelgeving en toezicht die na de crisis zijn ingesteld worden niet mooier gemaakt dan ze in werkelijkheid zijn. Hetzelfde geldt voor de analyse van het voorgestelde alternatieve geldsysteem. Dit gedeelte van het rapport is in feite een aaneenschakeling van hoor en wederhoor tussen voor- en tegenstanders en een aardige samenvatting van het gelddebat zoals deze de afgelopen jaren is gevoerd.
Het gelddebat gaat door!
Oke, leuk dat er consensus is over de probleemanalyse en dat men een objectieve vergelijking heeft gemaakt tussen beide geldsystemen, maar staan er ook aanbevelingen in waar de voorstanders van een alternatief geldsysteem iets aan hebben? Zeer zeker!
Digitale kluis: Stichting Ons Geld pleit voor een aantal geldhervormingen. Eén daarvan is het invoeren van een digitale kluis waar je je geld kunt bewaren zonder gedwongen te zijn het uit te lenen (aan een bank) en waarmee je op een snelle, veilige, goedkope (gratis?) en (semi)anonieme manier betalingen kunt doen1. Voor Ons Geld is het dan ook een enorme overwinning dat dit in lijn ligt met één van de aanbevelingen van het WRR-rapport. Hoera!
De WRR staat hier overigens niet alleen in 2 3 4 5. De invoering van een digitale kluis zou er ook voor zorgen dat het ideaal van stichting Ons Geld binnen handbereik komt, aangezien men daarmee deels de relevante IT bouwt voor een transitie naar een publiek geldsysteem. Dit kan weer een doorslaggevende rol spelen wanneer beleidsmakers in de (nabije) toekomst weer geconfronteerd worden met een financiële crisis en op zoek moeten naar nieuwe (verdergaande) oplossingen.
Mocht de digitale kluis daadwerkelijk (weer) op de politieke agenda komen te staan, dan is het voor het verloop van de maatschappelijke discussie cruciaal om te begrijpen dat de crux van een digitale kluis niet zit in publiek of privaat (wat als gevolg kan hebben dat ideologie de boventoon gaat voeren in het debat), maar dat er geen kredieten worden verstrek. De WRR stelt dat een veilige haven een disciplinerende werking zal hebben op de geldschepping door commerciële banken. Ons Geld benadrukt dat dit zeker het geval is indien dit gepaard gaat met het afschaffen van staatsgaranties aan private banken.2
De Commissie de Wit bepleitte in 2010 al voor scheidingsmaatregelen. Maar ondanks alle maatschappelijke en politieke debatten die hierover zijn gevoerd is hier niks van terecht gekomen. Oftewel, als we de digitale kluis willen realiseren, dan is er naast debat wellicht ook (een ludieke) actie nodig (meer informatie volgt nog!).
Helikoptergeld: Volgens de WRR is het nog maar de vraag of we de huidige problemen van het geldstelsel kunnen oplossen met de bestaande antwoorden. Bovendien hebben centrale banken alle instrumenten reeds ingezet. Daarom adviseert de WRR om nu de alternatieven te verkennen die nodig zijn of ter tafel kunnen komen bij een volgende financiële crisis:
Ook zegt de WRR dat er ‘extra inspanningen’ nodig zijn om de overmatige schuldgroei te temmen, aangezien zowel de publieke als private schulden sinds het uitbreken van de financiële crisis enkel zijn toegenomen. In dit licht is het interessant dat de WRR ‘helikoptergeld’ (ook wel people’s QE genoemd) als één van de maatregelen noemt die mogelijk ter tafel kan komen wanneer een nieuwe financiële crisis zich aandient. Iets waar Ons Geld in het verleden ook aandacht aan heeft besteed.
Stichting Ons Geld is niet perse voor of tegen de inzet van helikoptergeld (los van het feit dat je dit op tal van manieren kunt inzetten). Wel zijn we van mening dat als beleidsmakers vast blijven houden aan de huidige koers, de kans inderdaad bestaat dat de helikoptergeldkaart getrokken zal moeten worden en dat dit alleen daarom al de nodige aandacht en uitwerkingsmogelijkheden verdient. Tevens zou het ook een middel kunnen zijn om de publieke en private schulden naar een behapbaar niveau terug te dringen binnen het huidige geldstelsel:
Hoe nu verder?
