Turkije heeft geen economische problemen en is niet van plan de hulp van het IMF in te schakelen, zo verklaarde president Erdogan afgelopen weekend tijdens het partijcongres van zijn AK-partij in de Turkse hoofdstad Ankara. Hij voegde eraan toe dat het hoofdstuk van het IMF voor Turkije is afgesloten en dat zijn land geen meer steun van het IMF meer zal aanvragen.
Volgens de grootste oppositiepartij in Turkije zijn er wel grote economische problemen en zou de regering ieder kwartaal de hulp moeten inschakelen van consultancybureau McKinsey om deze problemen op te lossen. Volgens Erdogan is dat niet nodig, omdat zijn regering in 2013 de volledige schuld aan het IMF ter waarde van $23,5 miljard heeft afgelost. Hij voegde eraan toe dat wat hem betreft geen enkele internationale organisatie erin zal slagen om Turkije “onder het juk te brengen”.
‘Geen crisis in Turkije’
De Turkse president heeft zijn ministers opdracht gegeven om geen financieel advies aan te nemen van consultancybureau McKinsey en dat de regering uitsluitend zal vertrouwen op binnenlandse expertise. Hij probeerde de bevolking en de financiële markten ervan te overtuigen dat er geen sprake is van een economische crisis in Turkije en dat de waardedaling van de lira het resultaat is van manipulatie.
De Turkse lira verloor afgelopen zomer bijna de helft van haar waarde, omdat buitenlandse beleggers zich zorgen maken over de relatief hoge schulden van Turkse bedrijven. Door een vlucht van kapitaal richting de Verenigde Staten en de dollar staan opkomende markten onder druk, met name landen die relatief veel schulden hebben in vreemde valuta. Argentinië, dat de waarde van haar munt dit jaar ook flink zag dalen, vroeg wel om hulp van het IMF.
De problemen in Turkije en de zorgen over de lira bewijzen volgens de Duitse bondskanselier Angela Merkel de waarde van een gemeenschappelijke munt als de euro. Volgens haar is de euro een waardevolle verdediging tegen de speculaties op de valutamarkt waar Turkije momenteel zoveel last van heeft. Tijdens een bijeenkomst in de Duitse stad Jena zei ze daar het volgende over:
“Op dit soort dagen ben ik blij dat niet ieder land een eigen beleid voert, maar dat we een gezamenlijk Europees doel hebben. Ik ben blij dat we een gemeenschappelijke munt hebben, waar – in tegenstelling tot de situatie in Turkije – niet zo gemakkelijk tegen gespeculeerd kan worden.”
Turkse lira onder druk
De Turkse lira ging de afgelopen week hard onderuit ten opzichte van de euro en de dollar en heeft dit jaar al meer dan 40% van haar waarde verloren. Financiële markten maken zich zorgen over de combinatie van het grote handelstekort van Turkije en de relatief grote schulden in vreemde valuta. Daardoor is de Turkse economie erg kwetsbaar voor de grillen van de markt en voor een eventuele handelsoorlog.
Tijdens de Europese schuldencrisis stond ook de euro onder druk, maar toen duidelijk werd dat de muntunie niet uit elkaar zou vallen herstelde de wisselkoers weer ten opzichte van de dollar. De Eurozone als geheel heeft een overschot op de handelsbalans en heeft dankzij de gemeenschappelijke valuta relatief weinig schulden in vreemde valuta.
De Turkse lira verloor maandag 5,5% van haar waarde en bereikte daarmee het laagste niveau ooit ten opzichte van de dollar. De munt staat al langer onder druk, maar sinds het begin van dit jaar is de neerwaartse trend in een stroomversnelling terechtgekomen. Aanleiding voor de meest recente daling is bezorgdheid over economische sancties tussen de Verenigde Staten en Turkije. Erdogan reageerde fel op de importheffingen op staal en aluminium en sprak van een ‘economische oorlogsvoering’.
Naast de internationale problematiek is er onder beleggers en valutahandelaren ook grote bezorgdheid over de onafhankelijkheid van de Turkse centrale bank, omdat president Erdogan heeft aangegeven dat hij meer controle wil uitoefenen op het monetaire beleid. Zo wil de president de rente verlagen om de economie een impuls te geven, terwijl veel economen van mening zijn dat de munt daardoor minder waard zal worden.
