Marketupdate sprak deze week met Dirk Bezemer, hoofddocent Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Bezemer heeft al tal van wetenschappelijke publicaties op zijn naam staan. Hij is lid van het Sustainable Finance Lab en werkt samen met het Institute of New Economic Thinking. Bezemer schrijft in de Financial Times en de Nederlandse pers en verscheen recent bij actualiteitenprogramma’s en in de documentaire De Schuldvraag, die Radar eind vorig jaar naar buiten bracht.
Marketupdate vroeg Bezemer naar het ontstaan van de huidige financiële crisis en de effecten die deze crisis heeft op de huizenmarkt, op de pensioen en uw spaargeld. Zoals u van ons gewend bent vroegen we monetair en financieel econoom Bezemer ook naar zijn visie ten aanzien van goud.
Geld als schuld: een piramidespel
Volgens Dirk Bezemer is ons financiële systeem een piramidespel, omdat een steeds groter deel van de rendementen te verklaren is door een instroom van nieuwe kredieten. Dat is misschien nog wel het meest zichtbaar op de woningmarkt, maar ook op de markt voor aandelen en obligaties. Ook daar heeft een instroom van kredieten een prijsopdrijvend effect gehad. Bezemer zegt daar tegen Marketupdate het volgende over:
“De huizenprijzen stijgen omdat mensen leningen opnemen en dat geld gebruiken om een huis te kopen. Doordat er steeds meer geleend geld in de huizenmarkt gestopt wordt ontstaat er fictief vermogen. Dat geldt ook in zekere zin voor de aandelenmarkt en de obligatiemarkt, waar het de laatste jaren steeds duidelijker werd dat stijgingen veroorzaakt werden door een instroom van nieuwe kredieten.”
De instroom van nieuwe kredieten heeft vooral de afgelopen twintig tot dertig jaar een hoge vlucht genomen. Dat het zo uit de hand heeft kunnen lopen is volgens Bezemer te wijten aan verschillende ontwikkelingen:
- De steeds verder dalende rente sinds 1980;
- De liberalisering van de financiële markten, waardoor banken meer kredieten konden verstrekken;
- Het doorverkopen van leningen (en daarmee de risico’s);
- Het uitkleden van het toezicht op de financiële sector.
Binnen dit financiële systeem concentreert steeds meer vermogen zich in de top van de piramide. Dat zien we onder andere terug aan de groeiende inkomensongelijkheid en aan het feit dat een zeer kleine groep mensen een relatief groot gedeelte van de financiële activa in handen heeft en steeds vermogender wordt.
“De winnaars van dit financiële systeem zijn de mensen die al over veel soorten kapitaalgoederen beschikken die niet met schulden gefinancierd zijn. Deze mensen surfen mee op de enorme toename van financiële producten. Dus je kunt in het algemeen zeggen dat de mensen met veel bezittingen de afgelopen twintig jaar enorm van de ‘boom’ geprofiteerd hebben. De middenklasse en de lagere inkomens hebben er niet van geprofiteerd, of ze hebben zich in de schulden moeten steken om mee te kunnen doen. Dat zijn de mensen die nu te maken hebben met restschuld en andere schuldenproblematiek. Je zag dus ook dat gedurende dit piramidespel de inkomensongelijkheid in bijvoorbeeld de Verenigde Staten enorm is toegenomen. Hoe meer inkomen je naar verhouding haalt uit kapitaalgoederen, hoe meer je de afgelopen twintig jaar geprofiteerd hebt.”
Bezemer merkt op dat het piramidespel eigenlijk in 2007 al geklapt is. Vanaf dat moment begon een grote hoeveelheid geld (schuld) rond te schuiven in het financiële systeem, op zoek naar rendement. Dat levert een opeenstapeling van financiële bubbels op. Bezemer verwijst naar Larry Summers, een Amerikaanse econoom die laatst gezegd heeft dat de opeenstapeling van bubbels het ‘nieuwe normaal’ is geworden.
Sinds het uitbreken van de financiële crisis is de aandacht verschoven van ons (deels) fictieve vermogen naar onze schuldenlast. Daardoor begon men opeens meer af te lossen en daalde de consumptie. “Het probleem kan zijn dat de economie ook krimpt bij het aflossen van schulden, waardoor de schuldenlast naar verhouding niet kleiner wordt. De schuldenlast is nu zo groot dat er vrijwel onvermijdelijk afgeschreven moet worden op bepaalde schulden.
Volgens Bezemer ligt de crisis nog lang niet achter ons. Hij zei daar het volgende over:
“Wat je nu ziet is dat er heel veel druk is om het piramidespel opnieuw te gaan spelen door de regels voor de kredietverleningen door banken te versoepelen. Dat geeft alleen maar tijdelijke oplossingen, die steeds gevolgd zullen worden door een crash. Daarom ben ik ook niet zo optimistisch dat we uit deze crisis zijn geraakt. Er wordt meestal niet gekeken naar de omvang van de schuld en wat daar nog het effect van is.”