Het Kamerdebat over geldschepping kreeg drie jaar geleden niet veel aandacht in de landelijke pers. Dit in tegenstelling tot de verschijning van het WRR-rapport (wat een gevolg is van dit Kamerdebat) waar de media wel massaal bovenop is gesprongen. Hier is Ons Geld natuurlijk enorm blij mee. Het onderwerp is nu echt gelegitimeerd. De politiek is nu aan zet. De regering zal binnen drie maanden met een kabinetsreactie komen. Uiteraard houden wij de vinger aan de pols en zullen wij onze vervolgstrategie zo snel mogelijk kenbaar maken. Ook hier hebben we uw hulp hard bij nodig. Blijf ons dus steunen of schrijf u net als ruim 120.000 anderen in voor onze nieuwsbrief en haak aan bij de geld(r)evolutie!
Klik hier om het WRR-rapport over geldschepping te lezen.
Klik hier om onze reactie op het rapport te lezen.
Mensen krijgen de mogelijkheid om de door commerciële banken geschapen euro-tegoeden over te boeken naar een digitaal grootboek. Dit digitale grootboek fungeert als een kadaster waarin we enkel bijhouden wie wat bezit. Betalingen hoeven dan niet via het Clearing & Settlement Mechanisme plaats te vinden. Een digitale kluis zou eventueel ook uit de algemene belastingen kunnen worden gefinancierd, en dus kosteloos aangeboden (maar dat is een politieke afweging).
Niels Verduijn speurt zeer gedreven het internet af op zoek naar alles wat te maken heeft met het geldscheppingsproces en het geldstelsel. Beheert het Facebook-account van Ons Geld. Sinds 2013 bij de oprichting van Stichting Ons Geld betrokken.
De Amerikaanse dollar werd na de Eerste Wereldoorlog de belangrijkste valuta voor de internationale handel. Het Britse pond, dat voor de oorlog de belangrijkste munt was, verloor haar glans door een mislukte poging om terug te keren naar de goudstandaard. Het zou echter nog tot het einde van de Tweede Wereldoorlog duren voordat de status van de dollar als nieuwe wereldmunt formeel werd vastgelegd met het internationale akkoord van Bretton Woods.
Met dat akkoord uit 1944 werd de dollar de facto de wereldreservemunt. De waarde van de dollar werd bepaald op basis van een goudprijs van $35 per troy ounce. Alle andere valuta werden tegen een vaste wisselkoers gekoppeld aan de dollar en daarmee indirect ook aan goud. Dit nieuwe stelsel bracht na de Tweede Wereldoorlog stabiliteit en zorgde ervoor dat de wereldhandel snel weer op gang kwam. De kracht van de Amerikaanse economie – en het feit dat het land de grootste goudvoorraad ter wereld had – zorgde voor een groot vertrouwen in de dollar.
Dollar als wereldreservemunt
Ruim zeventig jaar later is de dollar nog steeds de belangrijkste reservemunt ter wereld. De belangrijkste grondstoffen worden nog steeds vrijwel uitsluitend in dollars afgerekend en wereldwijd hebben bedrijven en consumenten voor vele miljarden aan leningen afgesloten in dollars. Daarmee is de munt stevig verankerd in het hedendaagse financiële systeem. Met de introductie van de euro kwam er een alternatief voor de dollar, maar door de Europese schuldencrisis hebben de internationale ambities van de euro vertraging opgelopen.
Ondertussen is er steeds meer behoefte aan een alternatief voor de dollar, omdat het huidige geldsysteem ook de nodige nadelen met zich meebrengt. Het dollarsysteem bracht na de ellende van de Tweede Wereldoorlog en het interbellum weer een periode van economische stabiliteit en groei, maar tegelijkertijd maakte het de wereld erg afhankelijk van de Verenigde Staten. En dat terwijl het economische zwaartepunt in de wereld steeds meer richting Azië verschuift.
Past de dominante rol van de dollar nog wel bij de hedendaagse multipolaire wereldorde? En zijn de goudaankopen van de afgelopen jaren door verschillende centrale banken een aanwijzing dat het einde van dit monetaire systeem in zicht is? Een interessant gesprek tussen Paul Buitink en Willem Middelkoop bij Café Weltschmerz.
De afgelopen eeuwen speelde goud vaker wel dan niet een belangrijke rol in het geldsysteem. De periodes waarin de koppeling met goud werd losgelaten gingen gepaard met tijden van oorlog en crisis, omdat overheden in deze periodes meer geld wilden uitlenen voor hun politieke agenda. Sinds 1971 zijn we wereldwijd overgestapt naar een geldsysteem zonder enige vorm van gouddekking. Dat leverde weliswaar veel economisch groei op, maar ook ongekende inflatie en geldontwaarding.
