Tag: schuldencrisis

Schulden bedrijven weer op hoogste niveau sinds crisis 2008

De schulden van bedrijven in de Verenigde Staten zijn weer terug op het niveau vlak voor het uitbreken van de financiële crisis in 2008. Volgens de laatste cijfers van Informa Financial Intelligence hebben Amerikaanse bedrijven inmiddels $8,7 biljoen aan schulden op hun balans staan, waarvan $1 biljoen in de afgelopen twee jaar werd toegevoegd. Het meest zorgwekkende is dat de schulden de laatste jaren veel sneller groeien dan de economie, want de totale bedrijfsschuld als percentage van de Amerikaanse economie is inmiddels groter dan 45%. Ter vergelijking, dat niveau zagen we voor het laatst in 2008 en daarvoor in 2002.

Door de extreem lage rente zijn bedrijven veel meer gaan lenen, waardoor er meer geld in de economie stroomt. Dat leverde niet alleen hogere aandelenkoersen op, maar ook diverse investeringen die zorgden voor meer werkgelegenheid en hogere consumentenbestedingen. Door deze opwaartse cyclus krijgen consumenten en beleggers weer meer vertrouwen in de economie, maar tegelijkertijd nemen ook de risico’s op de bankbalansen toe.

Stijgende rente

Door de hoge schulden worden bedrijven kwetsbaarder voor een stijging van de rente. Niet alleen omdat de financieringskosten dan toenemen, maar ook omdat veel bedrijven in een omgeving van stijgende rentes waarschijnlijk geconfronteerd zullen worden met dalende consumentenbestedingen. Consumenten zullen bij een oplopende rente vaker de hand op de knip houden en de voorkeur geven aan sparen en aflossen boven consumeren. Bedrijven die dan minder eigen vermogen hebben komen dan meer onder druk te staan.

De schulden van bedrijven in verhouding tot de omvang van de economie zijn weer terug op het niveau van voor de crisis, maar dat is op zichzelf nog geen reden tot zorg. Omdat de rente nu veel lager is dan in 2008 kunnen bedrijven naar verhouding veel meer schulden op hun balans toelaten. Maar wat vinden beleggers zelf van deze ontwikkeling?

Teveel schulden

Uit een recent onderzoek van Bank of America blijkt dat ook steeds meer aandeelhouders van mening zijn dat bedrijven teveel schulden op hun balans hebben staan. Van alle ondervraagde beleggingsfondsen was 23% van mening dat beursgenoteerde bedrijven momenteel teveel schuld hebben ten opzichte van hun eigen vermogen. En dat is zeer opmerkelijk in een tijd waarin er officieel geen crisis is, zo concludeerde analist Yuriy Shchuchinov van Bank of America Merrill Lynch.

“Deze opinie is zeer ongebruikelijk in tijden dat er geen recessie is. Het weerspiegelt de visie van beleggers dat het opkopen van aandelen en het doen van overnames met geleend geld – wat sinds de financiële crisis een populaire strategie geworden is – niet langer waarde toevoegt voor de aandeelhouders.”

Steeds meer aandeelhouders van mening dat bedrijven teveel schulden hebben (Grafiek via Bank of America Merrill Lynch)

Dit artikel wordt u aangeboden door Goudstandaard, uw adres voor de aankoop en verzekerde opslag van edelmetalen. Wilt u goud kopen? Neem dan contact op door te mailen naar [email protected] of door te bellen naar +31(0)88-4688488.

22 november 2017
Griekse economie kwart gekrompen sinds crisis

De Griekse regering heeft na jaren van bezuinigen eindelijk haar begroting weer op orde, maar daar heeft de bevolking een hoge prijs voor betaald. Salarissen voor ambtenaren en pensioenuitkeringen werden verlaagd en veel Grieken verloren hun baan, met als resultaat een gigantische krimp van de economie. Gecorrigeerd voor de inflatie kromp de economie tussen 2007 en 2012 met een kwart, om vervolgens op dat lagere welvaartsniveau te stabiliseren.