Erdogan riep de Turkse bevolking op om goud en harde valuta in de vorm van dollars en euro’s om te wisselen voor de lira, maar aan de koersontwikkeling van de munt te zien wordt daar nauwelijks gehoor aan gegeven. Sinds het begin van dit jaar heeft de Turkse lira ruim een kwart van haar waarde verloren ten opzichte van de dollar. De waarde van Turkse staatsleningen staat ook onder druk, want de effectieve rente op 10-jaars leningen is sinds het begin van dit jaar gestegen van minder dan 12% naar bijna 19%.
De Turkse president Erdogan heeft alle Turken opgeroepen om hun euro’s en dollars om te wisselen voor lira. De Turkse valuta staat de laatste maanden onder druk en is heeft sinds het begin van dit jaar al 20% van haar waarde verloren. Valutahandelaren doen de munt in de verkoop, omdat ze vrezen dat president Erdogan na een eventuele herverkiezing in juni zijn grip op het monetaire beleid zal versterken.
De Turkse president vertelde eerder in een exclusief interview met Bloomberg dat hij de rente wil verlagen, omdat hij van mening is dat een lage rente tot minder inflatie en meer investeringen zal leiden. In dat gesprek haalde hij voorbeelden aan van andere landen, waar het verlagen van de rente ook succes opleverde in het in toom houden van de inflatie.
Monetaire hervorming
De Turkse centrale bank verhoogde vorige week nog rente, vanuit de theorie dat spaarders bij een hogere rentevergoeding minder snel zullen vluchten naar een andere valuta. De Turkse president denkt dat dit verkeerd beleid is en wil daarom meer invloed uitoefenen op het monetaire beleid van de centrale bank. Erdogan legde zijn standpunt uit in het gesprek met Bloomberg, we hebben een deel van dat gesprek vertaald.
“Voor wat betreft de Turkse lira. Het gaat hier niet alleen om de status van de lira, maar om de waarde te beschermen van de valuta van de landen waarmee we handelen. Daarom willen we handelen met binnenlandse en nationale valuta. We doen dat momenteel met Rusland, Korea, China en Iran en dat zetten we op een succesvolle manier voort.
Dit is hoe we de druk op de valuta kunnen verminderen en onze eigen munt kunnen beschermen. Er zijn stappen die genomen zullen worden om dit ook met andere landen te doen. En we zien daar in een vroeg stadium al de voordelen van.
[…]
Toen ik president werd was de rente 63%. Terwijl we dat omlaag brengen naar enkele cijfers is de inflatie – die toen op 30% lag – ook teruggegaan naar enkele cijfers. En toen die eenmaal naar enkele cijfers ging zagen we een explosie van investeringen in mijn land. En samen met deze explosie van investeringen steeg het nationale inkomen (per persoon) van $3.500 naar $11.000.
Dat vinden we op dit moment niet genoeg. Het doel is om dat omhoog te brengen naar $25.000. Om dat voor elkaar te krijgen moeten de investeringen toenemen. Als de investeringen toenemen, neemt ook de werkgelegenheid en de productie toe. En daarmee ook ons internationaal concurrentievermogen. Dit is ons enige doel.
[…]
Laat ik wat voorbeelden geven van landen van de laatste tijd. We hebben een ernstige ontwikkeling gezien in Argentinië. Daar is de nominale rente van de centrale bank 40% en de inflatie 25,6%. Maar als je kijkt naar de reële rente, dan is die 14,4%.
Kijk naar Rusland. De nominale rente van de centrale bank is 7,3%, de inflatie is 2,4%. De reële rente is dus 4,9%. Kijk naar Brazilië, daar is de nominale rente van de centrale bank 6,5% en de inflatie 2,8%. Dus de reële rente is daar 3,7%. En kijk naar Zuid-Afrika, een nominale rente van 6,5% van de centrale bank en een 3,8% inflatie maakt 2,7% reële rente.
Nu kom ik bij mijn eigen land. Een nominale rente van 13,5% en 10,9% inflatie. Dat is 2,6% reële rente. En kijken we dan eens naar de Verenigde Staten, daar is de nominale rente 1,75%, maar is de inflatie 2,5%. De reële rente is daar negatief 0,75%. In het Verenigd Koninkrijk is de nominale rente 0,5%, de inflatie is 2,5% en de reële rente dus negatief 2%.
Het lijkt er dus op dat waar de rente daalt, de reële rente ook daalt. Dat brengt werkgelegenheid, investeringen en productie. Britse investeerders hebben internationaal gezien veel meer concurrentievermogen.