Vaak wordt gezegd dat een geldsysteem op basis van goud de economische groei afremt, omdat een goudstandaard te weinig ruimte biedt voor kredietverlening. Maar de tweede helft van de 19e eeuw liet zien dat er ook heel veel economische vooruitgang en welvaart gerealiseerd kon worden mét een gouden standaard. Grant Williams, adviseur bij Vulpes Investment Management en schrijver van de nieuwsbrief ‘Things That Make You Go Hmmm…’ vertelt in deze lezing tijdens de Silver & Gold Summit over de problemen van ons huidige geldsysteem en de mogelijkheid om terug te keren naar een gouden standaard.
Waardeert u de artikelen en analyses op onze site, steun ons dan met een eenmalige of periodieke donatie. Met uw donatie kunnen we mooie artikelen blijven schrijven en worden we minder afhankelijk van inkomsten uit advertenties. Klik hier om te doneren!
Econoom en oud-bankier Ad Broere bracht onlangs een nieuw boek uit getiteld ‘Geld in de Bijrol’. In dit boek legt hij uit hoe ons huidige geldsysteem werkt en hoe dit systeem zorgt voor meer ongelijkheid en scheefgroei in de economie. Ook beschrijft hij hoe het financiële systeem volgens hem kan worden vernieuwd om ruimte te geven aan de ontwikkeling van een meer menswaardige samenleving. Bij Café Weltschmerz bespreekt hij samen met theatermaker George van Houts de problemen en tekortkomingen van het huidige geldsysteem en de evolutie van gouden munten naar bankbiljetten en betaalpasjes.
Tien jaar na het uitbreken van de grootste financiële crisis sinds de ‘Grote Depressie’ zijn er nog steeds veel vraagtekens over ons financiële systeem. De economie groeit weer en de grootste problemen lijken achter ons te liggen, maar tegelijkertijd zijn de wereldwijde schulden alleen maar verder toegenomen en zijn de grootste banken juist groter geworden. Dat waren juist twee belangrijke factoren die hebben bijgedragen aan het ontstaan van de crisis. Verschillende experts en insiders waarschuwen dan ook dat ons financiële systeem vandaag de dag minstens zo kwetsbaar is als voor de grote crisis van 2008.
Welke lessen hebben we geleerd van het faillissement van Lehman Brothers? En functioneert ons geldsysteem na alle crisismaatregelen van verschillende centrale banken nog wel zoals het zou moeten? Zijn er misschien alternatieve geldsystemen die het overwegen waard zijn? En hoe bestendig is een internationale monetair en financieel systeem dat gebaseerd is op de Amerikaanse dollar als wereldreservemunt? En zijn er in deze onzekere tijden goede redenen om terug te grijpen op goud als veilige haven? Deze onderwerpen en nog veel meer worden behandeld in De Andere Financiële Krant, de tweede editie van de Andere Krant.
Dit is wat de makers schrijven over de tweede editie van De Andere Krant met als thema geld en het financiële systeem.
De Andere Financiële Krant
“Het huidige financiële systeem is een vast gegeven waar weinig tot geen principiële vragen over worden gesteld. Het ontbreekt aan kennis over de principes waarop ons systeem gestoeld is en juist daar zal het in deze krant veel over gaan. Door samen te werken met de stichting Ons Geld stellen we het gegeven van geldcreatie ter discussie. George van Houts legt uit waarom hij gegrepen is door de strijd van ons Geld en op pagina 12 wordt uitgelegd hoe we het huidige systeem zouden kunnen transformeren.
Willem Middelkoop, Rein de Vries en Ad Broere hebben alle drie boeken geschreven die ons begrip geven van de ontstaansgeschiedenis van een financiële elite en de methodes die gehanteerd worden om hun grip op de samenleving te behouden en vergroten.I nternationale bijdragen zijn er van Paul Craig Roberts en Stephen Lendman. Roberts legt uit hoe niet Griekenland maar banken gered werden door de miljarden aan steun. Lendman geeft de financiële achtergrond van de oorlog in Libië en toont aan dat het mainstream narratief (bevrijding van het volk door het afzetten van een dictator) alleen voor de bühne is gebruikt.
Frank Knopers, oprichter van weblog Geotrendlines, en Eric van de Beek, auteur van De Andere Krant en Novini analyseren Nederland schuldenland, de opkomst van lokaal geld, het verdwijnen van contant geld, wat te doen met de huidige rentestand en de rol van Goud. Toine Manders legt uit waarom belasting diefstal is. Genoeg te lezen en genoeg om over na te denken. Voor iedereen die verdieping zoekt na het lezen in deze krant hebben we opnieuw een boekenpagina met ondersteunende literatuur samengesteld.
