Griekenland moet geen bail-in krijgen waarbij de schuldeisers hun verlies moeten nemen. Dat zei de plaatsvervangend minister van Financiën van Duitsland, Jens Spahn, in een interview met de Duitse radiozender Deutschlandfunk. Hij verwacht nog steeds dat er een overeenkomst bereikt zal worden met het IMF waarin geen schuldverlichting is meegenomen.
Het IMF pleit voor een aanzienlijke kwijtschelding van de Griekse schuldenlast, maar dat stuit op grote bezwaren in Duitsland. Griekenland krijgt geld uit een Europees noodfonds, waar Duitsland de grootste bijdrage aan levert. Een herstructurering van de Griekse schulden betekent dat vooral Duitsland zijn verlies moet nemen.
Geen schuldverlichting
Duitsland wil geen schuldverlichting voor Griekenland, uit angst dat andere Europese landen ook om schuldverlichting gaan vragen. Door Griekenland schuldverlichting te geven neem je ook bij andere Europese landen de prikkel weg om structurele hervormingen door te voeren. Daarmee zou je volgens plaatsvervangend minister Spahn een verkeerd signaal afgeven.
Ondanks het verschil van inzicht wil Duitsland het IMF wel graag aan de onderhandelingstafel houden, vanwege haar expertise met betrekking tot het doorvoeren van hervormingen in ruil voor financiële steun. De Duitse bevolking blijft ondertussen verdeeld over dit lastige Europese schuldvraagstuk. Uit een recente peiling blijkt dat ongeveer de helft van de Duitsers tegenstander is van een schuldverlichting voor Griekenland.
Na meer dan twee jaar economische crisis in Rusland probeert president Poetin de impasse te doorbreken. Vanaf nu zal het land een meer onafhankelijk monetair beleid voeren, dat bestaat uit een ruimere kredietverlening aan bedrijven, het uitbreiden van de economische samenwerking in de Euraziatische regio en het versterken van de ‘gouddekking’ van de roebel. Dat lezen we in een uitgebreide analyse op New Eastern Outlook, die we speciaal voor onze lezers vertaald hebben.
“Poetin zegt nee tegen neoliberalen en ja tegen economische ontwikkeling”
Op 25 juli gaf Poetin een economische denktank genaamd Stolypin Club de opdracht om uit te zoeken hoe Rusland haar economie het beste kan stimuleren. Daarmee nam hij afstand van twee invloedrijke neoliberale economische groeperingen die Rusland in een gevaarlijke politieke en economische recessie brachten.
Met relatief weinig bombarie publiceerde de Russische pers in augustus een publicatie die zeer ingrijpende invloed zal hebben op de toekomstige ontwikkeling van de economie. De Russische president Poetin gaf de Stolypin Club de opdracht om een rapport te schrijven en een nieuw programma voor economische ontwikkeling te presenteren, een alternatief voor het economische plan dat de toenmalige minister van Financiën Alexei Kudrin had voorbereid. Dit alternatieve plan wordt in het vierde kwartaal van dit jaar aan de regering gepresenteerd.
Een aantal van de plannen uit dit rapport zijn inmiddels al bekend. Zo adviseert de economische denktank om meer te investeren in de economie, door fiscale stimulering van de overheid enerzijds en monetaire stimulering van de centrale bank anderzijds. Daarmee slaat de groep een andere weg in dan Alexei Kudrin, die van mening is dat investeren in de economie geen publieke taak is.
Monetaire en fiscale stimulering
Als gevolg van de Westerse sancties wordt er veel minder kapitaal geïnvesteerd in de Russische economie. Doordat buitenlandse beleggers hun geld weghalen is er een schaarste aan geld ontstaan in de Russische economie, waardoor een snel herstel na de crisis bemoeilijkt wordt.
Om dit probleem aan te pakken moet Rusland minder afhankelijk worden van buitenlandse investeerders en meer kunnen vertrouwen op kredietverlening in eigen land. President Poetin heeft zich gerealiseerd dat meer investeringen nodig zijn en dat daarvoor een economisch stimuleringsprogramma nodig is dat meer ruimte biedt voor binnenlandse kredietverlening. Daarover zei de president tijdens een economische conferentie op 25 mei het volgende:
"Ik stel voor dat we vandaag beginnen met nieuwe groeibronnen die de Russische economie de komende tien jaar kan benutten... De huidige dynamiek heeft laten zien dat de reserves en bronnen die we aan het begin van deze eeuw hadden niet meer hetzelfde resultaat opleveren als in het verleden. Ik heb in het verleden al eens gezegd - en dat wil ik nu weer benadrukken - dat de economische groei niet geheel uit zichzelf weer op gang kan komen.Als we geen nieuwe bronnen van groei vinden, dan zal de groei van ons bruto binnenlands product (bbp) rond de nul blijven. In dat geval zijn de verwachtingen op het gebied van sociale zekerheid, defensie en andere sectoren van de economie aanzienlijk lager dan wat nodig is om het land te ontwikkelen en vooruitgang te boeken."