De volgende grafiek laat in één oogopslag dat Griekenland door de bezuinigingen al jaren stagneert, terwijl de Eurozone als geheel en de Verenigde Staten al sinds 2009 weer een bescheiden groei laten zien. Het is nog maar de vraag of Griekenland ooit kan ontsnappen uit deze schuldenberg, want een begrotingsevenwicht alleen is bij lange na niet genoeg om de staatsschuld weer omlaag te krijgen. Die is met een omvang van 180% van het bbp moeilijk houdbaar te noemen.

Is de Griekse schuldencrisis op te lossen met nog meer bezuinigingen en hervormingen? Of is het kwijtschelden van een deel van de schulden op termijn toch niet te voorkomen? En was de Griekse economie sterker uit de crisis gekomen als ze een eigen munt had die ze kon devalueren?

Griekse economie kwart gekrompen sinds crisis (Grafiek via @jsblokland)

Griekse staatsschuld als percentage van het bbp (Bron: Trading Economics)

2 mei 2017
Column: De Griekse tragedie komt er weer aan
De laatste tijd vragen veel cliënten naar de huidige waardering van zilver ten opzichte van het verleden. Ik ben hier even ingedoken en ben tot een aantal zeer interessante inzichten gekomen. Zo blijkt dat zilver vandaag de dag eigenlijk goedkoper is dan ooit tevoren. Onderstaande feiten geven aan dat zilver een enorme potentie heeft. Dit baseer ik op de volgende feiten:
- De vraag naar zilver ligt al vele jaren hoger dan de jaarlijkse productie. Deze situatie is op langere termijn natuurlijk onhoudbaar
- De all-time high van zilver was in 1980, namelijk $50 per troy ounce. De huidige koers is 17,33 per troy ounce.
- Zilver kent na olie de meeste toepassingen. Er worden tegenwoordig steeds meer zaken geproduceerd waarbij zilver als grondstof benodigd is. Denk aan productie van bijvoorbeeld zonnepanelen, accu’s en medicijnen.
- Zilver de enige grondstof is die nominaal goedkoper noteert dan in 1980. En dan is de inflatie zelfs nog niet meegerekend. Na correctie voor de inflatie staat de prijs van het edelmetaal bijna 90% lager dan het oude record van 37 jaar geleden.
- De bedrijven die zilver nodig hebben als grondstof wenden zich steeds vaker tot de zilvermijnen om zo verzekerd te zijn van tijdige aanvoer. Dit geeft aan dat de toekomstige levering van zilver via de reguliere kanalen niet geheel vertrouwd wordt. Dit heeft alles te maken met de geringe huidige productie. Dit houdt weer verband met de lage koers van zilver, waardoor het voor mijnen vaak niet rendabel is zilver te gaan mijnen.
Griekenland

Afgelopen week werd duidelijk dat Griekenland weer in de problemen geraakt is en waarschijnlijk weer een bail-out nodig heeft. Het is eigenlijk hilarisch hoe deze cyclus nu al bijna tien jaar aan de gang is, een cyclus die ik hieronder verder zal toelichten. Op 5 februari 2010 (ik was toen nog werkzaam als vermogensbeheerder) werd ik door het NOS Journaal gevraagd mijn visie te geven op de problemen van Griekenland. Nooit had ik kunnen bedenken dat dit probleem zo lang zou aanhouden. De manier waarop de autoriteiten met deze casus zijn omgegaan zijn perfect samen te vatten in het volgende spreekwoord: zachte heelmeesters maken stinkende wonden.

De cyclus ziet er al jaren grofweg als volgt uit: De Griekse overheid raakt in geldnood en lijkt de (rente op de) immense staatsschuld niet te kunnen betalen. Een faillissement lijkt zeer nabij (met allerlei gevolgen voor de Europese banken die met uw geld de Griekse staatsschuld als onderpand hebben aangekocht).

Financiële markten schieten in de paniekmodus. Kranten en actualiteitenprogramma’s brengen het naderende faillissement met veel bombarie en boezemen iedereen angst in voor de gevolgen van een eventueel faillissement van Griekenland. Grieken zelf gaan de straat op om te protesteren tegen de draconische voorstellen om de staatsschuld terug te kunnen dringen. En dan op het allerlaatste moment voor de allerlaatste deadline komen de ECB, de EU en het IMF in actie; een bail-out wordt gegeven, echter een structurele oplossing niet (het volgende spreekwoord is van toepassing: pappen en nathouden).