De krant begin echter met een artikel over leven zonder geld. Als makers van deze krant zouden we veel (geld?) over hebben voor een wereld waar geld slechts een middel is. Door geld als doel verliest alles zijn waarde. We leven in en wereld met voldoende middelen om iedereen een menswaardig bestaan te geven maar zitten gevangen in een financiële werkelijkheid die ongelijkheid in de hand werkt. De eerste stap naar verandering is bewustwording en daar hopen we een steentje aan bij te dragen.”
Over de Andere Financiële Krant
De Andere Krant zal net als de vorige editie met het thema Rusland gratis door heel Nederland verspreid worden. Ook is het mogelijk om een groter aantal exemplaren van de krant te bestellen via de website. Iedereen die wil helpen met het verspreiden van de krant kan op deze pagina meer informatie vinden. Nadat alle kranten verspreid zijn zal ook de digitale versie online verschijnen. Houdt ook de Facebook pagina van De Andere Krant in de gaten voor meer informatie.
Voor wat betreft de financiering is de Andere Krant volledig afhankelijk van donaties. De krant wordt gemaakt met een beperkt budget en draait voor het grootste gedeelte op vrijwilligers (alle auteurs hebben kosteloos meegewerkt). Wilt u dit initiatief ondersteunen met een financiële bijdrage? Klik dan hier.
Tip: Op woensdag 26 september organiseert De Andere Krant een bijeenkomst waar u kunt meepraten over alle onderwerpen die in deze krant aan bod komen. Klik hier voor meer informatie.
Het referendum over de hervorming van het geldsysteem in Zwitserland zal waarschijnlijk geen meerderheid halen, zo blijkt uit een opiniepeiling van GfS Bern dat in opdracht van de Swiss Broadcasting Corporation werd uitgevoerd. Het initiatief om commerciële banken terug te brengen naar een bemiddelde functie en die de taak van geldcreatie in handen legt van de centrale bank heeft wel draagvlak in de samenleving, maar die is nog niet groot genoeg om een meerderheid te behalen.
Volgens de peiling zal 35% op 10 juni voor deze ingrijpende monetaire hervorming stemmen, terwijl een groter gedeelte van 49% van plan is tegen te stemmen. Ook zien we dat er nog relatief veel Zwitsers zijn die het nog niet weten, wat mogelijk te maken heeft met de complexiteit van het onderwerp. Het is lastig te overzien welke gevolgen een dergelijke hervorming van het geldstelsel heeft op de korte en lange termijn. Er zijn namelijk geen voorbeelden van uit het recente verleden, omdat het fractioneel bankieren in alle landen in de wereld momenteel de standaard is.
Nog geen meerderheid voor hervorming geldstelsel in Zwitserland (Bron: Swissinfo)
Voorstanders van het zogeheten ‘Sovereign Money Initiative’ verwachten dat de financiële sector met deze aanpassingen minder gevoelig wordt voor financiële bubbels die het gevolg zijn van ruime kredietverlening door banken. Tegenstanders vrezen dat bedrijven en huishoudens in dat scenario moeilijk aan geld kunnen komen en dat het vooral veel onzekerheid met zich mee zal brengen. De gouverneur van de Zwitserse centrale bank noemde de plannen deze week nog een “onnodig en gevaarlijk experiment”.
Dit artikel wordt u aangeboden door Goudstandaard, uw adres voor de aankoop en verzekerde opslag van edelmetalen. Wilt u goud kopen? Neem dan contact op door te mailen naar [email protected] of door te bellen naar +31(0)88-4688488.
In Zwitserland wordt op 10 juni een referendum gehouden over een drastische hervorming van het geldstelsel, waarmee de functie van geldcreatie wordt overgedragen van commerciële banken naar de Zwitserse centrale bank. De rol van de commerciële banken zou daarmee beperkt worden tot tussenpersoon die de tegoeden van burgers en bedrijven bewaart en geldstromen faciliteert. De centrale bank beslist in dit model hoeveel geld er in de economie wordt gebracht.
Dit alternatieve geldsysteem, ook wel Full Reserve banking genoemd, werd dat in de jaren dertig door de de Amerikaanse econoom Irving Fisher bedacht. Het was een reactie op de Grote Depressie van begin jaren dertig, toen de geldhoeveelheid kromp en veel leningen niet meer terugbetaald konden worden. Daardoor kwamen ook banken in de problemen.