Twee maanden na deze bijeenkomst nam Poetin zijn besluit, mede door het vooruitzicht van de presidentsverkiezingen in maart 2018. Hij koos voor een herstelprogramma dat voor een belangrijk deel gebaseerd is op het Duitse herstelprogramma van 1871, dat Duitsland in drie decennia tijd deed transformeren van een achtergestelde economie naar een economie die zich kon meten met het Verenigd Koninkrijk.
Russische economie wordt al jaren belemmerd door uitstroom van buitenlands kapitaal (Grafiek via Quartz)
Hervormingen
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie begonnen de jaren van de 'schoktherapie'. Harvard economen, waaronder Jeffrey Sachs, kregen de controle over het economische beleid van Rusland. Wat volgde was een voor Rusland rampzalig economisch beleid. Staatsbedrijven werden geprivatiseerd en voor een bodemprijs verkocht aan Westerse investeerders als George Soros. Daarnaast werden er drastische bezuinigingen doorgevoerd, waardoor de gemiddelde levensstandaard omlaag ging en pensioenen ernstig versoberd werden. Dit alles werd gedaan onder de noemer van "vrije markt hervormingen".
Na dit trauma kwam er eind 1999 een nieuwe president die het land er weer bovenop moest helpen. Vladimir Poetin pakte de oligarchen en belastingontduikers hard aan en bracht de economie weer op het pad van herstel. De schade die was aangericht door de 'schoktherapie' van de jaren negentig kon langzaam weer hersteld worden.
Ondanks de slechte ervaringen met de schoktherapie heeft de vrije markt ideologie in Rusland tot op de dag vandaag een monopoliepositie in het economische en financiële beleid van de Russische regering. Dat geldt ook voor de gouverneur van de centrale bank Elvira Nabiullina, die vooral gefocust lijkt te zijn op het beteugelen van de inflatie en het stabiliseren van de roebel.
Door de aanhoudende economische crisis in Rusland kwam Poetin tot het inzicht dat het economische beleid van de regering misschien toch niet het beste is voor de Russische economie. Hij riep de Russische economische raad bijeen en gaf ze de opdracht een plan te schrijven om de Russische economie weer te stimuleren. Deze economische raad bestaat uit 35 leden, afkomstig uit drie verschillende economische stromingen.
Drie stromingen
De voormalig minister van Financiën Alexei Kudrin stond aan het hoofd van één van deze stromingen, samen met de ministers Anton Siluanov en Alexey Ilyukayev. Hun visie is dat Rusland een laisse faire beleid moet voeren, met onder andere de privatisering van de spoorlijnen en van energiebedrijven als Gazprom. Veel Russische economen zijn tegen dit beleid, omdat zij vrezen voor een nieuwe 'schoktherapie' zoals die van de jaren negentig.
De tweede stroming wordt vertegenwoordigt door de gouverneur van de centrale bank, Elvira Nabiullina. Zij pleit voor een zeer conservatief economisch beleid, zonder ingrijpende hervormingen en zonder fiscale stimuleringsprogramma's. Zij wil slechts de waarde van de roebel stabiliseren en de inflatie in toom houden. Dit beleid zal gepaard gaan met een zeer lage economische groei.
De derde stroming schrijft een economisch beleid voor dat in het Westen sterk bekritiseerd werd. De aan het Pentagon gelieerde website Stratfor omschreef deze stroming in haar rapport als een 'merkwaardig gezelschap'. Dit is de groep die na twee maanden van Poetin het mandaat kregen om hun plannen uit te werken. In dit team zaten onder andere adviseur Sergey Glazyev en Boris Titov. Glazyev adviseerde Poetin ten aanzien van Oekraïne en coördineerde de oprichting van de douane-unie tussen Rusland, Wit-Rusland en Kazachstan, de drie landen die later de basis vormden van de Euraziatische Economische Unie (EEU). Boris Titov is een succesvol ondernemer die bovendien sterke relaties onderhoudt met het Chinese bedrijfsleven.