Premiers van allerlei landen verklaren dat Griekenland het geleende geld met 100% zekerheid gaan terugbetalen. Ze weten echter dondersgoed dat dit niet het geval zal zijn. Zo niet, dan zijn ze erg naïef. Daarna vergeet iedereen het probleem weer totdat de cyclus zich 9 tot 18 maanden later weer herhaalt. Ondertussen leven de Grieken in erbarmelijke omstandigheden.

Er zal in de toekomst een moment komen dat het land wel daadwerkelijk failliet zal gaan en de problemen nog groter zullen worden. Natuurlijk heeft een enigszins nadenkende Griek geen cent meer op een Griekse bank staan, waardoor de Griekse banken diep in de problemen blijven. Ook worden er onder druk van de zogenaamde Trojka (ECB, IMF en EU) allerlei maatregelen ingevoerd om de belastingen te verhogen.

Het is werkelijk bizar dat de Grieken zelf vrijwel niets meer te vertellen hebben. En hoe langer er gewacht wordt met het structureel oplossen van de problemen, hoe zwaarder het straks wordt voor de Griekse bevolking. Ik zal een andere keer ingaan op de problemen die de Grieken (en andere landen met hoge schulden) staan te wachten als het onafwendbare faillissement zal worden uitgesproken. Ik hoop voor de gemiddelde Griek dat hij wat goud in z’n bezit heeft…

Sander Noordhof

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].
6 februari 2017
Europese Commissie wil Eurobonds?
De Europese Commissie werkt samen met de ECB aan een nieuw voorstel voor de invoering van Eurobonds, een nieuw soort obligatie die gezamenlijk door alle Europese landen uitgegeven zou kunnen worden. Er zouden plannen zijn om de obligaties van verschillende Eurolanden te bundelen en als nieuwe ‘European Safe Bonds’ weer op de markt te brengen, zo schrijft het Duitse Handelsblatt.

Het doel van deze obligaties is om te voorkomen dat landen in tijden van crisis hun toegang tot de kapitaalmarkt verliezen of dat het besmettingsgevaar zich verder verspreid via de bankensector. Door het risico te spreiden en obligaties van verschillende landen te bundelen wordt de kans kleiner dat de ECB moet ingrijpen.

Europese schuldencrisis
Het idee van Eurobonds is al minstens zo oud als de euro zelf, maar werd pas na het uitbreken van de Europese schuldencrisis onderwerp van discussie. Dat kwam omdat men begon in te zien dat de vrije markt slecht in staat was het kredietrisico in te schatten. Van de introductie van de euro in 1999 tot aan de crisis van 2008 maakten beleggers vrijwel geen onderscheid tussen de sterke en zwakke landen van de muntunie en konden alle landen tegen dezelfde rente lenen (zie grafiek 1). Er was voor de PIIGS-landen geen enkele prikkel om de begroting op orde te maken, totdat opeens de financiële crisis uit de Verenigde Staten kwam overwaaien. De rente op staatsleningen van PIIGS-landen begon plotseling hard te stijgen en gaf de probleemlanden geen tijd om het vertrouwen van beleggers terug te winnen. Landen als Griekenland, Portugal en Spanje dreigden afgesloten te worden van de kapitaalmarkt, indien de ECB niet had ingegrepen (zie grafiek 2).

Grafiek 1: Rente Europese staatsobligaties voor de crisis (Bron: Rabobank)