Overheden moeten stimuleren
Volgens Bezemer maakt de Nederlandse regering een grote inschattingsfout door te bezuinigen. Weliswaar komt de druk om te bezuinigen uit Europa, maar volgens Bezemer is het op zijn zachtst gezegd onverstandig om nu het overheidstekort terug te dringen. De rente is namelijk laag, waardoor de effectieve schuldenlast relatief klein is. De overheid zou juist van die gelegenheid gebruik moeten maken om investeringen te doen. Of dat nou in infrastructuur, onderwijs of zorg is.
“Er zijn genoeg investeringen die je voor 2% rente kunt doen en waar de overheid zelfs winst op kan maken. Hetzij via hogere belastinginkomsten uit de groei die daarop volgt, hetzij uit de investeringen zelf. Er is eigenlijk geen enkele reden om dat niet te doen. Als de economie krimpt dan is het niet verstandig dat de overheid ook nog eens gaat bezuinigen.”
Japan-scenario
De overheid zou juist de economische groei aan moeten jagen, zodat bedrijven weer kunnen investeren en de economie weer op gang komt. Op die manier voorkom je het gevreesde Japan scenario, een situatie waar Europa volgens Bezemer op af stevent. Juist die nadruk op bezuinigen verlamt de economie, omdat huishoudens steeds minder te besteden hebben. Zo lang die bestedingen onder druk blijven staan is ook de kans groot dat de werkloosheid verder oploopt, een vooruitzicht waar ook niemand op te wachten zit.
Volgens Bezemer moet Europa nog de stap zetten richting het opschonen van de bankensector. In de VS hebben de banken al verliezen genomen en zijn een aantal slechte banken failliet gegaan. Omdat de bankbalansen in de VS al zijn opgeschoond is de kredietverlening en de economische groei aan de andere kant van de oceaan al wel weer op gang gekomen, terwijl Europa nog steeds nauwelijks groei laat zien. Volgens Bezemer kent Europa zombiebanken, dat zijn banken die geen geld durven uit te lenen vanwege het grote percentage slechte leningen op de balans. Een lage rente kan de economie op gang helpen, maar niet als de bankensector niet bereid is leningen te verstrekken aan consumenten en bedrijven.
Banken moeten balans inkrimpen
Volgens Bezemer moeten banken de omvang van hun balans drastisch afbouwen en de kredietverlening beperken tot ‘productieve schulden’. Dat zijn leningen die gebruikt worden voor nieuwe investeringen die waarde toevoegen aan de economie. De grootste problemen zijn volgens Bezemer ontstaan door een wildgroei aan onproductieve schulden, die geen waarde toevoegen aan de economie. Denk bijvoorbeeld aan hypotheken die gebruikt worden om een huis te financieren. De huizenprijzen stijgen door een instroom aan nieuwe kredieten, maar al deze kredieten hebben in feite weinig waarde toegevoegd aan de reële economie. De prijsstijgingen van financiële activa die het gevolg is van kredietgroei beschouwt Bezemer als fictieve rijkdom. Er staat geen groei van echte waarde tegenover.
Ook zouden banken veel terughoudender moeten zijn met kredietverlening voor financiële handel. Ook dit zijn kredieten die alleen maar een prijsopdrijvend effect hebben, maar die geen nieuwe productiviteit opleveren. Banken moeten zich weer meer in dienst stellen van de reële economie en daar hun beleid op aanpassen.
Huizenprijzen onder druk
Bezemer verwacht dat de hypotheekrenteaftrek op termijn grotendeels zal verdwijnen.
“Ik denk dat er nu wel een consensus over is, nu we gezien hebben wat voor slechte gevolgen het stimuleren van hypotheken heeft voor de Nederlandse economie. Een tijdje geleden mocht het h-woord nog niet uitgesproken worden, maar daar zijn we nu helemaal van af. Iedereen is het er nu wel over eens dat de hypotheekrenteaftrek een schadelijke maatregel is”.
Als gevolg van deze ontwikkeling is het niet waarschijnlijk dat de huizenprijzen weer snel zullen aantrekken. Maar dat betekent volgens Bezemer ook dat we in de toekomst niet meer zo snel in een huizenbubbel terecht zullen komen.
De vraag of huizenprijzen nog verder zullen dalen is volgens Bezemer moeilijk te beantwoorden, omdat verschillende factoren daarbij een rol spelen. In hoeverre de onderwaarde op meer dan 1 miljoen huishoudens een probleem zal worden hangt sterk af van de conjunctuur. “Als de lonen bevroren worden en de werkloosheid toeneemt wordt voor een groot deel van de huishoudens moeilijk om de schulden te dragen”. Het is volgens Bezemer juist nu zo belangrijk dat de overheid gaat investeren, zodat de negatieve spiraal doorbroken wordt. “Als de economie groeit dan is de schuld wel een last, maar dan is dat iets waar we overheen kunnen groeien. Als de economie niet groeit wordt de schuld een steeds grotere last”.