Om het duidelijk te maken, dit is voor ons momenteel het doel. De voorbeelden liggen er. Je hoeft niet links of rechts te kijken en de wereld opnieuw te ontdekken als er zulke overduidelijke voorbeelden zijn. Waarom moeten we dan naar links of naar rechts geslingerd worden. We moeten zelf stappen zetten en onze financiële sector moet zich hierop aanpassen.
[…]
Als je kijkt naar de oorzaak-gevolg relatie, dan is de rente de oorzaak en de inflatie het gevolg. Hoe lager de rente, hoe lager de inflatie zal zijn. Dat moeten we eerst op een goede manier aanpassen. Wat is het doel voor de rente? Dat is de reële rente. En wat is dat? Dat is het verschil tussen rente en inflatie. Als je dat hebt, wat betekent de reële rente dan nog. Die breng je dan op een substantiële manier omlaag.
Als je dat gedaan hebt, wat gebeurt er dan met de kosten? Ook die zullen dalen. Je krijgt dan in eigen land of op de internationale markt de kans om je producten te verkopen tegen een veel lagere prijs en daarmee krijg je een concurrentievoordeel. Zo simpel is het.
De oproep van de Turkse president Erdogan begin december om alle buitenlandse valuta om te wisselen voor goud en Turkse lira bleef niet zonder gevolgen, want in december werd er een recordhoeveelheid goud aan bankkluisjes toegevoegd. Volgens cijfers van de Turkse Banking Regulation and Supervision Agency (BDDK) steeg de totale waarde van al het goud in bankkluizen in december met 33%, van 12,76 biljoen naar bijna 17 biljoen Turkse lira.
De oproep van Erdogan werd slechts ten dele opgevolgd, want een vlucht in de Turkse valuta bleef uit. Deze valuta doet het de laatste jaren sowieso vrij slecht, want in Turkse lira gemeten staat de goudprijs vandaag de dag vijf keer zo hoog als in 2007. Betaalde je toen ongeveer 30.000 lira voor een kilo goud, nu is dat een recordbedrag van bijna 150.000. Verstandige spaarders in Turkije hadden dus al veel eerder hun lira omgewisseld voor goud of voor sterke valuta zoals de euro en de dollar.
Het afgelopen weekend keken we met verbazing naar de ontwikkelingen in Turkije. Tanks reden door de straten en gevechtshelikopters openden het vuur op het parlementsgebouw en op mensen op straat. In totaal vielen daarbij meer dan 265 dodelijke slachtoffers en nog eens honderden gewonden, waaronder militairen, politieagenten en burgers.
Wie er precies achter deze coup zit en hoe de stand van zaken op dit moment is weten we niet, maar wat we wel weten is dat premier Erdogan de situatie gebruikt heeft om nog meer macht naar zich toe te trekken. De Turkse staatstelevisie meldde dat verschillende generaals zijn opgepakt en dat ruim 2.700 rechters uit hun ambt zijn gezet. Ook liet Erdogan zondag weten dat hij de doodstraf weer wil invoeren. Het lijkt er dus op dat Turkije nog meer richting een totalitaire staat beweegt, een zorgelijke ontwikkeling in het kader van de vluchtelingencrisis en het Turkse lidmaatschap van de NAVO.
Volgens Fethullah Gülen, die algemeen beschouwd wordt als de aartsrivaal van Erdogan, is de staatsgreep in Turkije in scene gezet door de regering. Hij waarschuwt voor een verdere afbraak van de democratische rechtsstaat en een verschuiving richting een meer dictatoriaal regime in Turkije.
Atoomwapens in Turkije
Wist u dat de Amerikanen een militaire basis in Turkije gebruiken om bombardementen in Syrië uit te voeren en dat er in deze militaire basis naar schatting vijftig atoombommen van de NAVO opgeslagen liggen? Volgens Hans Kristensen, expert op het gebied van nucleaire wapens, wordt het tijd dat de Verenigde Staten deze wapens weghalen, omdat de veiligheidssituatie niet meer te garanderen is. Sinds de coup heeft de Turkse regering de stroomvoorziening naar deze luchtbasis afgesloten. “Je krijgt maar een beperkt aantal waarschuwingen voordat het vreselijk uit de hand loopt. Het is tijd de wapens terug te halen”, zo verklaarde Kristensen tegenover Reuters.
Beurs lager
Beleggers houden niet van onzekerheid en dat zien we terug op de financiële markten. De Turkse aandelenmarkt ging maandagochtend met 5% onderuit, terwijl de Turkse lira met een vergelijkbaar percentage onderuit ging ten opzichte van de Amerikaanse dollar. De munt is inmiddels weer wat hersteld van de daling, maar staat nog steeds ruim onder de wisselkoers van afgelopen vrijdag. De afgelopen week waren beleggers op de Turkse beurs nog zeer positief gestemd vanwege het herstel van de relatie tussen Turkije en Rusland. Daardoor verbeterde het vooruitzicht voor de handel en het toerisme tussen beide landen.