Grafiek 2: Rente Europese staatsobligaties na de crisis (Bron: Rabobank)
De centrale bank lanceerde het OMT programma en begon obligaties van de zwakke Eurolanden op te kopen, waardoor de rust op de financiële markten weer terugkeerde. Daardoor kwam de centrale bank op glad ijs, omdat de ECB volgens de verdragen geen overheidstekorten mag financieren. De situatie werd daarna niet veel beter, want sinds maart 2015 is de centrale bank begonnen met het structureel opkopen van staatsobligaties. Om niet de indruk te wekken dat dit stimuleringsprogramma voor de zwakke landen is koopt de ECB ook schuldpapier van sterke landen als Duitsland en Nederland, met alle ongewenste gevolgen zoals negatieve rentes en een tekort aan veilig onderpand.
Eurobonds
De ECB wil voorkomen dat ze in de toekomst weer moet ingrijpen en steunt daarom het idee van de Europese Commissie om zogeheten Eurobonds in te voeren. Daardoor verliezen zwakke Eurolanden minder snel hun toegang tot de kapitaalmarkt en wordt de kans kleiner dat de centrale bank moet ingrijpen. Toch is er ook veel kritiek op de Eurobonds. Het benadeelt de landen die de zaken relatief goed op orde hebben en het neemt de prikkels weg voor de zwakke landen om hun begroting op orde te maken en hervormingen door te voeren. Volgens Europese diplomaten zou Duitsland al haar ongenoegen hebben uitgesproken over de plannen van de Europese Commissie en de ECB. De positie van de ECB ten aanzien van Eurobonds is goed te begrijpen, want de centrale bank heeft sinds maart 2015 al voor €1.300 miljard aan staatsobligaties opgekocht. Ze beschikt dus al over een groot aantal obligaties van alle Eurolanden en kan dus ook zelf het initiatief nemen door deze gebundeld als Eurobonds terug op de markt te brengen.
Implementatie
In 2016 kwamen verschillende economen in opdracht van het European Systemic Risk Board (ESRB) met een voorstel voor zogeheten euro-obligaties. Landen blijven in dit voorstel zelf staatsobligaties uitgeven, waarna een aparte instantie de taak op zich neemt om verschillende obligaties te bundelen en als Eurobonds op de markt te brengen. Op dit moment werken er circa honderd experts aan het voorstel voor dergelijke Europese obligaties. De Europese Commissie en deze werkgroep komen in de tweede helft van maart met hun bevindingen. We zijn benieuwd of ze een oplossing kunnen vinden waar ook de sterke eurolanden zich in kunnen vinden en waarin het moreel gevaar van gezamenlijke schuld wordt voorkomen. Lees ook:
Dit artikel wordt u aangeboden door Goudstandaard, uw adres voor de aankoop en verzekerde opslag van edelmetalen. Wilt u goud kopen? Neem dan contact op door te mailen naar [email protected] of door te bellen naar +31(0)88-4688488.
27 januari 2017
Wereldwijde schulden naar 325% van het bbp

De wereldwijde schulden bereikten vorig jaar een recordniveau van 325 procent van het bbp, zo concludeerde het Institute for International Finance (IIF) afgelopen week. Vooral de staatsschulden zijn in 2016 opvallend hard gestegen, wat mogelijk te verklaren is door de uitzonderlijk lage rente en meer fiscale stimulering.

Volgens het rapport zijn de wereldwijde schulden in de eerste negen maanden van 2016 met meer dan $11 biljoen gestegen naar een totaal van $217 biljoen. Bijna de helft van deze stijging kwam voor rekening van overheden, de rest werd geleend in de private markt. Opvallend is de sterke toename van schulden in opkomende markten, waar overheden in 2016 bijna drie keer zoveel geld leenden als in 2015. Vooral in China werd veel geld geleend.

Stijgende rente

De stijging van de wereldwijde schuldenlast werd vorig jaar nauwelijks gevoeld, omdat de rente verder daalde. Dat zou dit jaar wel eens kunnen veranderen, omdat men verwacht dat het beleid van Donald Trump zal leiden tot een hogere inflatie en een hogere rente. Ook zal de schuldenlast volgens het IIF dit jaar zwaarder gaan wegen door een relatief zwakke economische groei en een verdere stijging van de dollar. Een dure dollar betekent dat leningen in deze valuta duurder worden om terug te betalen. Ook zullen meer bedrijven door de hogere rente moeilijkheden ondervinden om aan krediet te komen.

Tenslotte wijst het rapport op de schadelijke gevolgen van meer protectionisme op de kapitaalmarkt. Daardoor kan de beschikbaarheid van krediet verslechteren.

“Een verschuiving richting een meer protectionistisch beleid kan ook impact hebben op de wereldwijde kapitaalstromen. Vanwege het belang van de Londense City in het verstrekken van leningen en derivaten (vooral voor bedrijven in Europa en in opkomende markten) kan de onzekerheid rondom de Brexit aanvullende risico’s met zich meebrengen, zoals hogere financieringskosten en hogere kosten op risico’s af te dekken.”

