Afgelopen zondag was financieel historicus James Grant te gast bij Buitenhof. Hij behoorde tot de minderheid die de grote financiële crisis van 2008 zag aankomen en waarschuwde zijn lezers via zijn nieuwsbrief ‘The Interest Rate Observer’. Volgens hem schuilt er een groot gevaar in ons huidige financiële systeem, omdat het geen degelijk fundament meer heeft. Het geld dat we vandaag de dag gebruiken heeft geen referentiepunt meer, zoals dat voor 1971 wel het geval was onder het Bretton Woods systeem. De dollar was toen nog gekoppeld aan goud, waardoor de munt altijd een zekere waarde had. Daarvoor was er een goudstandaard, waarin een bepaalde hoeveelheid geld gelijk stond aan een bepaald gewicht in goud.
Rente
Vandaag de dag ontbreekt die waardestandaard, met als gevolg dat het financiële systeem compleet uit de hand gelopen is. In plaats van een vrije marktrente, die tot stand komt door vraag en aanbod, bepaalt een groep centrale banken vandaag de dag wat de rente is. Dat leidt volgens Grant tot verkeerde prikkels en verkeerd gedrag. Door de extreem lage rente nemen mensen teveel risico met geleend geld. Stijgende huizenprijzen en aandelenkoersen zijn volgens hem voorbeelden van het verstorende effect dat centrale banken hebben op de economie. Ook in de aanloop naar de grote crisis van 2008 zag James Grant zorgwekkende signalen in de economie. Iedereen kon heel gemakkelijk kredieten krijgen voor van alles en nog wat, zonder dat daar strenge voorwaarden aan verbonden waren.
Kapitalisme
James Grant zei in Buitenhof dat ons huidige economische systeem niet meer kapitalistisch te noemen is. Winsten worden geprivatiseerd, terwijl de verliezen worden gesocialiseerd. Door monetaire verruiming van centrale banken worden de verliezen onder het tapijt geveegd, maar daarmee zijn ze niet verdwenen. James Grant pleit voor een economie waarin meer zaken aan de vrije markt worden overgelaten en de macht van centrale bankiers wordt ingeperkt. Ook moeten de risico's van het omvallen van banken terug bij de stakeholders van de bank neergelegd worden (spaarders, obligatiehouders, aandeelhouders) en niet bij de belastingbetaler. Pas als deze structuren weer hersteld worden kan de markt normaal functioneren en zal men weer in staat zijn een goede inschatting te maken van de risico's.
"Als ik moet kiezen tussen een dirigistisch systeem gerund door niet gekozen oud-hoogleraren, of een gedecentraliseerd, door de markt aangestuurd, individualistisch systeem, dan kies ik voor het laatste", zo verklaarde James Grant.
"Centrale banken hebben mensen in een roes gebracht en wijsgemaakt dat alles er rooskleurig uitziet, maar het ziet er niet zo rooskleurig uit", zo voegde hij eraan toe. Volgens Grant moeten we stoppen met overheidsmanipulatie van rentetarieven en aandelenkoersen om een gezond evenwicht in de economie terug te brengen.
Griekenland
Volgens Grant is Griekenland niet in staat al haar schulden te betalen. Linksom of rechtsom moet er volgens hem verlies worden genomen en het lijkt het meest waarschijnlijk dat andere Eurolanden die het krediet verstrekt hebben op de blaren moeten zitten. Frankrijk heeft €70 miljard aan de Grieken uitgeleend, Italië ongeveer €60 miljard. We moeten er serieus rekening mee houden dat dat geld niet terug komt, zo stelt de financieel historicus.
Het wordt pas echt gevaarlijk als Griekenland besluit uit de Eurozone te stappen. In dat geval kunnen ook andere landen, zoals bijvoorbeeld Spanje, besluiten uit de euro te stappen. De gevolgen voor de financiële markten zijn dan niet te overzien, net zoals de val van Lehman Brothers veel meer schade berokkende dan men dacht.