Pensioenenstelsel onhoudbaar
Volgens Dirk Bezemer is ons pensioenstelsel in de huidige vorm onhoudbaar. We moeten accepteren dat het pensioenvermogen in werkelijkheid minder groot is dan we gedacht hebben en dat het rendement in de toekomst ook structureel lager zal uitvallen.
“Een heel belangrijke implicatie is dat de rendementen waar pensioenfondsen rekening mee hebben gehouden voor de crisis de komende decennia niet meer terug zullen komen. Dat waren rendementen die in gang werden gehouden door een grote schuldgroei. We zullen moeten nadenken over nieuwe manieren om rendement te realiseren op ons pensioenvermogen, bijvoorbeeld door het vermogen te investeren om economische groei op gang te brengen.”
“We hebben twee problemen met ons pensioensysteem. Het eerste is de vergrijzing waar iedereen over praat, maar het andere probleem is de schuld-gedreven economische groei die zorgde voor schuld-gedreven rendementen. De continu hoge rendementen zijn voorbij en daar zullen pensioenfondsen zich op aan moeten passen. Het vermogen dat we dachten te hebben is er niet meer en zal ook niet terugkomen.”
Daarom is het volgens Bezemer noodzakelijk om op een andere manier naar pensioenopbouw te kijken. “Aan de ene kant hebben wij als Nederlandse huishoudens grote besparingen in onze pensioenfondsen en aan de andere kant hebben we veel schulden op onze hypotheken. Er is laatst een voorstel gedaan om pensioenvermogen beschikbaar te maken om hypotheekschulden af te lossen. De jonge generatie is een relatief groot deel van het inkomen kwijt aan pensioenopbouw, terwijl ze dat geld hard nodig hebben om hun schulden af te betalen. Als je jongeren nu een deel van hun pensioengeld gebruiken om hypotheekschuld af te lossen, dan zou dat een positief effect kunnen hebben.”
Ook zouden pensioenfondsen meer in de Nederlandse economie moeten investeren. Volgens de laatste cijfers van de Nederlandsche Bank is dat momenteel slechts 14% van het totale pensioenvermogen. “Nederlandse pensioenfondsen zouden meer ten dienste van de Nederlandse economie kunnen beleggen. Nu beleggen ze voornamelijk in internationale financiële markten. Het kan een idee zijn om het fiscaal aantrekkelijk te maken voor pensioenfondsen om in eigen land te beleggen.”
Doordat we tegelijkertijd veel schulden en veel besparingen hebben is het mogelijk om aan balansverkorting te doen. “Het is bijvoorbeeld een idee om pensioenfondsen in Nederlandse hypotheken te laten beleggen, zodat we onze besparingen gebruiken om onze schuldenlast af te bouwen.”
Spaargeld
Volgens Bezemer is het moeilijk om te bepalen of je op vermogen boven de €100.000 op een spaarrekening risico loopt. “Je kunt niet voorspellen of een bank het gevaar loopt om te vallen of niet. Wel hebben we gezien dat banken om kunnen vallen en dat de financiële kwetsbaarheid soms groot is. Het is moeilijk om daar uitspraken over te doen.”
Voor wat betreft de spaardersheffing die beschreven werd in een rapport van het IMF geeft Bezemer de volgende toelichting:
“Een spaardersheffing is mogelijk, maar ik denk niet dat het politiek haalbaar is. Het verbaast me wel dat het zover gekomen is en dat het genoemd wordt in een rapport van het IMF. Dat zegt iets over de ernst van de situatie. Je wilt dat de mensen die investeren in een bank en die aandelen hebben in de bank pijn kunnen leiden, want dat is risicodragend kapitaal. Dat is net als een investering in ieder ander bedrijf. Maar je wilt dat het spaargeld veilig is, want dat is in het belang van de financiële stabiliteit. Een spaardersbelasting zou ik daarom niet goed kunnen rechtvaardigen. Ik vind het een vreemde gedachte en ik denk dat het politiek niet haalbaar is.”
Tijdens een financiële crisis kunnen grond en vastgoed fungeren als een soort veilige haven, aldus Bezemer. Beide leveren niet heel veel rendement op, maar het voordeel is dat er altijd vraag is naar dit soort bezittingen. Ook is de volatiliteit van deze activa lager dan die van financiële activa of goud. Ook staatsobligaties kunnen als veilige haven beschouwd worden, maar dan alleen die van landen met een goede kredietstatus. Het nadeel is dan weer dat daar ook vrijwel geen rendement meer op te behalen valt.