De Turkse centrale bank kondigde aan onbeperkte liquiditeit te verstrekken aan de banken, terwijl de vicepremier beleggers ervan verzekerde dat de couppoging geen langdurige gevolgen zal hebben voor de Turkse economie. Men vreest dat de politieke onzekerheid in Turkije zal leiden tot een vlucht van kapitaal. De Turkse economie is erg afhankelijk van buitenlandse investeerders. Het toenemende geweld is ook niet gunstig voor het toerisme, een belangrijke inkomstenbron voor veel Turkse badplaatsen.
Toen de couppoging plaatsvond waren alle aandelenbeurzen wereldwijd gesloten, maar werd er nog wel gehandeld in edelmetalen. De goudprijs schoot vrijdagavond laat nog even omhoog, maar leverde maandagochtend alweer in toen de situatie in Turkije weer wat tot rust was gekomen.
Turkse lira ging hard onderuit, maar herstelde maandag weer (Grafiek via Bloomberg)
Een vrouw uit Brussel heeft ontdekt dat papiergeld niet altijd een goede opslag van waarde is. Ze erfde van haar rijke Italiaanse oom 1,4 miljard Italiaanse lire, een bedrag dat uiteindelijk niets waard bleek te zijn. Wat is het geval? De Italiaanse centrale bank wisselt sinds 2011 geen lires meer om voor euro’s. Een vermogen dat potentieel ongeveer €723.000 waard kon zijn was volledig in rook opgegaan.
Gelukkig had haar oom – waar ze al jaren geen contact meer mee had – ook nog een miljoen Duitse marken in een kluis liggen. Dit geld kan nog wel ingewisseld worden bij de Duitse Bundesbank, voor in totaal ruim een half miljoen euro. Ook liet haar oom een huis achter in Berlijn, de stad waar hij tot aan zijn dood woonde.
Dit schrijnende voorbeeld leert ons dat fiat geld op de lange termijn geen betrouwbare opslag van waarde is. Hoewel de prijs van tastbare bezittingen door de jaren heen sterk kunnen fluctueren zullen deze niet snel compleet waardeloos worden. Had de oom in kwestie alle lires omgewisseld voor fysiek goud, dan had mevrouw veel meer vermogen geërfd.
Italiaanse lira biljetten zijn sinds 2011 niet meer inwisselbaar voor euro's
Nederland
Bezitters van Nederlandse guldenbiljetten hoeven zich geen zorgen te maken. Die kunnen nog tot het jaar 2032 omgewisseld worden voor euro's. Interessant detail: Nederlands muntgeld is inmiddels ook waardeloos geworden*, behalve als het om zilveren muntgeld gaat. Dat kunt u nog steeds tegen de actuele zilverprijs aanbieden bij de Koninklijke Nederlandse Munt, bij juweliers en bij goudhandelaren. Het feit dat briefgeld in Nederland nog dertig jaar na de invoering van de euro ingewisseld kan worden bewijst dat ons land eigendomsrechten hoog in het vaandel heeft staan. De kans dat er na 2032 nog grote hoeveelheden guldenbiljetten opduiken is immers niet zo groot.
*Verzamelmunten uitgezonderd
Reuters published an article lately about oil prices in six different emerging market currencies. The graph embedded in this article shows how oil prices are setting new all-time highs in Brazilian reals, Russian rubles, South-African rands and India rupees. Because of the decline of emerging market currencies, people in those countries pay record high prices for a barrel of oil. But what about the goldprice?
Goldprice in foreign currencies
The graphs by Reuters inspired us to do the same with gold, which set a new all-time high in dollars in 2011. The goldprice peaked at about $1.920 per troy ounce and has declined ever since. Right now, the price of gold in dollars is about 34% below the all-time high. But what about the price of gold in beaten down emerging market currencies? Marketupdate collected some data and made the following graphs. Most of the data is from the weekly updated spreadsheet published by the World Gold Council, while some data is based on historic exchange rates on the forex market.
The graphs start at the 9th of September 2011 and ends with the gold price at the end of January 2014.