10 januari 2017
Willem Middelkoop in gesprek met Maarten van Schinkel

Willem Middelkoop sprak voor Café Weltschmerz met politicoloog en schrijver Maarten van Schinkel over hoe de wereld sinds het uitbreken van de financiële crisis veranderd is. Volgens van Schinkel zijn we in deze crisis terecht gekomen door een overmaat van schulden. Dat leidt tot allerlei problemen die we steeds voor ons uit schuiven door nog meer schulden te maken. We zijn verslaafd geraakt aan schulden en hebben daar steeds meer van nodig om ons welvaartsniveau op peil te houden.

Dat dit een onhoudbaar groeimodel is zien we aan de noodgrepen die centrale bankiers de afgelopen jaren hebben toegepast. “We leven nu met een scenario dat vijf jaar geleden volledig ondenkbaar was. Intuïtief denk ik dat dit niet kan kloppen.” Daarmee doelt hij op het opkopen van staatsobligaties, zelfs in de Eurozone waar eerst nog zoveel weerstand was tegen deze vorm van monetaire stimulering.

Schuldsanering
Een schuldsanering is volgens van Schinkel een scenario dat zeker tot de mogelijkheden behoort. Een korte passage uit het interview:
"Je zou je kunnen stellen dat we door te spelen met de gedachte van monetaire financiering in wezen al die kant op bewegen. Stel je voor dat je al die schulden op de balans van de centrale bank hebt staan, en die streep je weg... Wat je dan krijgt is een centrale bank met een gigantisch verlies, maar dat maakt niet uit... En dan heb je in feite een deel van de schulden opgelost."
En de pensioenfondsen dan?
"Je zou het zo kunnen regelen dat alleen de staatsobligaties op de balans van de centrale bank afgeschreven worden. De pensioenfondsen houden dan gewoon hun claim op de overheid. We zitten in een tijd voor vrij radicale gedachten en het zijn toch vrij weldenkende mensen die met deze radicale plannen komen!"

Chinese yuan als wereldreservemunt?
Maarten van Schinkel verwacht niet dat de wereld zal overstappen op de Chinese yuan als de nieuwe wereldreservemunt.
"Het hebben van de wereldreservemunt heeft enorme voordelen. Ik kan me niet voorstellen dat in een multipolair systeem waar we nu naar toe gaan, dat regeringen dat privilege of het uitzicht op dat privelege zullen opgeven. Het zou kunnen werken dat je betaalt in een gemeenschappelijke munt, dat kan volatiliteit wegnemen.... Maar het is gewoon machtspolitiek. Chinezen zijn voor de SDR zo lang ze achterlopen, zodra ze voor beginnen te lopen zijn ze niet voor de SDR."

Wordt China ooit een leidende macht?

"Dat is zo ver vooruit gedacht... China is Amerika al voorbij in de omvang van de economie, gecorrigeerd voor koopkrachtverschil. In nominale termen gaan ze ergens in 2025 de Verenigde Staten voorbij. Maar dan verplaatst het toneel zich naar de geopolitiek, daar worden dit soort dingen ook beslist. Het is altijd een samenspel van economische macht en geopolitieke toepassing van die macht."

Waarom koopt China goud?
In de laatste minuten van het gesprek wordt ook het thema goud aangehaald. Op de vraag waarom China zoveel goud koopt zegt van Schinkel het volgende. Hij merkt daarbij op dat hij zich minder verdiept heeft in dit onderwerp.
"Het zou kunnen zijn om een beleggingsmix van deviezenreserves op te bouwen, en daar zit ook goud bij. Ik dicht goud niet de rol toe die het vaak wordt toegedicht."
Er is volgens van Schinkel al sprake van een normalisering in het financiële systeem. Goud is daarbij meer naar de achtergrond verdwenen en is zich gaan gedragen als een 'normale' asset.
"Vanaf 1980 tot en met 2000 hadden we een alsmaar dalende inflatie, wat in een later stadium mede ondersteund werd door goedkope arbeid uit lagelonenlanden en door veranderingen in de manier waarop inflatie berekend wordt."

25 november 2015