In grote lijnen kun je volgens Bezemer stellen dat een laag rendement het ‘nieuwe normaal’ is. We moeten er aan wennen dat de rendementen in de toekomst lager zijn dan in het verleden, omdat het rendement uit schuld gedreven economische groei uit zal blijven. “Misschien moeten we daarom maar gaan denken in termen van veilige havens in plaats van rendement”.
Bitcoin
Volgens monetair en financieel econoom Bezemer is Bitcoin om verschillende redenen een interessant fenomeen. Hij zei daar het volgende over:
“Volgens mij is Bitcoin heel interessant, omdat het laat zien wat de mogelijkheden van het nieuwe bankieren zijn. Het is dus niet meer van deze tijd dat het een paar dagen duurt voordat je geld wordt overgeschreven van de ene naar de andere bank en dat het allemaal veel sneller kan. Ook laat Bitcoin zien dat het creëren van geld, met moderne elektronische middelen, zelfs buiten banken om kan. Dit is nieuw en niet nieuw, omdat er al heel lang transacties in de economie gebeuren buiten banken om. Dat heet handelskrediet. Bedrijven handelen met elkaar met gesloten beurzen en creëren op die manier een vorm van krediet. Uitgestelde betalingen zijn een vorm van krediet en dat gebeurt al heel lang, maar Bitcoin is een vorm van krediet die niet gekoppeld is aan een handelsrelatie. Iedereen kan daar aan mee doen.”
Over de volatiliteit van Bitcoin:
“Hoe meer vertrouwen mensen in Bitcoin hebben, hoe stabieler de koers zal worden. Toch denk ik dat de volatiliteit van Bitcoin relatief groot zal blijven, omdat er geen grote stabiliserende institutie achter zit. Daardoor verwacht ik dat het heel makkelijk een bubbel object kan worden. In die zin lijkt het een beetje op goud, het beweegt tegen de conjunctuur in.
Het kan niet failliet gaan, maar het kan wel heel weinig waard worden en jaren lang heel weinig waard blijven. Gaat het goed met de economie, dan daalt de prijs. Dat kan ook gelden voor de prijs van Bitcoin.”
Maar er is ook een andere mogelijkheid. De opkomst van Bitcoin is volgens Bezemer niet alleen een soort motie van wantrouwen tegenover het fiat geld, het kan ook onderdeel zijn van een transitie naar een andere manier van betalen. Als er meer draagvlak komt voor betalingen in Bitcoin kan er ook een wisselkoers ontstaan tussen Bitcoin en de euro. “Dan krijg je verschillende soorten geld, waarbij er naast de dollar en de euro en een aantal andere valuta er ook een Bitcoin is waarmee je internationaal kunt betalen”.
Bezemer wijst op een uitspraak van Minsky die in de discussie omtrent Bitcoin relevant is.
“Iedereen kan geld maken, maar het probleem is om het geaccepteerd te krijgen. Bitcoin laat heel mooi zien wat het wezen is van geld. Het is een claim die uitgegeven kan worden en zodra mensen die claim accepteren is het geld. Veel mensen accepteren al Bitcoins, dus is het geld. Zodra Bitcoin om wat voor reden dan ook niet meer geaccepteerd wordt is het geen claim meer. Dat is de logica van geld: het houdt op te bestaan als niemand het meer accepteert.”
Goud
Volgens Bezemer is het niet verstandig om in goud te beleggen. Het edelmetaal doet het weliswaar goed in een financiële crisis, maar als mensen weer meer vertrouwen krijgen in de economie gaat de prijs weer omlaag. Het edelmetaal vervult volgens hem ook geen rol meer in het monetaire systeem:
“Goud hoeft volgens mij geen rol in het monetaire systeem te spelen. Het vervult op dit moment een soort showbizz functie. Goud komt uit de historische tijd dat er een link was tussen de dollar en goud en uit de tijd dat de hoeveelheid goud in de munt bepaalde hoeveel waarde het geld had. Dat is zo geweest in sommige tijden en plaatsen, maar er is geen enkele reden waarom dat nu zo zou zijn.”
Waarom centrale banken weer netto kopers zijn van goud:
“Dat zie ik meer als een soort belegging, niet iets wat een betekenis heeft voor het financiële systeem. Ons huidige financiële systeem is helemaal niet afhankelijk van goud. Wat zou je met goud kunnen doen als het financiële systeem klapt? Als je nieuw geld uitgeeft moet men vertrouwen hebben in jou, niet in je goud. Omdat centrale banken mijn mening niet zijn toegedaan hebben ze hun goudvoorraad nog niet verkocht. Centrale banken zouden naar mijn mening moeten kijken naar het rendement op goud in vergelijking met andere beleggingen.“
Volgens Bezemer vormt goud geen uitzondering op andere materialen die ooit als geld werden gebruikt. Hij zei daar het volgende over:
“Goud is niet het echte geld. De essentie van geld is dat het iets is dat mensen accepteren. Dat kan van alles zijn. Zo betaalden we vroeger met kerfstokken en hadden de mensen in Babylon kleitabletten als geld. Dat zijn verschillende materialen. Klei, hout, papier of bits en bytes in een computer, het kan allemaal dragers van geld zijn, zo lang we het allemaal gebruiken. Het geld zelf is niet een ding, het is een idee; het is vertrouwen. Ik denk niet dat goud daar een uitzondering op is. Goud is eigenlijk een ontzettend zacht en waardeloos metaal. Je kunt er kiezen mee vullen en er zijn beperkte industriële toepassingen. Maar als je denkt dat er altijd vertrouwen zal blijven in goud, dan is het zinvol om wat goud te houden. De fluctuaties in de goudprijs zijn echter zo groot zijn dat je je af moet vragen of het wel een goede belegging is, in vergelijking met andere beleggingen.”