Goldprice in six emerging market currencies since Sept 2011
As you can see the price of gold in some emerging market currencies didn't drop nearly as much as the goldprice in dollars or euros. In South-African rand, the goldprice was actually higher last week than it was in September 2011 (when the goldprice in dollars peaked at $1920 per troy ounce). When measured in Brazilian real, the gold price at the end of January 2014 was only 4,15% below the level of September 2011. For the Turkish lira and the Indian rupee, the gold price went down only 10,3 and 15,5% respectively, much less than the 34% price decline in US dollars over the same period.
Gold as a hedge
Gold is above all a hedge against a decline in the local currency. No matter how much governments and the central banks abuse their fiat currencies, they can not influence gold. That's why they don't like you to buy gold. The precious metal is a hedge against their fiat currency system, which is only good as medium of exchange and unit of account. The store of value lies in physical things, gold being the most liquid and uniform one of them.
De Turkse centrale bank heeft dinsdag tijdens een ingelaste bijeenkomst de rente met 4,25% verhoogd. In plaats van 7,75% wordt de korte rente nu vastgesteld op 12%, een maatregel die de waardedaling van de Turkse lira een halt toe moet roepen. In de afgelopen twee maanden verloor de lira 14% van haar waarde en afgelopen maandag zakte de koers naar een dieptepunt ten opzichte van de dollar. Door het rentebesluit zakte de wisselkoers van 2,25 naar 2,17 Turkse lira per dollar, een daling van 3,5%. Helaas is het effect van de renteverhoging slechts van korte duur, want op het moment van schrijven is de wisselkoers alweer opgelopen naar 2,23.
Rente naar 12%
De plotselinge verhoging van de rente komt ook voor de Turkse premier als een verrassing, want Erdogan heeft zich onlangs nog tegen een interventie middels de rente uitgesproken. Dat de centrale bank van Turkije desondanks toch de rente verhoogt illustreert dat de ernst van de huidige situatie.
Een rente van 7,75% is voor Westerse begrippen uitzonderlijk hoog, maar in Turkije compenseert dat percentage amper voor de inflatie. Door de rente naar 12% te brengen hoopt de centrale bank het vertrouwen in de munt terug te winnen. De rente moet veel hoger liggen dan de inflatie, wil het mensen weer vertrouwen geven in de waarde van de munt.
Effect van de hogere rente slechts van korte duur? (Bron: XE.com)
Turkse lira onder druk
Met deze forse renteverhoging laat de centrale bank zien dat ze de waardedaling van de munt niet accepteert. Een goedkopere munt kan weliswaar een gunstige exportpositie opleveren, maar als de waarde van de munt te snel onderuit gaat kunnen er ook meer negatieve effecten optreden. Denk bijvoorbeeld aan investeerders die hun kapitaal terugtrekken uit de Turkse markt, aan speculanten die op een devaluatie van de lira speculeren en aan huishoudens die hun spaargeld gaan omzetten van lira naar buitenlandse valuta zoals de Amerikaanse dollar. En dan hebben we het nog niet eens over de stijgende importkosten (Turkije heeft een structureel tekort op de betalingsbalans)…
Turkije heeft meer dan $100 miljard aan dollarreserves, maar die kunnen bij een verdere waardedaling van de lira snel opraken. Investeerders trekken zich al terug uit Turkije, want cijfers van het Institute of International Finance (IIF) laten zien dat ze sinds mei vorig jaar voor een bedrag van $3,9 miljard aan obligaties in Turkse lira hebben verkocht.
“Fragile Five”
Een nieuwe term die u de komende tijd wellicht vaker zult horen is “Fragile Five”, een term die betrekking heeft op vijf opkomende markten met een zwakke valuta. Dat zijn Brazilië, Zuid-Afrika, Indonesië, India en Turkije. Deze landen zijn zeer afhankelijk van buitenlandse investeerders om hun groeiambitie waar te maken. Sinds de Federal Reserve begonnen is met tapering geven beleggers weer de voorkeur aan schuldpapier dat in dollars wordt uitgedrukt dan aan risicovolle beleggingen in opkomende markten die mogelijk een hoger rendement opleveren.
De Fragile Five zijn de landen die op dit moment zwaar onder druk staan. Turkije wordt volgens Barclays misschien nog wel het zwaarst getroffen, omdat dit land van de vijf het meest afhankelijk is van korte-termijn leningen. Dit jaar moet het land $200 miljard lenen uit het buitenland, ongeveer een kwart van het bbp. Een groot deel van dat bedrag leent het land van bedrijven en banken. Zodra die geen kredieten meer willen verlenen zal Turkije door haar buitenlandse valutareserve heen raken en hulp moeten vragen aan het IMF.