Deze groep volgt in essentie het herstelprogramma dat in de negentiende eeuw werd uitgevoerd in Duitsland en dat bedacht was door econoom Friedrich List. Zijn aanpak stond lijnrecht tegenover de destijds dominante economische stroming van Adam Smith. Onder dit herstelprogramma werd de Duitse binnenlandse markt herenigd en begon de economie weer op te bloeien.
Adviseur Glazyev ontwikkelde een vijfjarenplan dat Rusland dichter bij economische soevereiniteit zou brengen. Rusland zou minder kwetsbaar moeten worden voor externe economische schokken en zou er alles aan moeten doen om de binnenlandse economie te versterken. Een van de doelen van dit vijfjarenplan is om de Russische industriële productie met 30 tot 35 procent te verhogen, een ander doel is het ontwikkelen van een kenniseconomie door nieuwe investeringen te doen in het onderwijs, de gezondheidszorg en diverse sociale projecten.
Monetaire onafhankelijkheid
Het eerste wat de regering in Washington en het IMF na de val van de Sovjet-Unie wilden bewerkstelligen was de privatisering van de Russische centrale bank. Daartoe werd de Russische regering en de toenmalig president Jeltsin onder druk gezet. De nieuwe centrale bank van Rusland moest een private instelling worden, losgekoppeld van de staat en gebonden aan het dollarsysteem.
In het economische plan van Glazyev krijgt de centrale bank een grotere rol om de economie te stimuleren, door in vijf jaar tijd in totaal 20 biljoen roebel (ruim €270 miljard) aan goedkope leningen te verstrekken aan het bedrijfsleven. Deze leningen moeten tegen een rente van 1 tot 4 procent verstrekt worden, veel lager dan de officiele rente van 10,5% die de centrale bank op dit moment hanteert.
Juist door de rente zeer hoog te houden remt de centrale bank de economische ontwikkeling in Rusland af, zeker nu de beschikbaarheid van kapitaal uit het buitenland als gevolg van de Westerse sancties is opgedroogd. De centrale bank moet volgens Glazyev daarom de kredietverlening aan bedrijven versoepelen.
Geen dollars, maar goud
De monetaire visie van Glazyev is interessant, want naast monetaire verruiming blijkt hij ook voorstander te zijn van een uitbreiding van de publieke goudvoorraad. In het vijfjarenplan stelt de adviseur van Poetin voor dat de centrale bank het failliete dollarsysteem verlaat en de roebel sterker maakt door de goudreserve uit te breiden. De rol van dollarreserves zou verkleind moeten worden, ten gunste van de goudreserve.
Zonder de roebel rechtstreeks te koppelen aan goud krijgt iedere roebel op deze manier wel een hogere 'gouddekking'. De Russische centrale bank zou volgens Glazyev het mandaat moeten krijgen om de totale goudproductie van Russische goudmijnen op te kopen. De centrale bank van Rusland beschikt op dit moment over een goudreserve van ongeveer 1.500 ton.
Dit is een vertaling van een artikel dat eerder verscheen op New Eastern Outlook
Na eindeloos dubben gaat het in maart van dit jaar toch gebeuren. De ECB gaat voor veel, heel veel miljarden maandelijks schatkistpapier opkopen in de hoop zo uiteindelijk de groei in Europa aan te zwengelen. Er zijn echter maar weinig mensen te vinden die van mening zijn dat dit beleid de definitieve route naar herstel zal zijn. Natuurlijk zal het beleid van verruiming een beetje helpen en de eerste tekenen zijn nu al zichtbaar. Zo is de euro in waarde gedaald ten opzichte van veel andere concurrerende valuta’s. Dat zal de export vanuit de eurozone goed doen en dus de economische groei een zetje in de rug even. De verzwakking van de euro heeft ook als gevolg dat de importprijzen wel moeten stijgen en dat zal de inflatie versterken. Deflatie is dan ook geen probleem meer.
Herstructurering
Dat is echter allemaal niet genoeg om alle problemen weg te werken. Er is en blijft noodzaak tot verdergaande herstructurering van de arbeidsmarkt, maar ook blijft de noodzaak onverminderd hoog om de productiviteit in de eurozone te verbeteren. De eerste stap zal en moet echter blijven om de vraagkant van de economie te verbeteren. Een puur Keynesiaanse aanpak is daarvoor nagenoeg onmogelijk, omdat teveel landen nu al kampen met te hoge schulden om verantwoord de tekorten te kunnen lapten oplopen.