Dirk Bezemer: “Geld is niet een ding, het is een idee. Het is vertrouwen.” (Afbeelding van INET Economics)
24 gedachten over “Interview Dirk Bezemer: “Geld is geen goud””
Standaard des-informatie. Te veel onzin hier om over te hebben. Zonde van de tijd.
@Mario8282 Waar doel je precies op?
Mario het is ook een econoom …… Hallo Bezemer welke econoom heeft de crisis van 2008 aan zien komen.
Wordt tijd dat studies economie verboden worden…blablablabla en verder zaken vullen.
wel de bitcoin tot geld verheffen omdat wanneer mensen het vertrouwen en accepteren, dan ís het geld…. goud wordt echter nog meer geaccepteerd in zowel het aantal landen als culturen en daarmee ook meer vertrouwd dan bitcoin: mag ik het een miskleun noemen door goud geen geld te noemen? Of op zijn minst een tegenstrijdige uitleg?
Bitcoin wordt door velen ook gewantrouwd, want relatief complexe valuta…een brede waardering staat dat in de weg. Daarbij is oneindig delen het tegenovergestelde van oneindig bijprinten. Bezitters van BTC nu rekenen zich rijk omdat 1 BTC miloenen waard moet worden om het huidige geld te vervangen. Het is verder beperkt anoniem, diefstal en storing (electronisch)gevoelig. Wisselpunten blijken vaak onvoldoende beschermd, malafide en kennen onderling koersverschillen.
en goud is geen belegging voor centrale banken…ze kopen met geld dat gewantrouwd wordt, geld(goud) dat altijd vertrouwd wordt! M.a.w.; ze kopen vertrouwen in (volgens Free gold principe).
Als de geldhoeveelheid een groot negatief saldo is (schulden) en het geld dat bij geprint wordt die geldhoeveelheid doet afnemen (groot negatief minus positief nadert 0), dan kan goud misschien wel naar een niveau dat de relatieve bestedingskracht krijgt van vóór de geldschepping middels schulden.
Het is een probleem als hetgeen wat als geld gebruikt wordt niet eerlijk verdeeld is onder de bevolking. Het komt de acceptatie niet ten goede als een zeer groot gedeelte van het aanbod van goud of bitcoin of wat dan ook in handen is van een zeer kleine groep mensen.
Geld is, zoals Bezemer zegt, een idee. Geld is uit zichzelf een boekhoudkundig systeem, de gouden en zilveren munten, kleitabletten en kerfstokken zijn daar slechts de fysieke manifestaties van. Geld kan zelfs volledig digitaal zijn, denk aan banktegoeden.
Het geld is slechts een middel om claims op elkaar bij te houden in de economie. Het is een groot boekhoudkundig systeem van uitgestelde betalingen.
Frank denk even heel goed na over de gevaren van digitaal geld. Als er geen cashgeld meer is dan kan een regering iedere pinpas blokkeren als jij niet doet wat zij willen. Geen pinpas geen voedsel…niets.
Cashgeld, fysiek goud en zilver geven je je vrijheid. De reden dat Centrale Banken het cryptogeld geen stroobreed in de weg leggen zegt mij genoeg. Ze willen graag van het cashgeld af, dan kunnen ze ook negatieve rente in gaan voeren…dan mag je rente gaan betalen over je spaargeld.
De Bitcoin is ook niet veilig. Er is al bewezen dat als miners zich organiseren ze de macht over de Bitcoin over kunnen nemen en de koers kunnen manipuleren. Even aan de supercomputer van NSA denken !
Wij zijn op weg naar een geldloos systeem, verder zegt Bezemer: “bitcoin…kan ook onderdeel zijn van een transitie naar een andere manier van betalen”, daar ben ik met hem eens. Maar dat hij goud degradeert als historisch object en onze toekomstige geschiedenis dit als een industrieel product ziet vind ik jammer. Ondanks zijn imposante achtergrond wordt in de toekomst juist de edelmetalen gebruikt om een heel brood nij de bakker te gaan betalen. Als je niets te vertellen heb over zilver en goud kun je betere je mond houden net zoals die man die beweert dat de dollar zal vallen. Het monetaire systeem zal kraken en de dollar degraderen als regio munt…
Hij mist de essentie. Geen probleem, het is maar een wetenschapper.