Aanhangers van de Full Reserve banking denken dat banken veel stabieler zijn als ze geen krediet kunnen verlenen, zoals dat binnen een fractioneel geldsysteem gebruikelijk is. Critici zetten vraagtekens bij de uitvoerbaarheid van dit alternatieve geldsysteem en zijn van mening dat de onafhankelijkheid van de centrale bank in het geding komt. We hebben een aantal vragen over dit alternatieve geldsysteem op een rij gezet.
Hoe werkt geldcreatie in Full Reserve banking?
Vandaag de dag komt geldcreatie voor rekening van commerciële banken. Wordt er een lening verstrekt, dan komt er nieuw geld in omloop. Wordt deze lening afgelost, dan verdwijnt dit geld weer uit circulatie. Binnen dit systeem is de geldhoeveelheid zeer flexibel en in principe vraaggestuurd. Het voordeel van dit systeem is dat huishoudens en bedrijven relatief gemakkelijk geld kunnen lenen, maar het nadeel is dat de geldhoeveelheid de neiging heeft om voortdurend te groeien, waardoor er over de lange termijn sprake is van een structurele inflatie. Ook kunnen banken in een fractioneel systeem in de problemen komen, indien veel spaarders tegelijkertijd hun geld ophalen of hun schulden niet meer kunnen aflossen.
Binnen het Full Reserve Banking model is een bankrun in theorie niet mogelijk, omdat de bank de tegoeden van haar spaarders altijd beschikbaar heeft. Een bank heeft in dit systeem volledige dekking met reserves, waardoor alle spaarders altijd bij hun geld kunnen. De geldcreatie komt in dit systeem voor rekening van de centrale bank. Volgens voorstanders kan de centrale bank zo beter de geldhoeveelheid sturen dan via de rente, maar critici waarschuwen dat de centrale bank in dit systeem teveel macht krijgt. Hoe moet ze bepalen wie er geld mag lenen en hoeveel geld er geleend mag worden? Deze rol lijkt niet te combineren met die van een onafhankelijke centrale bank, zeker niet als ze ook aan de overheid uitleent.
Hoe zit het met de inflatie?
Een van de nadelen van een fractioneel geldsysteem en de bijbehorende structurele geldcreatie is dat de waarde van het geld na verloop van tijd steeds verder wordt uitgehold. Het is echter nog maar de vraag of dat probleem met een Full Reserve geldsysteem verholpen kan worden, want ook in dat systeem is er dus geldcreatie mogelijk. De vraag moet dan zijn hoeveel geld de centrale bank in dit alternatieve systeem in omloop kan brengen en wie dat gaat bepalen.
De waarde van het geld wordt natuurlijk ook bepaald door het vertrouwen in de munt. Een drastische verandering van het geldsysteem brengt onzekerheid met zich mee, waardoor spaarders mogelijk de voorkeur geven aan een andere valuta of aan goud. In dat geval is er een wisselkoersrisico dat ervoor kan zorgen dat de prijzen van geïmporteerde goederen stijgen.
Zijn er meer landen met Full Reserve banking?
Op dit moment is er geen enkel land in de wereld dat afwijkt van het fractioneel bankieren, waarbij commerciële banken nieuw geld in omloop brengen op het moment dat er krediet verstrekt wordt. Wel zijn er meer landen waar – net als in Zwitserland – initiatieven zijn opgestart om Full Reserve Banking in de praktijk te brengen. Voorbeelden daarvan zijn ‘Positive Money’ in het Verenigd Koninkrijk, het ‘Vollgeld’ initiatief in Duitsland en natuurlijk burgerinitiatief ‘Ons Geld’ in eigen land.
Het is niet eenvoudig om een geldsysteem en het verdienmodel van banken zo drastisch om te gooien. Volgens de gouverneur van de Zwitserse centrale bank, Thomas Jordan, is een centralisering van de kredietverlening om verschillende redenen niet wenselijk. Hij vreest een gebrek aan concurrentie, valse prikkels en mogelijke politieke beïnvloeding. Ook is het plan nog niet eerder getest, waardoor de uitkomst zeer onzeker is.
In de aanloop naar het referendum organiseert het Swiss Finance Institute op 16 mei een evenement voor bankiers over het Full Reserve initiatief. Bij dit evenement zullen de Thomas Jordan en Jean-Charles Rochet, hoogleraar Finance aan de Universiteit van Genève, toelichting geven op het initiatief. Ook is er een informatieve brochure uitgebracht.