Het middel van kwantitatieve verruiming had trouwens sowieso meer kans van slagen in de VS dan nu het geval is voor de eurozone. Toen de Fed in 2008 met QE1 startte, bedroeg de rente op de 10-jaars Treasury 4%. Door jarenlang hetzelfde beleid te voeren en dankzij de toezegging de rente voor een heel lange periode laag te houden, is de yield op de treasury uiteindelijk gedaald naar 1,5%. De scherpe daling van de yield dwong beleggers min of meer om aandelen te gaan kopen. Dat dreef de koersen steeds verder omhoog. Dankzij de ultra lage hypotheekrente kreeg ook de huizenmarkt een impuls.
'Wealth effect'
Stijgende huizenprijzen gecombineerd met hoge aankoersen versterkte in 2013 de vermogenspositie van gezinnen met maar liefst $10 biljoen. Dit leidde tot hogere consumentenuitgaven, wat bedrijven stimuleerde de productie op te voeren en meer personeel aan te nemen. Het uiteindelijk resultaat is dat na jaren van haperen de economische groei in de VS alweer neigt naar 4%.
De sleutel tot het tamelijk grote Amerikaanse succes was het vermogen van de Fed de rente op obligaties fors omlaag te drukken. Maar in de meeste Europese landen is de rente al extreem laag. In een land als Duitsland is de rentevergoeding op de Bund slechts 0,5%. De dollar kan nog wel verder in waarde dalen, maar het positieve effect ervan zal beperkt zijn.
In principe hebben beleidsmakers in de Eurozone nog enkele andere wapens in hun ransel. Er kunnen bij de belastingheffing andere accenten gelegd worden, waardoor bijvoorbeeld de bouwsector gestimuleerd wordt. Ook kan het investeringsklimaat belastingtechnisch bevorderd worden zonder dat de tekorten hoeven te stijgen. Het is aan de beleidsmakers van de afzonderlijke lidstaten om te bezien wat nodig is. Tot nu toe blijven ze steken in generieke in plaats van specifieke maatregelen. Soms doen ze ook helemaal niets en kijken ze alleen naar de ECB. Dat zal zeker niet helpen.
Cor Wijtvliet
Over Cor Wijtvliet: Als econoom studeerde Wijtvliet af op economische geschiedenis en kent hij als geen ander de valkuilen en mogelijkheden van crises. Wijtvliet werkte tot de vorige crisis van 2008 als onderzoeker, analist en vermogensstrateeg voor banken en instellingen zoals het Nederlands Instituut voor het Bank- en Effectenbedrijf (NIBE), Centraal Bureau voor de Statistiek, KBW-Wesselius, Friesland Bank Securities en Van Lanschot Bankiers. Die wereld laat hij in 2009 achter zich en vestigt zich succesvol als onafhankelijk analist. Hij schrijft in 2009 onthullende commentaren en vileine columns en wordt regelmatig gevraagd zijn doortastende kijk op geld- en beleggingszaken te geven in de Nederlandse media. Zo was Dr. Wijtvliets opinie onder andere te zien, te horen en te lezen in RTLZ, Business Nieuws Radio (BNR) en Het Financieele Dagblad (FD).Meer informatie:
Obama is van plan de berekening van de Dow Jones index te hervormen, dat schrijft Wim Grommen op basis van een vertrouwelijke bron. De Amerikaanse president is samen met zijn economisch adviseurs tot dit voorstel gekomen. Als zijn voorstel door het Huis van Afgevaardigden en het Senaat wordt aangenomen zal de Dow Jones index begin volgend jaar (bij de huidige stand) op ongeveer 68 punten staan. De waarde van de dertig onderliggende aandelen zal uiteraard niet veranderen, maar de manier waarop de indexscore berekend wordt wel. Hoe zit dat precies?
Hoe wordt de Dow Jones index berekend?
Eerder plaatsen we op Marketupdate ook al een artikel van Wim Grommen, waarin hij de berekening van de Dow Jones index stap voor stap uitlegt. Als u dit artikel nog niet gelezen heeft raden we u aan om dat hier alsnog te doen. De Dow Jones index begon in 1896 met twaalf verschillende aandelen, waarbij de index simpelweg het gemiddelde was van de koersen van alle twaalf aandelen uit de index. Elk aandeel werd dus gelijk gewogen in de index.