Bitcoin is niet stabiel. Fiat geld en het monetaire systeem blijkbaar wel.
Goud is geen geld. Achterhaald en niet praktisch. Maar de dollar verloor 98% van de waarde sinds 71. Wie verstandig was en ervoor koos om te sparen in goud en zilver zit er nu erg warmpjes bij. Misschien is het geen perfect geld maar wel superieur vergeleken met fiat geld.
Ik ben altijd erg onder de indruk van Bezemer geweest, zeker sinds zijn documentaire over geld op YT/RuG. Het doet me enorm veel vertrouwen dat hij zich in deze termen, zeker met academische terughoudendheid meegerekend, uitspreekt over bitcoin.
Hopelijk krijgt Steve Keen ooit de Nobelprijs, dan zal Bezemer zeker meeprofiteren, aangezien zij samen zoveel goed werk gedaan hebben om te bewijzen dat de private schulden de (hoofd)oorzaak zijn van de aanhoudende crisis.
De critici hierboven, ach ja… parels voor de zwijnen. Ik ben veel geholpen door de lessen van Bezemer. Zoveel is zeker!
Jammer dat zelfs iemand als Bezemer, die veel meer van het financiële systeem snapt dan de gemiddelde econoom, niet inziet dat het echte probleem ligt bij de private banken, die als een cartel geld als krediet creëren om er vervolgens rente over te vragen (die zelf nooit gecreëerd is). Het kan dan ook niet anders dat de schuld plus rente met de gecreëerde “geld”hoeveelheid NOOIT terugbetaald kan worden, vandaar dat er altijd meer leningen aangegaan moeten worden, of dit nou door de burgers, bedrijven of de overheid (zoals nu in de VS) gebeurt. Jammer dat hij de link tussen geld en goud ook niet snapt (“geld is geen goud”; klopt natuurlijk, maar goud is wel degelijk geld, de BIS ziet goud als tier 2 capital). Pas vanaf 1971, toen Nixon de “gold window” sloot en men zijn US dollars niet meer kon omwisselen in goud, is het fiat valuta spel pas echt van start gegaan.
Tot die tijd zorgde goud ervoor dat de geldhoeveelheid niet zo maar exponentieel kon groeien, maar sinds die tijd is dit in toenemende mate gebeurt, wat nu geëindigd is in QE door de Fed. Deze roekeloze toename van de geldhoeveelheid heeft zgn. nog niet geleid tot prijsstijgingen (alhoewel de inflatiecijfers aan alle kanten gemasserd worden), maar dit zal niet lang meer duren als zal blijken dat de Fed alleen maar meer QE zal gaan toepassen, aangezien de rest v/d wereld wel een beetje klaar is met de papieren dollar als betaalmiddel accepteren voor echte produkten en olie. QE heeft er bovendien voor gezorgd dat (middels het opkopen van USD 40 miljard aan MBS per maand) dat de US banken er zogenaamd beter voorstaan dan hun Europese tegenhangers. Am. banken hebben simpelweg de rotzooi op hun balansen voor “100 cents on the dollar” kunnen dumpen bij de Fed, die er nu mee in zijn maag zit. Zo kan ik ook wel het bankwezen herstellen. Bovendien zal blijken dat de grootste Am. banken zo veel derivatives (vooral interest rated related) hebben uitstaan die bij het minste of geringste “exploderen”, dat de Fed ten koste van alles er voor moet zorgen dat het rendement op de 10 year T-bond beneden de 3% blijft (nog een reden waarom QE dus alleen maar zal toenemen). Ik laat het maar even hierbij, tot slot deze quote van Thomas Jefferson, die meer dan 2 eeuwen geleden al wist dat;
“If the American people ever allow private banks to control the issue of their currency, first by inflation, then by deflation, the banks and corporations that will grow up around them will deprive the people of all property until their children wake up homeless on the continent their Fathers conquered…I believe that banking institutions are more dangerous to our liberties than standing armies… The issuing power should be taken from the banks and restored to the people, to whom it properly belongs.”
Denk daar maar eens over na, Dirk….
He malle Pietje,
Denk nu eens even na over je eigen reactie. Denk je nu werkelijk, dat de heer Bezemer daar niet over na heeft gedacht? Minder, slechter, minder doorwrocht en aandachtig dan jij? Minder empirisch verband heeft gezien dan jij? Ik denk van niet.
Ikzelf heb een jaar als onderzoeker gewerkt en ik heb enig idee hoeveel kennis een gemiddelde professor heeft opgedaan, hoeveel congressen ze bezoeken en papers ze lezen. Geloof me, het is veel.
Charlie Munger zei eens: ‘civilized people don’t buy gold’. De afgelopen jaren hebben goldbugs Munger onbedoeld meer en meer gelijk gegeven. Begrijp me niet verkeerd, goud is een prima hedge en kan een goede investering zijn, maar het blinde vertrouwen dat sommige mensen in goudklompen hebben doet mij ook erg primitief aan.
Ach ja het Westen is zo begaafd en zo hoog ontwikkeld dat het opnieuw HERontwikkeld moet worden, universiteiten 50 jaar sluiten en zo, “to REdesign” the mind. Het Westen weet niet hoe ze de waarde van edelmetalen moeten inschatten. Gaan jullie maar lekker academisch doen en elektronisch blijven betalen. Ik zeg altijd tegen de mensen je denkt dat je vermogen veilig is op een of andere bank. Je denkt het? Het Westen houdt eenmaal van denken en weinig praktisch nadenken. Welk land dient nu twee heren, Den Haag en Brussel, ik zou maar oppassen zeg want dit loopt straks behoorlijk uit de hand. De Grieken lachen al die academische shit allemaal uit met jullie papieren economie!
Fijne werkdag met je pensioen, euro, huizenmarkt en bitcoin.
Voor geen goud ga ik uit goud noch uit zilver.
De beste man geeft zelf al aan;
Central banken zijn het niet eens met zijn mening dat goud geen geld is. Voeg daar de rest van de wereld maar aan toe…
Goud is Geld!.. ZEKER als het financiele systeem klapt!
“De historische tijd dat er een link was tussen de dollar en goud” hahaha
Dat was dus tot en met 1971; het einde van Bretton Woods.
Zoals een andere poster terecht opmerkt: geen enkele econoom heeft de crisis voorspeld. ‘Een econoom is iemand die het beter weet dan een andere econoom”
Economie is gewoon geen exacte wetenschap! Het is een sociale empirische wetenschap die met beperkte, sterk verouderde, modellen werkt die voor een groot deel gebaseerd zijn op gebakkenlucht-aannames, wishfull-thinking en oneigenlijke doelstellingen (zie New York Times bestseller “Confessions of an EHM van John Perkins”)
Jimmy, leuk dat je zo’n fan bent van Bezemer, en dat hij het allemaal zo goed in de gaten heeft. Waarom zegt hij het dan gewoon niet, i.p.v. om de hete brij heen te draaien? Toch te veel het kopje laten hangen naar die v/d grote belangen? Private schulden zijn natuurlijk niet het echte probleem , maar een bankencartel dat het monopolie heeft op de uitgave van geld/krediet, iets wat van nature een publiek goed zou moeten zijn, en dus door de publieke zaak in omloop zou moeten worden gebracht.
Wat goud betreft, het interesseert me het echt niets wat Charlie Munger heeft gezegd, wat een onzin. Dit is geen feit, dit is een mening. Mensen als Buffett en Munger zeggen vaak een ding, en doen vervolgens iets anders. Zij gaan ons zeker aan onze neus hangen of ze wel of niet in goud zitten of afgeleiden daarvan, dan explodeert meteen de prijs.
1] Goud heeft altijd al waarde gehad, in tegenstelling tot de tientallen fiat valuta die we de afgelopen honderden jaren hebben zien komen en gaan (gemiddelde levensduur 40-50 jaar)
2] Het monetaire experiment dat we nu in het westen (incl. Japan) zien, is ongekend, en leidt tot de gelijktijdige devaluatie van euro, USD, yen en GBP, waardoor het lijkt alsof het allemaal wel mee valt. China staat echter in de coulissen rustig af te wachten terwijl ze op een ongelooflijke schaal goud kunnen inslaan van domme westerlingen (denk GLD etc.) om daar later een gold-backed Yuan mee te introduceren. Dit gaat leiden tot een devaluatie v/d westerse valuta jegens de Yuan en goud (moet je afwachten wat er dan met de prijzen gebeurt).
3] De goudprijs wordt op een ongekende wijze gemanipileerd door massaal papieren contracten op de COMEX en LBMA te dumpen. Op dit moment staan de papieren claims op fysiek goud 80:1. Het westen doet dit om het publiek het idee te geven dat hun fiat troep nog iets waard is, China doet waarschijnlijk mee om goedkoop goud te kunnen inslaan en van hun berg dollars af te komen nu het nog kan.
4] Duitsland heeft begin vorig jaar aangegeven 300 to goud terug te willen, de VS zeiden “not so fast”, dit gaat 7 (zeven!) jaar duren. Ze hebben nu pas 37 ton terug. Verklaring; het goud is er niet meer en is al vele malen verkocht.
5] Na Duitsland’s verzoek en de diefstal van depositohouders in Cyprus is de manipulatie pas goed begonnen, om te voorkomen dat men hier in het westen massaal goud wil gaan inslaan. Dat is aardig gelukt, maar de “weak hands” hebben de markt zo ondertussen wel verlaten, en het wordt steeds moeilijker fysiek goud op te snorren.