(Dow-index_1896 = (x1 + x2+ ……….+x12) / 12)
In 1916 werd het aantal aandelen uitgebreid naar twintig, want er gingen vier aandelen uit en er kwamen twaalf nieuwe aandelen in. De rekenmethode bleef gelijk, want men berekende de index nog steeds als het gemiddelde van alle aandelenkoersen.
(Dow-index_1916 = (x1 + x2+ ……….+x20) / 20)
Vanaf 1927 veranderde de situatie. Een aantal bedrijven uit de index besloten hun aandelen te splitsen, met als gevolg dat er een wegingsfactor aan de aandelen werd toegekend. Zo kreeg American Can bijvoorbeeld en weging van 6x, General Eletric een weging van 4x, enzovoort.. Toen er op 1 oktober 1928 opnieuw tien aandelen aan de index werden toegevoegd en het totaal aantal aandelen op dertig uitkwam werd de rekenmethode met wegingen te complex. Daarom stapte men over op de Dow Jones Divisor. Vlak voor deze omslag was de berekening van de index nog als volgt:
(Dow-index_1927 = (6.x1 + 4.x2+ ……….+x20) / 20)
De Dow Jones Divisor
De index werd vanaf dat moment berekend door de waarde van alle dertig aandelen op te tellen en te delen door één arbitraire waarde, de Dow Jones Divisor. De hoogte van de divider werd bij introductie bepaald op 16,67x, omdat het aantal punten van de index op die manier gelijk bleef aan de oude rekenmethode. Daardoor was er een naadloze transitie van de ene naar de andere rekenmethode van de index. Dat ziet er als volgt uit:
Sindsdien werd de Dow Divisor steeds opnieuw berekend bij een verandering van de aandelen in de index. De vervanging van een oud aandeel door een nieuwe of een splitsing van aandelen zorgde voor een aanpassing van de Dow Divisor, omdat het uiteindelijk indexcijfer onveranderd moest blijven na iedere mutatie. Alleen in het najaar van 1928 en het voorjaar van 1929 vonden er acht aandelensplitsingen plaats in de Dow Jones index, waardoor de Dow Divisor zakte van 16,67 naar 10,47. De berekening was in het voorjaar 1929 dus als volgt:
Na de crash van de aandelenmarkt in 1929 werden er 18 bedrijven uit de Dow Jones index gehaald en vervangen door andere bedrijven. De Dow Jones Divisor werd daarop aangepast naar een waarde van 15,1x. Sindsdien is de Dow Divisor als gevolg van veranderingen in het mandje aandelen en aandelensplitsingen alleen maar verder gezakt. Dat ziet er als volgt uit:
Dow Jones divisor vanaf 1930
Dow Jones Multiplier
De Dow Jones Divisor werd vanaf 198 een Dow Jones Multiplier. Door aandelensplitsingen werd de deler steeds verder omlaag gebracht tot een niveau onder de 1. Dat was het omslagpunt waarop de Dow Jonex index hoger werd dan de som van alle aandelen, gedeeld door het aantal aandelen. Tussen 2000 en 2010 zakte de Dow Jones Divisor naar een dieptepunt van 0,132! Een simpele rekensom leert ons dat er bij de omrekening van aandelen naar de index een vermenigvuldigingsfactor van 7,5 wordt toegepast (1 / 0,132 = 7,5).
De omslag van een Dow Jones Divisor naar een ‘Dow Jones Multiplier’ heeft het opwaartse sentiment op de aandelenmarkt sterk uitvergroot. Onderstaande grafiek van de Dow Jones index laat dat ook goed zien.
Historische grafiek van Dow Jones
Volatiliteit beperken
Omdat iedere opwaartse of neerwaartse beweging op de aandelenmarkt met een factor 7,5 wordt uitvergroot is er een grote mate van volatiliteit in de index. Daarom willen president Obama en zijn economisch adviseurs de oude berekening van de index weer in ere herstellen. De berekening moet weer als volgt zijn:
(Dow-index_Jan_2014 = (x1 + x2+ ……….+x30) / 30)
De totale waarde van alle 30 componenten van de Dow Jones index was op het moment waarop dit artikel geschreven werd $2.039. Door de Dow Jones Divisor te veranderen van 0,130216081 naar 30 zal de index veranderen van 15.658 naar 68 punten (een factor 230 minder). De emotionele factor in de huidige formule en de nervositeit en euforie van aandelenbeleggers zal door de nieuwe berekening van de index kleiner worden. De gedachte achter de verandering is dat de rationaliteit van de belegger weer een grotere rol gaat spelen in de ‘nieuwe Dow Jones’.
Geen schuldverlichting