6] Veel succes dus met de andere “civilized people”, die binnenkort allemaal gefleeced gaan worden (zoals al aangekondigd door het IMF) door een “solidariteitsheffing” van 10-20% (als we geluk hebben) om te voorkomen dat de banken (zo insolvabel als het maar kan) door hun hoeven zakken (nog afgezien van instortende aandelenmarkten).
I.p.v. allemaal papers te lezen van malle economen, is het misschien verstandiger eens de serie van Mike Maloney te bekijken, iemand die er wel verstand van heeft;
http://hiddensecretsofmoney.com
Tot slot;
“Fiat geld keert altijd terug naar zijn intrinsieke waarde – nul” Voltaire
“Gold is money, all the rest is credit” JP Morgan in Congress in 1912
Binnen deze discussie is dit een interessant artikel om te lezen:
https://www.marketupdate.nl/nieuws/goud-en-zilvermarkt/column-goud-is-geen-geld/
Goud, zilver & Bitcoin, wat een heerlijke mix
We zouden net zo goed fiat geld kunnen gebruiken voor ons betalingsverkeer. En dan spaargeld aanhouden in fysiek edelmetaal 🙂
@Dirk Bezemer
Jij houdt je Euro’s en ik mijn goud, laten we zien wie er eerder op nul zit.
@Floesh ,we blijven dei hards;-] mvg
@Frank ,dat is zo,n beetje mijn situatie en dan ook nog mijn vrouw heeft een fiat lol
Dit artikel heb ik eens goed doorgelezen en het is te triest voor woorden wat Dirk Bezemer allemaal zegt. Zou me bijna aansluiten bij Mario8282. Maar ik wil het er toch even één ding uitpikken om op te reageren. Het is precies zoals Eric Mecking zegt in de video in het artikel “Eric Mecking over de komende crisis” wat ook op marketupdate is te lezen. Economen hebben geen historisch besef.
Bij het kopje Goud zegt Bezemer het volgende:
“Wat zou je met goud kunnen doen als het financiële systeem klapt? Als je nieuw geld uitgeeft moet men vertrouwen hebben in jou, niet in je goud.”
Als Bezemer historisch besef zou hebben dat zou hij weten dat bij elke keer dat het fiduciaire financiële geldsysteem in elkaar klapt dat men dan terugkeert naar goud. Mike Maloney laat dat heel mooi zien in één van zijn afleveringen van Hidden Secrets Of Money (zie Episode 5 op youtube). Edelmetalen zijn het ultieme ruilmiddel. Fiduciair geld is crimineel/immoreel. Het bevoordeeld namelijk degenen die het fiduciair geld in omloop mogen brengen, oftewel de eigenaren van de geldkopieermachines. Voor goud, zilver, platina etc. moet namelijk echt arbeid voor verricht worden om de waarde te creëren.
Daarnaast goud moleculen liegen en bedriegen niet. Mensen wel! Dus ik heb meer vertrouwen in goud dan in de “jou” waar Bezemer naar verwijst.
Op het Amerikaanse geld staat in God we trust! Zelf zou ik graag zien “In Gold We Trust”.
En fin, sta er maar eens bij stil. Deze gast stopt al dit soort nonsens in de toekomstige generatie economen, als hoofddocent Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
dit is echt een belangrijk punt waarmee je Bezemer eigenlijk zelf weer terug naar school mag sturen:
Bij het kopje Goud zegt Bezemer het volgende:
“Wat zou je met goud kunnen doen als het financiële systeem klapt? Als je nieuw geld uitgeeft moet men vertrouwen hebben in jou, niet in je goud.”
Als ik betaal met een vijftig- of honderdeurobiljet, dan gaat hij door een apparaatje, of onder een UV-lamp, terwijl de winkelier mij al lang kent en vertrouwt…hij vertrouwt het geld niet altijd! M.a.w., het gaat niet alleen om de man, maar ook de materie van het geld. Goud is goud te testen op echtheid en de trucks om daar de hand mee te lichten zijn net zo talrijk als het goed namaken van chartaal geld.
De betrouwbaarheid van goud is makkelijker na te gaan dan de betrouwbaarheid van een persoon.
En sterker nog; digitaal geld kent geen enkel echtheidskenmerk! …je mag alleen hopen dat het digitale circuit goed gesloten is, want anders kan je kinderlijk eenvoudig geld namaken en aan het systeem toevoegen , wat naar mijn overtuiging ook gebeurd! De kunst is niet geld van rekeningen afhalen, maar ongezien toevoegen op echte bankrekeningen.
(bites bij/van de ECB zijn nagenoeg hetzelfde als die op mijn computer…daar heeft de bitcoin nog een punt in de vorm van een uniek ‘serienummer’)